اقتصاد و معادله برد- برد تهران و پکن

به گزارش ایران اکونومیست، جمهوری خلق چین همسو با توسعه توانایی های اقتصادی و مالی خود در عرصه جهان، در سال های اخیر به عنوان یک شریک تجاری مهم برای ایران عمل کرده است. با اینکه انتقادهایی به همکاری های این کشور با ما وجود دارد اما نباید از خاطر برد که پکن حتی در سخت ترین تحریم های بین المللی در کنار ایران قرار داشت و بسیاری از نیازهای فنی و کالایی ایران را تامین کرد و به خرید نفت خود از ایران ادامه داد.
با نگاهی به شرایط گذشته و حال می توان نتیجه گرفت ایران با مدیریت چارچوب روابط خود با چین قادر است به صورت موثرتری از توانایی های چین بهره برداری کند. بر همین اساس به تازگی مقام های ارشد کشورمان اعلام کردند تدوین برنامه عملیاتی توسعه روابط اقتصادی ایران با چین را در دستور کار قرار داده اند.
«اسحاق جهانگیری» معاون اول رئیس جمهوری در جلسه بررسی راهکار‌های توسعه روابط تهران- پکن، چین را شریک تجاری مهمی برای جمهوری اسلامی ایران خواند و بر ضرورت رفع موانع پیش روی توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری دوطرف تاکید کرد.
وی از وزارت امور خارجه خواست تا برنامه ای عملیاتی و بلندمدت را برای توسعه روابط دو کشور تدوین کند.
 
**چین جای خالی آمریکا را پر می کند
منازعه سیاسی و اقتصادی میان ایران و ایالات متحده امر پوشیده ای نیست. این جنگ از زمان انقلاب آغاز شد و تاکنون در سطوح مختلف ادامه داشته است. تحریم ها نیز مهمترین اسلحه آمریکا در این رو در رویی مورد استفاده قرار گرفته و ایجاد محدودیت های شدید برای مبادلات بین المللی ایران به ویژه در حوزه اقتصادی و مالی هدف آمریکا بوده است. در این فرایند بنگاه های آمریکایی و غیرآمریکایی از تجارت با ایران منع یا با محدودیت و مجازات شدید روبرو شدند.
تارنمای روزنامه South China Morning Post در گزارشی استفاده چین از سیاست های کاخ سفید را مورد بررسی قرار داد و نوشت: براساس یک نظرسنجی روسیه، چین و کشورهای اروپایی از سیاست های ضد آمریکایی در جهان بهره می برند. این امر در هراس افکنی آمریکا از تعامل با ایران بیشتر از دیگر موارد به چشم می خورد. بسیاری از ایرانی ها سیاست های «دونالد ترامپ» را در نزدیک شدن چین به ایران بسیار تاثیرگذار می دانند. در واقع ضرر آمریکایی ها باعث سود اروپا، چین و روسیه می شود.
در دوره ریاست جمهوری ترامپ جنگ تجاری آمریکا با چین گسترده تر شده و حتی رئیس جمهوری آمریکا آشکارا بازطراحی روابط با پکن را خواستار شده است .گزارش دیگر این روزنامه چینی تصریح دارد با وجودی که دو کشور بزرگترین شریک تجاری یکدیگر به شمار می روند، در کنار همه منافعی که نصیب خود می کنند اما رقابت سختی را هم با یکدیگر دارند. پکن و واشنگتن به نحو فزاینده ای برنامه ریزی های خود را بر منافع ملی متمرکز کرده اند. حتی در بخش های فناوری های مهم این رقابت به جنگ مجازی و خرابکاری تبدیل شده است.
تارنمای روزنامه «یو.اس.ای تودی» نیز معتقد است با ادامه تحریم و تهدیدهای آمریکا علیه تجارت کشورهای غربی با ایران، این شرکت های چینی هستند که از فرصت استفاده می کنند و انواع کالاهای خود را در بازار ایران عرضه می کنند.
به نوشته این روزنامه آمریکایی، چین چندی قبل برای تقویت مناسبات تجاری خود با ایران خط اعتباری 10 میلیارد دلاری را به تازگی برای ایران در برقرار کرده است تا شرکت های چینی این منابع مالی را در حوزه های زیربنایی همچون پروژه ها در حوزه های آبی، تجهیزات تولید برق و حمل و نقل مورد استفاده قرار دهند.
چین در حالی به افزایش ظرفیت های تجاری خود با ایران می پردازد که ترامپ سرمایه گذاری و تجارت با ایران را برای ایالات متحده و بخش مهمی از کشورها ممنوع کرده است. آمریکا حتی با فشار کشورهای اروپایی را نیز از همکاری اقتصادی با ایران برحذر داشت.
به نوشته این روزنامه آمریکایی، «در واقع هرچه فشار آمریکا بیشتر شود ایران هم به چین نزدیک تر می شود».
به اعتراف رسانه های غربی، چینی ها در دوره تشدید تحریم ها هم نشان دادند که شریک قابل اعتمادتری برای ایران هستند. با اینکه پس از توافق هسته ای سال 2015 بسیاری از کشورها به ویژه از اروپا برای تجارت با ایران ابراز همکاری کردند اما به علت ترس از آمریکا، اقدامی را انجام ندادند اما چینی ها به روند همکاری خود با ایران ادامه دادند و حتی بر شدت سرمایه گذاری های خود در ایران افزودند.
این روزنامه آمریکایی افزود: در سال 2016 روسای جمهوری ایران و چین دورنمای 10 ساله همکاری برای رساندن حجم تجارت دوجانبه به 600 میلیارددلار را اعلام کردند. در هشت ماه پایانی سال 2017 چین 9.75 میلیارددلار کالا به ایران صادر کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 22 درصد رشد داشت. صادرات ایران به چین بدون نفت، 5.7 میلیارددلار بود که نسبت به دوره قبل 13.5 درصد افزایش داشت. از طرف دیگر ایران در پروژه عظیم حمل و نقل چین با عنوان «یک کمربند، یک جاده» نقش مهمی دارد. یک خط آهن غرب چین را به شهر مشهد در ایران متصل می کند و این کشور می تواند جایگزین مسیر عبوری از آسیای میانه باشد.
برخی تحلیلگران مسائل بین المللی اعتقاد دارند در ابعاد سیاسی هم چین در جستجوی متحدانی است تا در مقابل هژمونی ایالات متحده در خاورمیانه بایستد. کسب استقلال نسبی و تضمین امنیت در حوزه انرژی هدف راهبردی چین است.
 
**معامله برد-برد ایران و چین
ممکن است سرمایه گذاری و حضور کالاهای چینی در ایران به عنوان برتری تجاری چین تفسیر شود اما ایران در کنار خرید کالا می تواند از ظرفیت های سرمایه گذاری پکن در کنار توانایی های آن در حوزه زیرساختی هم استفاده کند.
چندی پیش روزنامه «نیویورک تایمز» در تحلیلی نوشت: چین نقشی حیاتی را برای جامه عمل پوشاندن به برنامه های ایران دارد. برخلاف بدبینی برخی کارشناسان به وابستگی یک طرفه تهران به پکن، این وابستگی دو طرفه است. بازار انرژی محرک مناسبی برای هر دو طرف است.
نیویورک تایمز به تحلیل اظهارات یک بازرگان چینی پرداخت و نوشت: در رویکردهای جهانی چین، ایران جایگاه مهمی دارد. حتی در دیدگاه برخی کارشناسان، ایران می تواند به یک هاب(مرکز) تجاری تبدیل شود که غرب و شرق را به هم متصل می کند. اکنون ایران با پروژه کمربند حمل و نقل جایگزین جاده ابریشم، اهمیت استراتژیکی بیشتری را برای چین پیدا کرده است. اهمیت ایران در پازل ژئوپلتیک چین باعث شده است که پکن در ساخت و بهسازی مسیر های جاده ای و ریلی ایران به ویژه در شرق فعال باشد.
چینی ها به سرمایه گذاری در ایران در حوزه های نفت و انرژی، امور زیرساختی، صنعتی، کشاورزی، مالی، گردشگری و ... علاقه نشان می دهند. یکی از مهمترین عرصه های مورد توجه پکن حوزه انرژی است. چینی ها قراردادهای گوناگونی را برای توسعه میادین نفتی و گازی با ایران امضا کرده اند.
همچنین صنایع پالایشگاهی نیز محور مورد علاقه چینی ها به شمار می روند. خبرگزاری «ترند» آذربایجان در گزارشی از تصمیم چین برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران خبر داد. یکی از این پروژه های به تازگی در آذربایجان شرقی امضا شد. چین 85 درصد هزینه مورد نیاز در توسعه پالایشگاه خاروانا را تامین می کند. هدف این سرمایه گذاری رساندن ظرفیت تولید پالایشگاه به سالانه 520 هزار تن پلی پروپیلن است به عنوان دومین ماده پُرکاربرد جهان در تولید پلاستیک و پلی اتیلن است.
تحلیلگران مسائل اقتصاد سیاسی جهان اعتقاد دارند در سایه بی تحرکی شرکت های غربی، چین میلیاردها دلار را دراقتصاد ایران سرمایه گذاری می کند. در حالی که شرکت های اروپایی به دنبال بانکی هستند که تجارت خود را با ایران انجام دهند، چین به مشارکت اقتصادی خود با تهران عمق می دهد.
با توجه به اهمیت راهبردی کشور ما، سرمایه گذاری های چین در ایران بخشی از میلیاردها دلار سرمایه چین در ابتکار «یک کمربند؛ یک جاده» ارزیابی شده است. نگاه ایران و چین به روابط دوجانبه مصداق واقعی برد-برد است که ضمن برطرف کردن نیازهای هر دو طرف، مشوق آن ها برای افزایش سطح روابط است. این روابط حتی از نگاه مقام دولتی چین هم تصمیمی راهبردی به شمار می رود. بنابراین پویایی بیشتر دستگاه های متولی کشورمان و از جمله وزارت امور خارجه امری ضروری است تا به صورت عملی توسعه روابط با چین را به صورت هدفمند و با برنامه دنبال کنند.