به گزارش ایران اکونومیست، یحیی ذکا در کتاب 'زلزله های تبریز' با استناد به منابع تاریخی نوشته که تبریز در طول تاریخ افزون بر 20 زمین لرزه مهیب را تجربه کرده است.
زمین لرزه 18 دی سال یک هزار و 158 هجری شمسی از مخرب ترین و مرگبارترین زلزله های جهان با 77 هزار کشته در تبریز روی داده است.
فعالیت گسل شمال تبریز به موازات جاده اصلی تبریز – بستان‌آباد و گسل تبریز با روند شمال غرب - جنوب شرق از ناحیه ماکو تا کوه های مورو و میشو همواره زمین لرزه های خسارت باری در این منطقه بوجود آورده و احتمال فعالیت دوباره آن ها دور از انتظار نیست.
ساخت و سازهای غیراصولی در مسیر این گسل ها به ویژه در حاشیه شهر و بافت های فرسوده در پای دامنه کوه های شمالی تبریز زنگ خطری است که بیخ گوش مسئولان و مردم ساکن در این مناطق نواخته می شود و همه بی توجه به آن به زندگی خود ادامه می دهند.
به طور حتم اگر روزی زلزله بزرگی در تبریز روی دهد، همه از مسئولان گرفته تا مردم، در حسرت روزهای از دست رفته برای اتخاذ تدابیر لازم در زمینه ساماندهی و مقاوم سازی خانه های موجود در بافت فرسوده و حاشیه نشین خواهند سوخت.
معاون سیاسی و امنیتی استاندار آذربایجان شرقی و فرماندار تبریز به ایرنا گفت: 18درصد مساحت تبریز مربوط به بافت ناکارآمد شهری بوده و با توجه به شرایط زلزله خیزی این شهر این امر موجب نگرانی دایمی عموم مسئولان اجرایی است.
رحیم شهرتی فر افزود: وجود 2 هزار و 522 هکتار بافت فرسوده و 2 هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی در این کلان شهر مسئولیت سنگینی را متوجه دستگاه‌های اجرایی کرده است.
وی با تاکید بر اینکه ساز و کارهای اداری نباید نگرش مدیران متولی را محدود کند، اظهار کرد: دستگاه‌های اجرایی عضو این ستاد باید به نفع مصالح شهر، جامعه و مردم ریسک‌پذیر بوده و محدودیت‌های رایج را از میان بردارد.
شهرتی فر یادآوری کرد: با توجه به شرایط زلزله‌خیز و جایگاه مخاطره‌آمیز تبریز به عنوان دومین شهر دارای بافت ناکارآمد کشور، جلسات ستاد بازآفرینی پایدار شهری باید بیشتر کاربردی تر شود.
شهرتی‌فر با اشاره به کاهش 50 درصدی نرخ سود وام بانکی در این بافت‌ها از سوی دولت، ادامه داد: کاهش نرخ سود بانکی به 9 درصد در این بافت ها عاملی برای استقبال مشارکت‌کنندگان طرح‌های تحکیم حاشیه‌نشینی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های ناکارآمد است.
شهردار تبریز نیز با بیان اینکه گسل‌های خطرناک کشور یک به یک فعال شده و لایه‌های زمین در حال حرکت است، گفت: زلزله بیخ گوش تبریز است و دیر یا زود اتفاق می‌افتد و بسیاری از ما هنوز این خطر مهیب را جدی نگرفته‌ایم.
ایرج شهین‌باهر افزود: تاکنون اقدام عملی و تحول جدی در بافت حاشیه‌نشینی تبریز انجام نشده و اوضاع طوری است که پس از ۳۰ سال مجموعه ای اقدام های محدود را کارنامه موفقی می‌دانیم.
وی با بیان این که راهکارهای علمی و موثر در مقام‌سازی حاشیه‌نشینی در دنیا اجرا شده است، اظهار کرد: باید از تجربیات آن ها در این زمینه بهره برد و از برگزاری کارگروه‌ها و جلسات پی‌درپی بی‌فایده خودداری کرد.
شهردار تبریز با اشاره به بررسی زمینه‌های همکاری با یک شرکت ترکیه‌ای در مورد حاشیه‌نشینی این شهر یادآوری کرد: این شرکت تجربه مشابهی را در حاشیه‌نشینی آنکارا داشته و آماده است در سکونتگاه‌های حاشیه‌نشین، مسکنی ایمن و مستحکم بسازد.
شهین‌باهر با تاکید بر ضرورت حمایت دولت برای پرداخت وام کم بهره در بافت های فرسوده و حاشیه نشین ادامه داد: ارائه پروانه رایگان در تراکم مجاز از جمله تسهیلات شهرداری تبریز برای طرح های حاشیه نشینی و بافت فرسوده است که می‌تواند منجر به تحولات مهم در این بخش‌ها شود.
وی گفت: مالکیت زمین‌های مربوط به طرح‌های حاشیه‌نشین باید تعیین تکلیف شود تا هرگونه سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های عملیاتی با اطمینان‌خاطر پیگیری شود.
شهردار تبریز با اشاره به اینکه ۹۵ درصد مواد ساختمانی مورد نیاز برای این امر در استان فراهم است، گفت: گروه‌های صنعتی آذربایجان شرقی می‌توانند با تشکیل کنسرسیومی به صورت سرمایه‌گذاری غیرنقدی در این زمینه مشارکت کنند.
شهین باهر افزود: باید از سیستم اداری خارج شد و با تعصب و همت، تخصص و تجربه خود را معطوف آمادگی در برابر زلزله و سایر حوادث مشابه کنیم.
معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز نیز بهره بالای وام بانکی را مهمترین چالش طرح‌های توانمندسازی حاشیه‌نشینی اعلام کرد و گفت: دولت باید تسهیلات لازم برای توانمندسازی بافت‌های حاشیه‌نشین را ارائه بدهد.
محمد عزتی اظهار کرد: سعی شده در طرح تفصیلی کلان‌شهر تبریز با اجرای سیاست‌های توانمندسازی حدود ۲ هزار هکتار بافت حاشیه‌نشین تبریز را که پیش از این در سند مطالعات سکونتگاه‌های غیررسمی وزارت راه و شهرسازی شناسایی شده بود، تثبیت کنیم.
وی یادآوری کرد: پیش‌بینی و تعریف کاربری‌های متنوع عمومی و خدماتی از جمله بخش‌های سیاست‌های توانمندسازی است که در صورت اجرا توسط دستگاه‌های ذی‌ربط می‌تواند نقش عمده در نوسازی این بافت‌ها داشته باشد.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان آذربایجان شرقی نیز در پاسخ به این سوال که کدام ساختمان ها کمترین مقاومت را در برابر زلزله داشته و می توانند بیشترین مخاطره را ایجاد کنند، گفت: دغدغه آسیب پذیری زلزله معطوف به سازه های غیرمهندسی است.
علی طوماری افزود: ساختمان های فرسوده شهری هم به لحاظ قدمت ساختمان و رعایت نشدن آئین نامه ها مخاطره آمیزند.
وی ادامه داد: ساختمان هایی که در طول 20 سال گذشته ولی بر اساس آئین نامه های قبلی احداث شده اند، هم می توانند مخاطره آمیز باشند و بهسازی لرزه ای و مقاوم سازی نیاز دارند.
طوماری اظهار کرد: تنها در مورد ساختمان هایی که بر اساس آئین نامه های جدید و تحت نظر سازمان نظام مهندسی احداث شده اند، کمترین دغدغه را داریم. وی تعداد ساختمان های از این نوع را 30 درصد ساختمان های موجود عنوان کرد و در عین حال گفت: مقاومت این ساختمان ها به این معنا نیست که در صورت وقوع زلزله با هر مقیاسی هیچ گونه اتفاقی نمی افتد.
طوماری با بیان اینکه هدف اصلی طراحی های نوین در ساخت و ساز کاهش تلفات است، گفت: مهندسان ساختمان بیشتر از سایر اقشار جامعه در این زمینه مسئولیت پذیری دارند ولی نگاه موجود به حوزه خدمات مهندسی ساختمان، کاستن از هزینه های ساخت و ساز است و در این میان حق الزحمه یک درصدی مهندسان ساختمان که کمتر از هزینه مشاوران املاک است هم زیاد دیده می شود.
احمدیان، مسئول کنترل سازه طرح های شهرداری تبریز هم با بیان اینکه در صورت رعایت آئین نامه های موجود ساخت و ساز، ساختمان ها در برابر زلزله هایی با قدرت کمتر از هفت ریشتر مقاوم خواهند بود، گفت: برای ساختمان های حساس همچون بیمارستان ها، مدارس و مساجد می توان ضریب ایمنی در برابر زلزله ساختمان ها را ارتقاء داد.
وی با اشاره به اینکه قبل از تدوین آئین نامه های ساختمان در کشور از آئین نامه دیگر کشورها استفاده می شد، گفت: آئین نامه 2800 در سال 64 مصوب شد و تا قبل از زلزله رودبار اجرا نمی شد.
وی بر ضرورت اصلاح روش های کنترل و نظارت بر ساخت و ساز تاکید کرد و گفت: فرایند رسیدگی سازمان نظام مهندسی به بازسازی بافت های حاشیه نشین باید از سایر ساخت و سازها تفکیک شود.
احمدیان گفت: دولت می تواند به نظام مهندسی یارانه بدهد تا نقشه ساخت و ساز در بافت فرسوده و حاشیه نشین را رایگان انجام دهند.
وی خاطرنشان کرد: طرح بازآفرینی دولت شامل بافت های حاشیه نشین ، تاریخی و مسئله دار است.
وی نسبت به شیوه های ساخت و ساز در شهرها انتقاد کرد و گفت: شرکت های ساختمانی مصالح مورد نیاز همچون بتن را در محل ساختمان تولید می کنند که علاوه بر ایجاد مزاحمت برای همسایه ها در مواقع بحرانی، موجب محدودیت ترافیکی شده و دسترسی به آسیب دیده ها را مختل می کند.
وی با اشاره به نقش مصالح باکیفیت در مقاومت ساختمان ها، گفت: این در حالی است که بخش عمده ای از مصالح موجود در بازار ساخت و ساز کشور غیراستاندارد بوده و کیفیت لازم را ندارند.
