سهم ناچیز «غیردولتی‌ها» از اقتصاد پسابرجام

محسن جلال‌پور که در آن مقطع ریاست اتاق بازرگانی ایران را بر عهده داشت، به عنوان یکی از برگزارکنندگان همایش فوق، در سخنانی برجام را بستری مهم برای اصلاح ساختار اقتصاد ایران اعلام کرد و گفت اکنون برجام، راه را برای ما باز کرده است.

جلال‌پور در آن همایش ابراز امیدواری کرد که برجام موجب توسعه اقتصادی کشور و بخش خصوصی شود.

این روزها، جلال‌پور که بیش از یک سال است به علت بیماری از ریاست اتاق بازرگانی استعفا کرده، نگاه دیگری نسبت به برجام دارد و معتقد است برجام به بخش خصوصی کشورمان، ضربه زده است. این دیدگاهی است که بسیاری از فعالان بخش خصوصی دارند.

عطای برجام را به لقایش بخشیدیم

رئیس سابق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: بخش خصوصی در مقایسه با دوره قبل از برجام در موقعیت ضعیف‌تری قرار گرفته که مایه نگرانی و دغدغه است.

محسن جلال‌پور در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما افزود: شرایط پسابرجام می‌توانست برای بخش خصوصی وضعیت بسیار مناسبی ایجاد کند اما شرکت‌های دولتی، نهادها و مجموعه‌های بزرگی که خصولتی و شبه دولتی هستند، مانند بختک روی این مجموعه و جریان سوار شدند و از این امکان برای بزرگ شدن خود استفاده کردند.

وی با بیان این‌که پس از برجام برخی وزارتخانه‌های ما به این دور افتادند که هرچه امکان دارد برای دولت بگیرند و دولت را بزرگ کنند، اظهار کرد: بارها اعلام کردم در توافق‌هایی که بعد از برجام اتفاق می‌افتد، دولت بزرگ‌تر می‌شود، از این رو عطای این برجام را به لقایش بخشیدیم و گفتیم برگردیم به همان دوره قبل از برجام، لااقل بخش خصوصی جای نفس کشیدن داشته باشد.

رئیس سابق اتاق ایران تصریح کرد: وقتی در جلسات می‌دیدم جریان امور به چه صورتی پیش می‌رود به عنوان نماینده بخش خصوصی احساس خوبی نداشتم. وقتی از بابت تحریم و فشار، بخش خصوصی صدمه دیده حالا که فضا باز شده این بخش خصوصی است که باید از این شرایط استفاده کند، اما بخش خصوصی قادر به استفاده از این فضا نبوده و نیست چرا که عرصه در اختیار دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌هاست.

جلال‌پور اضافه کرد: بسیاری از نهادهای دولتی، شبه‌دولتی و عمومی در قراردادهای پس از برجام پیش قدم بودند و در عمل بخش خصوصی که قبل از این هم خیلی قوی نبود، نتوانست خیلی جای خود را در عرصه پس از برجام باز کند.

بخش خصوصی، ناکام از تاثیرات برجام

احمد کیمیایی‌اسدی، نایب‌‌رئیس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران، برجام را بی‌تاثیر در رشد قدرت بخش خصوصی عنوان کرد و گفت: زمانی که برجام، نهایی شد حدود 200 هیات تجاری خارجی به ایران آمدند و متاسفانه با این که بخش خصوصی بیشترین آسیب در دوران تحریم را تحمل کرد، اما از این رفت و آمدها چیز زیادی عایدش نشد.

وی افزود: البته این تقصیر بخش دولتی هم بود که فرصت نداد هیات‌های تجاری سرمایه‌های خود را به این بخش منتقل کنند و همه قراردادها نصیب شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی شد.

وی با تاکید بر این‌که خودرو که اسما خصوصی است و رسما دولتی به حساب می‌آید توانست قراردادهای خوبی را منعقد کند، گفت: سرمایه‌گذاری‌ها در جایی رفت که دولت در آن نقش دارد و یکی از دلایل این موضوع نیز تضامینی است که باید از سوی دولت داده شود و بخش خصوصی این امکان را ندارد.

کیمیایی‌اسدی تصریح کرد: بانک مرکزی برای پروژه‌های دولتی اقدام به تضمین می‌کند و آنها نیز فعلا فقط بانک مرکزی را قبول دارند. یکی دیگر از معضلات اقتصاد ایران اهمیت ندادن به سرمایه‌گذار داخلی است. اگر دولت رویه خود را در این زمینه تغییر دهد و به جای جذب سرمایه‌های خارجی به سرمایه‌گذار داخلی توجه کند به خودی خود سرمایه‌گذار خارجی به ایران خواهد آمد.

برجام معجزه نبود

عباس آرگون، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی اتاق تهران، گفت: برجام امیدی در بخش خصوصی ایجاد کرد که با توان بیشتری به کار خود ادامه دهد، اما برخی افراد توقع داشتند این توافق‌نامه مانند معجزه عمل کند که این انتظارات بیش از اندازه واقعی برجام بود.

وی افزود: اقتصاد ایران، دولتی است و تا زمانی که در این شرایط قرار دارد، قطعاً به پیشرفت‌های بزرگ دست پیدا نخواهد کرد. برخی مشکلات ایران داخلی است و با رفع برجام قطعاً حل نمی‌شد، اما وعده حل آن نیز همیشه به گوش می‌رسید و بازار را به این توافق امیدوار می‌کرد.

آرگون با بیان این‌که سهم بخش خصوصی در کیک اقتصادی خیلی بزرگ نیست، تصریح کرد: هنوز این بخش نتوانسته سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کند و این موضوع به دلیل بزرگ بودن دولت در اقتصاد است که اجازه رشد را به بخش خصوصی نمی‌دهد. در همین حال اگر بخش خصوصی خواستار سرمایه‌گذاری باشد به تضمین نیاز دارد که این کار را دولت برای بخش خصوصی نمی‌کند، اما برای بخش‌های دولتی براحتی انجام می‌دهد و گارانتی ارزی می‌کند.

دولت از بخش خصوصی حمایت نکرد

مهدی شریفی نیک‌نفس، مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی به خبرنگار ما گفت: بخش خصوصی به حمایت بخش دولتی نیاز دارد تا بتواند با سرمایه‌گذار خارجی همکاری و تعامل داشته باشد، اما متاسفانه به دلیل این‌که دولت از بخش خصوصی در این زمینه حمایت نمی‌کند، شرکت‌های دولتی پیشتاز جذب سرمایه‌گذار خارجی شدند.

وی افزود: بعد از برجام تنها وزارتخانه‌ای که از بخش خصوصی در این زمینه حمایت کرد و به بخش خصوصی اهمیت داد، وزارت نیرو بود و این گارانتی را به سرمایه‌گذاران خارجی داد تا کار پیش برود، اما در وزارت نفت مشکل قانونی وجود دارد و برای بخش خصوصی نمی‌توانند این گارانتی را صادر کنند.

شریفی نیک‌نفس با اشاره به این‌که جذب سرمایه‌های خارجی باعث بزرگ شدن دولت خواهد شد، تصریح کرد: دولت به جای بزرگ کردن خود در اقتصاد باید ساز و کاری را فراهم کند که به بخش خصوصی اجازه کار دهد، نه این‌که همه امکانات را برای خودش در نظر بگیرد.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: دولت می‌تواند با دریافت ضمانت از بخش خصوصی آنها را در بخشی از اقتصاد سهیم کند تا بهره‌وری رشد داشته باشند. البته در طول سال‌های گذشته برخی شرکت‌ها به نام خصوصی که از رانت استفاده می‌کردند به پول‌های کلانی دست پیدا کردند و دولت از واگذاری به بخش خصوصی کمی ترسیده، اما این ترس نباید بخش خصوصی واقعی را که در زمینه تولیدات صنعتی فعال هستند، کنار بزند.