نگاهی به موفقیت های پژوهشگاه زیست فناوری درسال 96

به گزارش ایران اکونومیست؛   مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در زمینه های مختلف علمی – زیستی؛ مانند کشاورزی، علوم پزشکی و دارویی و صنعت کاربردهای ارزشمندی دارد که مستقیم یا غیرمستقیم در زندگی روزمره انسان و در عرصه های گوناگون علمی، پژوهشی، اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی تاثیر دارد.
پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری به عنوان یک موسسه پژوهشی و برای انجام تحقیقات علمی – صنعتی به ویژه کاربردی، براساس مصوبه 66/3/30 شورای گسترش آموزش عالی تاسیس شد.
این پژوهشگاه هم برای نیل به اهدافی چون تحقیقات در زمینه های مختلف علوم زیستی، پزشکی،‌ کشاورزی، دارویی و زیست فناوری گام برمی دارد و آموزش و تربیت متخصصان و محققان دانشگاه های کشور را به عهده دارد. اکنون بیش از 200 نفر در بخش های مختلف پژوهشی، اداری و خدماتی این مرکز فعالیت می کنند . علاوه بر این ، تعدادی از متخصصان و پژوهشگران سایر دانشگاه ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی داخل و خارج کشور در انجام طرح های تحقیقاتی مشترک و برگزاری دوره های آموزشی با پژوهشگاه ارتباط دارند.
معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری در مورد دستاوردهای این پژوهشگاه در سال 96 گفت: پروژه های زیادی را در سال گذشته دنبال کردیم که در بعضی موفقیت های بیشتری داشته ایم؛ مانند تولید پروبیووتیک و آنزیم فیتاز برای طیور و افزودن خوراک طیور. در این فناوری از باکتری های مفیدی استفاده می کنیم که باعث افزایش بهره وری یا کاهش ضریب تبدیل (میزان غذای دریافتی در ازای گوشت تولیدی) می شود.
دکتر محمدعلی ملبوبی افزود: آزمایش میدانی موفقیت آن را نشان داده است و قراردادی با بخش خصوصی برای توسعه این فناوری و تولید پروبیوتیک و فیتاز بسته ایم و انتظار داریم تا دو سال دیگر با سرمایه گذاری بخش خصوصی به تولید انبوه برسد.

***ریزگردها و دغدغه ای ملی
وی ادامه داد: موضوع دیگری بحث ریزگرد است که موضوع ملی ما شده است و ما بعد از 5 سال تحقیق مستمر روشی را یافته ایم که در آن از باکتری های مفید برای تثبیبت ریزگردها استفاده می شود و به اصطلاح مالچ زیستی درست کرده ایم.
استاد پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی اضافه کرد: فرمول این مالچ که در پژوهشگاه و تنها با کمک مرکز بیابانزدایی دانشگاه تهران تولید شده تاکنون در سه منطقه آزمایش شده و به خوبی موفقیت آمیز بوده است.
وی خاطرنشان کرد: این مالچ با همکاری بخش خصوصی به تولید نیمه صنعتی رسیده است، نسبت به آب و گیاه نفوذپذیر است، حداقل یک سال مقاوم است و هم در منطقه گرمسیری در محوطه وسیعی آزمایش شده و همه نگرانی های را رفع کرده و کارایی بسیار خوبی داشته است و امیدواریم با همکاری مسئولان استفاده از آن برای حل این مشکل ملی وسعت یابد.
دکتر ملبوبی گفت: مالچ باید خصوصیاتی داشته باشد، از جمله اینکه پاشیدن آن آسان باشد، برای انسان، حیوان و محیط زیست بی خطر باشد و ارزان باشد و مالچ زیستی تولیدشده در پژوهشگاه از مالچ نفتی ارزان تر و کم آسیب تر است و همه این مزایا را دارد.
وی با ابراز نارضایتی از بی توجهی دستگاه ها افزود: تمام کسانی که به این موضوع بی توجهی می کنند باید پاسخگو باشند زیرا این راه حل برای حل مشکل ریزگردها هست ولی به آن توجه نمی کنند، در حالیکه وقت و هزینه زیادی برای توسعه این مالچ گذاشته شده است و بدون دریافت هیچ بودجه ای از دستگاه ها و فقط با صرفه جویی در بودجه های جاری پژوهشگاه آن را جلو برده ایم.

***داروهای نوترکیب و هورمون رشد
نایب رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران ادامه داد: حوزه دیگر فعالیت ما هورمون رشد است که اکنون در حال طی کردن مراحل واگذاری فناوری تولید این هورمون به یکی از شرکت های آستان قدس هستیم؛ هورمون رشد از داروهای نوترکیب بسیار مورد استفاده است.
وی گفت: در حال حاضر یک شرکت با واردکردن فناوری از خارج تولید آن را شروع کرده است و بعضی شرکت های دیگر از قبل با وارد کردن ماده موثره این هورمون را تولید می کردند؛ ولی ما موفق به تولید ماده موثره شده ایم و این انتقال فناوری در حال انجام است.
دکتر ملبوبی ادامه داد: همچنین روی پپتید های دارویی (ترکیب چند آمینواسید) هم فعال بوده ایم و ماده موثره دو پپتید دارویی را تولید و به صنعت دارو عرضه کرده ایم. در زمینه تولید کیت هایی که برای استخراج دی ان ای/DNA و آر ان ای/RNA و تشخیص بعضی بیماری های عفونی یا ژنتیکی به کار می روند نیز کارهایی شده که فناوری آن را به یک شرکت خصوصی واگذار کرده ایم و به تولید انبوه رسیده است.

***زیست فناوری و محصولات تراریخته
دکتر ملبوبی در مورد دیگر فعالیت های پژوهشگاه ادامه داد: حوزه زیست فناوری طیف گسترده ای از جمله محصولات تراریخته را هم دربر می گیرد و در این زمینه بسیار فعال هستیم، این حوزه مبهم نیست ولی پیچیده است و بحث های رسانه ها در این زمینه باعث توقف می شود ولی واردات تراریخته همچنان وجود دارد و نتیجه این مجادله سر اینکه تراریخته خوب است یا بد و تردیدها مانع از استفاده از فناوری بومی می شود.
وی با ابراز نارضایتی از اینکه بحث زیست فناوری تحت شعاع بحث تراریخته قرار می گیرد ادامه داد: این بحث ها اجازه پیشرفت زیست فناوری را نمی دهند، زیست فناوری حوزه ای است که هم کمیت را افزایش می دهد و هم سلامت را بیشتر می کند؛ در حالیکه در زیست فناوری همراستا با طبیعت کار می کنید ولی در رسانه ها بیشتر به موضوعات غیرواقعی می پرازند.
دکتر ملبوبی افزود: در پژوهشگاه روی دانه روغنی کلزا و بهبود بذرهای این دانه مقاومت به قارچ و مقاومت به ویروس ریزومانیای چغندر قند در فاز مزرعه ای کار می کنیم و قصد داریم بذری مقاوم به ویروس تراریخت تولید کرده که از تمامی جهات مشابه بذور غیر تراریخت باشد.

***خدمات پژوهشگاه
رییس فدراسیون انجمن های بیوتکنولوژی آسیا ادامه داد: همچنین پژوهشگاه خدمات زیادی عرضه می کند، در کلینیک تخصصی تشخیص ژنتیک پزشکی بیش از 400 نوع بیماری را سرویس می دهیم که توسط پژوهشگران پژوهشگاه راه اندازی شده و 21 خدمت هم در زمینه آزمون محصولات زیستی داریم.
وی افزود: یکی از مشکلات کشور این بود که محصولات زیستی به سختی مجوز مصرف می گیرند، زیرا به دلیل جدید بودن فناوری ها و محصولات زیستی جایی نیست که مدارک لازم را برای کسب مجوز از مراکز ذیصلاح تامین کند؛ به همین دلیل مرکز خدمات تحصصی فناوری های زیستی را تاسیس کردیم که برای 21 خدمت و به زودی برای 10 خدمت جدید دیگر خدمات لازم را ارائه می دهیم . این آزمون ها از طریق وب سایت پژوهشگاه خدمات قابل مشاهده هستند و پژوهشگاه به عنوان شخص ثالث بین پژوهشگر و سازمان مورد نظر اقدام می کند.
«همچنین ما برای دو مجموعه از این خدمات آزمایشگاه همکار وزارت بهداشت هستیم؛ یکی برای تشخیص محصولات جی ام او (تراریخته) و تشخیص کمی و کیفی روغن از لحاظ پروفایل اسیدهای چرب، مرکز خدمات تخصصی پژوهشگاه با دانشگاه های شریف، شهید بهشتی، پژوهشگاه استاندارد و پژوهشگاه شیمی همکاری دارد.

***همکاری با پژوهشگاه های بین المللی
دکتر ملبوبی در مورد ارتباط با پژوهشگاه های همکار در این زمینه در کشورهای همسایه و دیگر کشورها نیز توضیح داد: در بحث بین المللی نیز در ایران نقطه تماس با مرکز بین المللی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری یا ICGEB هستیم و در جلسات سالانه در هند، ایتالیا و آفریقای جنوبی شرکت می کنیم.
«همچنین همکاری منسجمی با فدراسیون موسسات بیوتکنولوژی آسیا داریم. همچنین طرح های متعددی در پژوهشگاه انجام شد یا می شود که بودجه آنها از موسسات علمی خارجی شامل آکادمی علوم جهان سوم TWAS و دیگر موسسات تامین شده است».

***پژوهش خوب، مشتری دارد
استاد پژوهشکده زیست فناوری کشاورزی در مورد جایگاه پژوهش و نقش آن در توسعه و مستقل شدن پژوهشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از بودجه دولتی گفت: از نظر ما پژوهشی خوب است که کسی حاضر باشد آن را بخرد و مشتری داشته باشد؛ ما در عمل هم این امر را نشان داده ایم و درآمد هایی از واگذاری فناوری، خدمات فوق تخصصی و پروژه های مشترک با بخش خصوصی داریم البته کفاف همه هزینه های مجموعه به این بزرگی را نمی دهد ولی کمک بزرگی است.
وی ادامه داد: پژوهشگاه در واقع باید فناوری های نو را تا تی ار ال/TRL 6 (سطح آمادگی فناوری) آماده کند و بعد از آن باید بخش خصوصی تولید آنها را توسعه دهد.
دکتر ملبوبی با اشاره به سنتی بودن بخش صنعت در جامعه گفت: جامعه ما خیلی سنتی و جذب فناوری ان در صنایع کم است، صنایع بیشتر وارداتی یا مونتاژ هستند و صنایع دولتی منتظر فناوری های داخلی نمی مانند و معمولا از فناوری های خارجی استفاده می کنند.
معاون فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تاکید کرد: برای حل این مشکل گاهی با صنعت راه درازی را می رویم، برای نمونه شرکت دانش بنیانی را ایجاد و کمک می کنیم تا فناوری را کسب کند؛ در حالیکه جزء وظیفه ذاتی ما نیست ولی عملا مجبور هستیم هر چند منافعی برای پژوهشگاه دارد.
وی خاطرنشان کرد: مشکل واگذاری فناوری به صنعت در پژوهشگاه های دیگر هم هست، این مراکز نیز مشتری های محدودی دارند و به این دلیل شرکت های مشترک یا شرکت های انشعابی راه می اندازیم.