به گزارش ایران اکونومیست، شركت ملی مناطق نفتخيز جنوب با دارا بودن 45 ميدان هيدروكربوری بزرگ و كوچک در گستره ای افزون بر 400 هزار كيلومتر مربع از استان بوشهر تا شمال خوزستان، حدود 85 درصد نفت خام و 16 درصد گاز كشور را توليد می كند.از اینرو بزرگ ترین شرکت تابعه شرکت ملی نفت ایران به شمار می آید. این شرکت بزرگ نفتی؛تاسیسات، کارخانجات، واحدهای بهره برداری، نمکزدایی، تقویت فشار و خطوله لوله معظمی دارد که تداوم جریان تولید و در ادامه صادرات نفت و گازِ به سلامت و در سرویس بودن آنها اهمیت ویژه مسأله تعمیر و نگهداری خطوط لوله و تاسیسات سطح الارضی به صورت دوره ای و مستمر را بیش از پیش نمایان می کند،به طوری که اگر تعمیرات و بازدیدهای دوره ای به طور منظم انجام نشود در دراز مدت ضمن تحمیل هزینه های گزاف، امر تولید و نگهداشت به مخاطره خواهد افتاد و چه بسا سبب توقف کامل چرخه تولید شود.
متاسفانه در دهه گذشته به دلیل وجود تحریم های اعمالی از سوی کشورهای غربی، انجام انواع تعمیرات مورد نیاز در صنعت نفت با مشکلاتی روبرو شد. اما هم اکنون و در دوران پساتحریم که برای افزایش تولید نفت و حفظ سهم بازار، سرعت چرخش چرخ های صنعت نفت بالاتر رفته، مشکلات نهفته در تاسیسات که به سبب انجام نشدن تعمیرات در زمان لازم به وجود آمده اند، به تدریج آشکار می شوند. در این میان، تاسیسات شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به دلیل قدمت بالا، از مشکلات دوچندانی برخوردارند.
بیژن زنگنه به عنوان با سابقه ترین وزیر نفت ایران به اهمیت بازسازی و نوسازی تاسیسات واقف است و پس از شروع دومین دور وزارت نفت خود در دوران دولت امید، ابلاغیه ای برای نوسازی و بهسازی تاسیسات روسطحی با اولویت مناطق نفتخیز جنوب صادر کرد. در این راستا شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نیز استمرار و بهبود فرآیند تولید، حفظ ایمنی، افزایش کارایی و کاهش هزینه ها، نوسازی و بازسازی تأسیسات قدیمی را در اولویت برنامه های خود قرار داده و تمام تأسیسات با عمر بالا که نیاز به نوسازی دارند را فهرست بندی کرده است که پس از انجام مطالعات لازم توسط مشاوران توانمند ایرانی و خارجی اولویت بندی خواهند شد.
در میان تاسیسات گوناگون، خطوط لوله به عنوان شریان اصلی انتقال نفت به پایانه های صادراتی، یکی از مهم ترین عناصربه شمار می آیند. شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب دارای حدود 27 هزار کیلومتر خط لوله است؛ خطوط لوله ای که در مجموع دارای سن بسیار بالایی هستند و دچار فرسودگی شده اند. 80 درصد از این خطوط لوله، خطوط جریانی چاه ها هستند که قطری مابین 4 تا 8 اینچ دارند. 20 درصد دیگر خطوط لوله شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، خطوط انتقال نفت است که به طور قطع از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند.
فرسودگی این خطوط موجب نشت نفت می شود و هرگونه نشتی در خطوط انتقال نفت، علاوه بر هدررفت منابع هیدروکربوری کشور، محیط زیست منطقه را تهدید می کند.
عبدالرضا دبیری، مدیر تولید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در خصوص برنامه های این شرکت برای تعمیرات و نوسازی خطوط لوله، گفته است: " برنامه های مربوط به خطوط لوله را می توان در سه بخش کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تعریف کرد. در بلند مدت گزینه نهایی ما تعویض کلیه خطوط لوله خواهد بود، در میان مدت نیز خطوط لوله ای که اولویت و ریسک بالاتری دارند، تعویض می شوند. اما با توجه به هزینه های لازم برای تعویض خطوط لوله، برای تداوم عملیات تولید نفت در کوتاه مدت پروژه های تعمیرات همزمان تعریف شده است."
شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب برای بررسی وضعیت خطوط انتقال نفت خود و تشخیص نقاط بحرانی این خطوط، طرح "توپک رانی هوشمند "را برای کلیه این خطوط تعریف کرده که اجرای این طرح تا کنون 80 درصد پیشرفت داشته است. بازرسی های دقیق از سطوح داخلی و خارجی خطوط نفت و گاز، وضعیت و حجم خسارت های وارد شده به این لوله ها را نشان می دهد. پیگ هوشمند وسیله ای است که امروزه در تمام دنیا در شناسایی مقدار حجم خسارت های وارد شده به مجاری نفت و گاز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.این روش را فناوری هوشمند می نامند زیرا در طول لوله حرکت کرده و به اندازه گیری ضخامت دیواره می پردازد.
در روش فوق نوسانات موجود در ضخامت دیواره ثبت می شود و پس از تصمیم گیری درباره انتخاب روش مناسب، نسبت به تعمیر یا تعویض خطوط لوله اقدام خواهد شد. توپک های هوشمند از آنجایی که خللی به عملیات انتقال سیال وارد نمی کنند، روش مناسبی برای بازرسی حین عملیات هستند. شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب اطلاعات ناشی از هر مرحله توپک رانی هوشمند خطوط لوله خود را مورد تحلیل قرار داده و نقاط حساس این خطوط را شناسایی کرده است. این نتایج در برخی موارد منجر به تعمیر و در موارد دیگر منجر به تعویض آن منطقه از خط لوله شده است.
به طور مثال وضعیت بعضی نقاط خط لوله صادراتی 48 اینچ نفت سنگین که به طول حدود 200 کیلومتر اهواز را تا گوره طی می کند، در این بازرسی ها بحرانی تشخیص داده شد که با هوشیاری مدیران شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و استفاده مقطعی از خط لوله 32 اینچ غرب کارون به صورت جایگزین، 15 کیلومتر از نقاط آسیب دیده این خط بدون تاثیر در انتقال نفت صادراتی تعویض شد.
نگاهی به آمار تعداد نشتی های خطوط نفت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نشان می دهد که سرعت فرسودگی و افزایش تعداد خرابی ها در سال های تحریم بسیار بالا بوده است، اما با تلاش های مدیران این شرکت و با اقدامات تعمیراتی و بازرسی های دوره ای، جلوی رشد تعداد نشتی ها گرفته شد بطوریکه تعداد این موارد در سال 94 و 95 به طور تقریبی به برابری رسید.
مهندسان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب تقریبا تمام روزهای سال درحال تعمیرات جزیی خطوط لوله هستند. اگر این فعالیت ها نبود، محیط زیست منطقه به شدت آسیب می دید.
خوشبختانه به گفته مدیران شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، تا پایان سال 96، تعمیرات عمده خطوط لوله اصلی این شرکت پایان می یابد.
در این میان خطوط لوله ای که در واحدهای نمک زدایی استفاده می شوند وضعیت ویژه ای دارند و نیازمند توجه خاصی هستند. شرکت نفتخیز جنوب امروزه برای این خطوط از لوله های غیر فلزی RTP استفاده می کند که متاسفانه هنوز شرکت های ایرانی به تکنولوژی تولید آن دست نیافته اند. گاهی به دلیل هزینه ها و سختی های واردات این نوع خطوط، از لوله های فلزی با پوشش داخلی SBE استفاده می شود که خوشبختانه در داخل کشور تولید می شوند.
بخش دیگر خطوط لوله شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، خطوط جریانی چاه ها هستند. در گذشته خطوط لوله مورد استفاده در این چاه ها اندازه های استاندارد و مشخصی داشتند، اما با تغییر شرایط مخزن و تفاوت در میزان تولید آب و نفت نمکی، میزان خوردگی تغییر می کند. در چاه های جدید با محاسبات مخصوص، اندازه خط لوله مناسب برای هرچاه به طور ویژه مشخص و تهیه می شود تا میزان خوردگی خط لوله کنترل شود. این کار گرچه هزینه، زمان و مشقت زیادی را به این شرکت تحمیل می کند، اما می تواند در آینده میزان خوردگی خطوط را کاهش دهد.
در مجموع، به نظر می رسد اجرای طرح نوسازی و بهسازی تاسیسات روسطحی ابلاغی وزیر نفت، تنها راه مطمئن برای حفظ و استمرار تولید، کاهش هزینه های تعمیرات و حفظ محیط زیست خواهد بود. طبق قانون، 2 درصد درآمد تولید نفت هر منطقه می بایست به همان منطقه اختصاص یابد. طبق گفته های وزیر نفت امیدواریم در آینده نزدیک با استفاده از همین قانون بودجه های نوسازی تاسیسات شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب فراهم شود.
