به گزارش ایران اکونومیست، اجرای طرح نوسازی ناوگان فرسوده در راستای کاهش آلودگی هوای کلان شهرها و همچنین صرفه‌جویی در مصرف سوخت از جمله اقداماتی است که طی روزهای اخیر از سوی رئیس جمهور و مسئولان وزارت صنعت مطرح شده و قرار است با تأمین منابع مالی ارزی و ریالی طی ۳ تا ۴ سال اجرایی شود.
به گفته محسن صالحی نیا معاون امور صنایع وزیر صنعت، با اجرای این طرح ۲۰۲ هزار دستگاه خودرو سنگین فرسوده در کشور نوسازی خواهد شد. بر این اساس، طی سال اول ۵۰ هزار دستگاه خودروی جایگزین به متقاضیان ارایه می شود. این رقم برای سال دوم اجرای طرح ۷۰ تا ۸۰ هزار دستگاه و برای سال سوم ۸۰ تا ۹۰ هزار دستگاه پیش بینی شده است.
در این طرح، نوسازی انواع کامیون، اتوبوس درون شهری و بین شهری، مینی بوس، میدل باس و کامیونت با اعتبار 10 میلیارد دلاری مد نظر قرار دارد و از ارزان‌ترین روش‌های تامین منابع ریالی و ارزی از سیستم بانکی و همچنین ذخایر ارزی استفاده خواهد شد.
منصور معظمی، رئس سازمان گسترش نیز در این مورد می‌گوید: بخش قابل توجهی از اعتبار 10 میلیارد دلاری از طریق وزارت نفت و سیستم بانکی تامین خواهد شد و 20 درصد نیز توسط متقاضی آورده می‌شود.
هرچند نوسازی ناوگان سنگین فرسوده کشور نقش زیادی در کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها دارد اما انجام این کار نیازمند عظمی جدی و همکاری دستگاه‌های مربوطه است تا اجرای آن به سرنوشت سال‌های قبل دچار نشود و شاهد تکرار تجربه عدم پرداخت یارانه از محل بند «ق» قانون بودجه که به ماده ۱۵ قانون اصلاح بخشی از مقررات دولت تبدیل شد، از سوی وزارت نفت نباشیم.
در عین حال، دولت موظف است از سال دوم لایحه برنامه ششم توسعه سالانه ۲۰ درصد از خودروهای فرسوده را نوسازی کند. با توجه به ابلاغ برنامه ششم در تیر امسال از سوی رئیس جمهور به دستگاه‌های مرتبط، عملی شدن این هدف نیازمند پیش بینی منابع مالی لازم در بودجه سال‌های آتی است.
* سهم قابل توجه ناوگان سنگین در آلایندگی هوا و گازوئیلی که مشمول رعایت استاندارد نیست
به گفته مسئولان، هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ هزار دستگاه کامیون فرسوده با عمر بالای ۲۵ سال در جاده‌های ایران در حال تردد هستند که مصرف سوخت بالایی دارند و آلودگی فراوانی ایجاد می‌کنند. در صورتی که این کامیون‌ها از رده خارج و با نمونه‌های استاندارد و جدید جایگزین شوند، مصرف انرژی این بخش به نصف می‌رسد.
طبق جدیدترین آمارها، در حال حاضر 252 هزار دستگاه کامیون با عمر کمتر از 15 سال ، 96 هزار دستگاه کامیون با عمر 15 تا 35 سال و 75 هزار دستگاه کامیون با عمر بالای 35 سال در کشور هستند، البته سال گذشته تعداد کامیون‌های با عمر بالای35 سال 65 هزار دستگاه بوده که با گذشت یک سال، این آمار به 75 هزار دستگاه رسید و هرسال که می‌گذرد بر این آمار افزوده می‌شود.
طبق تحقیقات انجام شده، منبع 70 درصد از ذرات معلق تولیدی در شهر تهران وسایل نقلیه هستند که از این میان خودروهای سواری شخصی 1.4 درصد، تاکسی‌ها حدود یک درصد، مینی‌بوس‌ها 4.2 درصد، موتورسیکلت‌ها 10.5 درصد، اتوبوس‌های عمومی شهری 12.6 درصد، اتوبوس‌های بخش خصوصی 18.2 درصد و خودروهای سنگین 22.4 درصد از ذرات معلق تولیدی توسط وسایل نقلیه را شامل می شوند.
علاوه بر این، 30 درصد دیگر ذرات معلق توسط منابع ساکن تولید می شوند که صنایع 7 درصد، تبدیل انرژی19.6 درصد و خانگی و تجاری 2درصد از آن را تولید می کنند.
همانطور که مشاهده می‌شود وسایل نقلیه سنگین نقش بزرگی در آلودگی هوا دارند که برای کاهش آلایندگی آنها در کنار نوسازی و به روزرسانی سیستم فنی خودروهای تولیدی باید به موضوع بهبود کیفی سوخت این خودروها نیز توجه ویژه شود. این در حالی است که هنوز رعایت استاندارد گازوئیل در کشور اجباری نشده و همین سوخت یکی از منابع آلاینده هوا به شمار می‌رود.
نیره پیروزبخت رئیس سازمان ملی استاندارد چند روز پیش در مورد کنترل کیفی گازوئیل اظهار داشت: میزان گوگرد موجود در یک نمونه برداری که ۲ ماه پیش انجام دادیم بیش از حد مجاز و نگران کننده بود، البته استاندارد گازوئیل هنوز اجرایی نشده که امیدواریم وزارت نفت هرچه زودتر در این زمینه برنامه ریزی کند تا گازوئیل نیز استاندارد شود زیرا بخشی از آلودگی هوا مربوط به کیفیت این سوخت است.
به این ترتیب کنترل جدی در مورد کیفیت گازوئیل توزیعی در کشور صورت نمی‌گیرد و این در حالی است که یکی از مهمترین عوامل آلاینده هوا، گوگرد است که به گفته پیروزبخت، میزان آن در گازوئیل مصرفی کشور در حد نگران کننده‌ای قرار دارد. در عین حال گازوئیل با استاندارد یورو۵ نیز تنها توسط پالایشگاه اراک تولید می‌شود که سهم چندانی در گازوئیل مصرفی کشور ندارد.
از سویی، بخشی از صنایع نیز به ویژه در فصل زمستان مصرف کننده گازوئیل و مازوت هستند که با توجه به پایین بودن میزان تولید گازوئیل یورو ۵ در کشور، تحویل این نوع گازوئیل به صنایع امکان‌پذیر نیست. در مورد مازوت نیز باید به آلایندگی بالای این سوخت اشاره کنیم که اصولاً استانداردسازی آن قابل انجام به نظر نمی‌رسد.
* قیمت بالای وسایل نقلیه سنگین و ضعف مالی متقاضیان
طرح نوسازی ناوگان سنگین فرسوده در سال‌های قبل نیز در کشور اجرایی شد اما در برخی موارد به دلیل توان مالی پایین متقاضیان به موفقیت چندانی نرسید و در برخی موارد نیز که شرایط نسبتا مناسبی برای پرداخت تسهیلات در نظر گرفته می‌شد، کمبود تسهیلات مانع از نوسازی حجم قابل توجهی از خودروها می‌شد. همچنین در برخی سال‌ها عده‌ای از متقاضیان که کامیون‌های وارداتی را خریداری کرده بودند به علت پایین بودن کیفیت این خودروها از خرید آنها انصراف دادند.
در مجموع اکثر مالکان خودروهای فرسوده قشر متوسط و ضعیف جامعه بوده و از طریق همین خودروها امرار معاش می‌کنند. در این شرایط که صاحبان خودروهای فرسوده توان اقتصادی لازم برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده خود را ندارند، دستگاه های متولی باید شرایط مناسبی را برای برخورداری متقاضیان از تسهیلات در نظر گرفته و طرح تعویض خودروهای فرسوده بر اساس توانایی اقتصادی مالکان تدوین شود.
* کمبود بودجه در نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی
از سویی، بخشی از خودروهای سنگین فرسوده متعلق به برخی نهادها و دستگاه‌های دولتی یا عمومی هستند که نوسازی آنها هم نیازمند اختصاص منابع مالی است و این در شرایطی است که این دستگاه‌ها با کمبود منابع مالی روبرو هستند. نوسازی اتوبوس‌های شهرداری از جمله اقداماتی است که در صورت انجام آن، شاهد کاهش آلودگی هوا تا حد قابل توجهی خواهیم بود. تحقق این مسئله نیازمند توجه جدی شهرداری و دولت به تأمین منابع مالی لازم است تا از این طریق، بخش بزرگی از هدف تعیین شده در طرح نوسازی خودروهای فرسوده قابل دسترس شود.
به این ترتیب، نوسازی ناوگان فرسوده کشور علاوه بر اعطای تسهیلات با کارمزد و اقساط مناسب نیازمند توجه به مسائل دیگری مانند استانداردسازی گازوئیل و همچنین تأمین بودجه دستگاه‌های عمومی و دولتی کشور است.
