شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته بازار سهام، با رشد ۶۹ واحدی مواجه شد و به سطح ۸۵ هزار و ۶۶۰ واحد رسید. با احتساب این رشد، بازدهی شاخص بورس از ابتدای هفته جاری تا کنون به بیش از یک درصد رسید. به عبارت دقیق‌تر سهامداران بورسی از ابتدای هفته تاکنون به‌طور متوسط یک درصد بازدهی کسب کردند.
به این ترتیب بازدهی از دست رفته بورس را که از ابتدای مهرماه و به دلیل احتیاط بورس‌بازان در مقابله با ریسک‌های سیاسی رقم خورده بود، جبران شد. سقف قبلی که شاخص کل بورس در ابتدای مهرماه تجربه کرده بود، تنها ۲۰۰ واحد بالاتر از سطحی است که این نماگر در پایان ساعات معاملاتی روز گذشته تجربه کرد. با نزدیک شدن به پایان موعد قانونی انتشار گزارش‌های ۶ماهه ( شرکت‌ها با سال مالی منتهی به اسفند ۹۶)، رفته‌رفته به تعداد افرادی که مایل به خرید نمادهای حاضر در گروه فلزات اساسی هستند افزوده می‌شود. روز گذشته نیز باز این گروه فلزات اساسی بود که در صدر فهرست گروه‌های دارای بالاترین ارزش معاملات قرار گرفت. توجه فعالان بازار سهام به نمادهای فلزات اساسی رشد قابل توجه شاخص این گروه یادآور بازدهی خیره‌کننده‌ای است که در زمستان ۱۳۹۴ برای گروه خودرو و ساخت قطعات رخ داد. در این گزارش تلاش شده است تفاوت‌های این دو ابرجهش شاخص سهام طی سال‌های اخیر بررسی شود.
شاخص فلزات اساسی در یک قدمی قله تاریخیاز ابتدای تابستان تا کنون گروه فلزات اساسی در مرکز توجه فعالان بازار سهام قرار گرفته است. رشد قیمت فلزات در بازارهای جهانی که عمدتا به دلیل اتخاذ سیاست‌های کیفی‌سازی تولید و حفاظت از محیط زیست در چین شکل گرفت، باعث بهبود عملکرد شرکت‌های حاضر در گروه فلزات اساسی بورس تهران شد. علاوه بر آن چشم‌انداز مناسبی برای سودآوری این شرکت‌ها رقم خورد.
اما پیش از آن برای مدت‌ها، این گروه خودرو و ساخت قطعات بود که در مرکز توجه فعالان بازار قرار داشت. اواخر سال ۱۳۹۴، درست همزمان با اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین ایران و کشورهای ۱+۵، خوشبینی قابل توجهی در گروه خودرو و ساخت قطعات شکل گرفت. فعالان بازار انتظار داشتند با اجرایی شدن برجام و انعقاد قراردادهای بین‌المللی با خودروسازان ایرانی، این صنعت متحول شود. در نتیجه تقاضای سنگینی برای خرید نمادهای گروه خودرو و ساخت قطعات شکل گرفت و شاخص این گروه تنها ظرف مدت کمتر از سه ماه، بیش از ۲۰۰درصد رشد نشان داد. در آن دوره حقیقتا چشم‌انداز دقیقی برای تحلیل وضعیت آتی شرکت‌های خودرویی وجود نداشت، اما آنچه منطقی به نظر می‌رسید نیاز مبرم شرکت‌های این گروه به زمان برای بهسازی عملکرد شرکت‌ها با استفاده از قراردادهای بین‌المللی بود. اما فعالان بازار بدون توجه به این موضوع، با خریدهای سنگین باعث رشد نمادهای خودرویی شدند.
تفاوت اساسی بین رشدهای اخیر شاخص و نمادهای گروه فلزات اساسی با رشد شاخص و نمادهای گروه خودرو و ساخت قطعات در زمستان سال ۱۳۹۴، در عوامل پیشران و بازیگران عمده سهام این دو گروه نهفته است. ترکیب سهامداران گروه خودرویی به گونه‌ای بود که بخش عمده سهام شناور در دست سهامداران حقیقی و خرد قرار داشت. از طرف دیگر سهامداران عمده این گروه‌ها تمایلی به فروش سهام خود که می‌توانست منجر به کاهش کنترل این سهامداران بر شرکت‌ها شود، نداشتند.
از طرف دیگر پیشران روند صعودی گروه خودرو و ساخت قطعات در زمستان ۹۴، ریشه در ابهامات آتی صنعت داشت. به عبارت دقیق‌تر ملاک و معیاری کمی برای تخمین وضعیت گروه خودرویی در آینده وجود نداشت و تنها خبر و فضای مثبت هیجانی بود که باعث رشد نمادهای خودرویی می‌شد. فعالان بازار تنها می‌دانستند اوضاع شرکت‌های خودرویی می‌تواند بهتر شود، اما تخمین اینکه این بهبود تا چه میزان خواهد بود، وجود نداشت. در چنین فضایی که ابهامات به حد اعلای خود می‌رسد، هیجان سمت و سوی بازار را تعیین خواهد کرد. از آنجا که مشارکت اشخاص حقیقی که بیش از حقوقی‌ها گرفتار دام هیجان می‌شوند، بسیار پررنگ بود، قیمت‌ها به‌طور انفجاری و بدون توجه به عوامل بنیادی صعود کردند.
رشد سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی اما، تماما داستان دیگری داشت. عامل محرک و پیشران صعود شاخص و نمادهای این گروه، افزایش درآمدهای حاصل از فروش شرکت‌های زیر مجموعه این گروه بود که با رشد قیمت‌های جهانی روز به روز تقویت می‌شد. هیچ عامل دیگری را نمی‌توان بنیادی‌تر از رشد درآمدهای عملیاتی و فروش شرکت برای فراهم کردن پتانسیل رشد سهام شرکت‌ها عنوان کرد. بنابراین ماهیت رشد نمادهای این گروه کاملا بنیادی و بدون ارتباط با هیجان بوده است.
علاوه بر این سهامداران عمده حاضر در این گروه (به جز نمادهای کوچک این گروه) و البته حقوقی‌هایی در این نمادهای فعال بودند، در هر لحظه به‌طور بالقوه می‌توانستند فروشنده سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی باشند. همین موضوع می‌توانست باعث جلوگیری از شکل‌گیری هیجان در نمادهای گروه فلزات اساسی باشد.
باید توجه داشت ابهاماتی که حول این صنعت وجود دارد، اصولا به اندازه ابهاماتی نیست که در سال ۱۳۹۴ برای نمادهای گروه خودرو و ساخت قطعات وجود داشت. تجربه در بورس تهران نشان داده است که فعالان بازار، به ویژه فعالان حقیقی و خرد، در شرایط ابهام واکنش‌هایی بیش از حد نشان می‌دهند. به عبارتی گرفتار بیش واکنشی می‌شوند.تفاوت دیگر این دو گروه به تخمین وضعیت سودآوری شرکت بر‌می‌گردد. سود شرکت‌های فلزی با در نظر گرفتن قیمت‌های جهانی راحت‌تر از تخمین شرایط سودآوری شرکت‌های خودرویی در پسابرجام، محاسبه می‌شود. بنابراین انگیزه‌ای برای نشان دادن واکنش بیش از حد در میان فعالان بازار در مواجهه با سهام شرکت‌های فلزات اساسی وجود ندارد.
نکته دیگری که به‌عنوان تفاوت رشد اخیر گروه فلزات اساسی و رشد گروه خودرویی در زمستان ۱۳۹۴ مطرح است، عدم همراهی تحلیلگران تکنیکال در ادامه رشد قیمت سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی است. از آنجا که رشد قیمت نمادهای خودرویی در زمستان ۹۴ سریعتر از آن بود که انتظار می‌رفت، سطوح مقاومتی که بین تحلیلگران تکنیکال مطرح بود، یکی پس از دیگری فرو می‌ریخت. بنابراین سیگنال‌های خرید یک به یک فعال می‌شدند. اگرچه فاندامنتالیست‌ها در آن دوره اعتقاد چندانی به رشد سهام گروه خودرویی نداشتند، اما قدرت نقدینگی این اعتقادات را بی‌اعتبار کرد.اما رشد قیمت در نمادهای گروه فلزات اساسی کندتر از آن صورت گرفت که فرصت را برای مجادلات در سطوح مقاومتی از بین ببرد. همچنین اصولا نوسان گروه فلزات اساسی برای مدتی طولانی محدود بود. فعالانی که از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند، عموما علاقه‌ای به خرید سهم‌هایی که کمتر نوسان می‌کنند، ندارند. در نتیجه هنگام عبور از سطوح مقاومتی نیز تکنیکالیست‌ها کمتر اشتیاقی برای
خرید سهام فلزی و معدنی پیدا می‌کردند.حالا شاخص گروه فلزات اساسی در آستانه فتح قله تاریخی خود قرار گرفته است. شاخص این گروه برای اولین و آخرین بار در تاریخ ۱۶دی‌ماه ۱۳۹۲ سطح ۴۶هزار و ۹۷۵ واحدی را لمس کرد. پس از آن همزمان با آغاز رکود بزرگ بازار سهام شاخص این صنعت نیز با افت مواجه شد و با افت قیمت کامودیتی‌ها در سال ۹۳ روند افت شاخص این گروه تشدید شد و در نهایت در تاریخ ۲۳دی ۱۳۹۴ کف بلندمدت خود را در محدوده ۱۹هزار و ۴۳۹ واحدی تجربه کرد. از آن تاریخ تا کنون شاخص این صنعت بیش از ۱۳۷درصد رشد کرده است و حالا تنها ۸/ ۱درصد دیگر با قله تاریخی خود فاصله دارد.
تفاوت‌های ذکرشده درباره ماهیت رشد شاخص این گروه با ماهیت رشد شاخص گروه خودرویی در زمستان سال ۱۳۹۴ باعث شده است که همزمان با رشد تقاضا برای خرید نمادهای فلزات اساسی، عرضه‌های سنگینی نیز در این نمادها شکل بگیرد. روز گذشته تنها در نماد شرکت فولاد مبارکه بیش از ۱۸میلیارد تومان معامله صورت گرفت. فعالان بازار در نمادهای فلزات اساسی به دو گروه تقسیم شده‌اند. گروهی (تکنیکالیست‌ها) معتقدند با توجه به نزدیکی شاخص این گروه به قله تاریخی، از جذابیت خرید سهام فلزای‌ها کاسته است. گروه دوم (فاندامنتالیست‌ها) توجه بیشتر به قیمت‌های جهانی و توانایی سودسازی این شرکت‌ها دارند و احتمالا در قیمت‌های فعلی خریدار هستند. در قدم اول روز گذشته «فولاد» از سقف تاریخی خود (قیمت تعدیل شده با احتساب تقسیم سود و افزایش سرمایه) عبور کرد. «فاسمین» نیز چند روزی است که در محدوده سقف تاریخی خود قرار دارد. در این میان البته «فخوز» و «فملی» همچنان اختلاف معناداری تا سقف تاریخی خود دارند. در این میان گزارش‌های ۶ماهه عملکرد شرکت‌ها می‌تواند تکلیف جدال میان این دو گروه را مشخص کند. در برهه فعلی اشخاص حقوقی نشان داده‌اند که در این باره ریسک‌پذیرتر از حقیقی‌های بازار هستند.
ادامه خریدهای قابل توجه حقوقیهاروز گذشته اصرار اشخاص حقوقی برای خرید سهام، به ویژه در نمادهای گروه فلزات اساسی ادامه یافت. از ابتدای مهرماه که گمانه‌زنی‌ها درباره آثار جبهه‌گیری ترامپ در برابر برجام بالا گرفته بود، این اشخاص حقوقی بودند که بیش از حقیقی‌ها اقدام به خرید سهام می‌کردند. از ابتدای مهرماه تا آخر هفته گذشته، خالص خرید اشخاص حقوقی (تفاضل خرید و فروش) بالغ بر ۲۰۰میلیارد تومان بود. به عبارت دقیق‌تر در این مدت به اندازه ۲۰۰ میلیارد تومان از مالکیت اشخاص حقیقی در بازار سهام کاسته شد و به حساب مالکیت حقوقی‌ها واریز شد.
در ابتدای هفته جاری و پس از راحت شدن خیال بورس از ریسک ترامپ، این روند تا حدودی معکوس شد و به نفع اشخاص حقیقی رقم خورد. از روز یکشنبه اما، در به همان پاشنه‌ای چرخید که از ابتدای مهر چرخیده بود. در حالی که ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس در روز گذشته به ۱۲۷ میلیارد تومان رسید، به اندازه ۱۷ میلیارد تومان نیز از مالکیت حقیقی‌ها به مالکیت حقوقی‌ها منتقل شد. همان‌طور که پیشتر اشاره شد، حقوقی‌های بازار در نمادهای فلزی و معدنی بیش از حقیقی‌ها فعال هستند و اقدام به خرید سهام می‌کنند. حقوقی‌ها از ابتدای مهرماه نیز در این نمادها فعال بودند، با این تفاوت که در آن دوره در محدوده‌های بازه منفی تابلو اقدام به خرید سهم می‌کردند و از ابتدای هفته جاری تا کنون در قیمت‌های مثبت نیز حاضر به خرید سهام هستند.
واکنش بازار به افت قیمت فلز «روی»
روز گذشته فلز «روی» در بازارهای جهانی با افت قیمتی تقریبا ۳درصدی مواجه شد و کانال ۳هزار و ۲۰۰ دلاری را واگذار کرد. همین موضوع باعث واکنش منفی فعالان بازار سهام در نماد شرکت‌های تولیدکننده «روی» شد. «فاسمین» روز گذشته تقریبا ۵/ ۲ درصد افت نشان داد. این در حالی است که قیمت‌های فعلی همچنان فاصله معناداری با نرخ‌های بودجه‌ای شرکت‌های تولیدکننده «روی» دارد. به نظر می‌رسد با توجه به قرار گرفتند «فاسمین» در قله تاریخی خود، انگیزه‌ها برای شناسایی سود و احتیاط معامله‌گران باعث واکنش منفی به افت محدود قیمت جهانی «روی» شده است. در قیمت‌های فعلی با توجه به حساسیت‌های بالا به قله‌های تاریخی می‌توان نوسان‌های قابل توجه و سرعت بالای دست‌به‌دست شدن سهام را طبیعی دانست.
مروری بر آمار معاملات دیروزهمانطور که اشاره شد، در داد و ستدهای روز گذشته شاخص کل بورس بازهم صعودی شد. در معاملات دیروز بورس تهران شاخص کل بورس ۶۹ واحد رشد کرد و به رقم ۸۵ هزار و ۶۶۰ رسید. روز گذشته سهامداران بیش از ۶۳۰میلیون برگه سهم، حق‌تقدم و سایر دارایی‌های مالی را در بازار دست‌به‌دست کردند که ارزش این مبادلات بیش از ۲هزار و ۸۳۶ میلیارد ریال بود و در ۵۱ هزار نوبت معاملاتی انجام شد. از این میزان تقریبا ۱۲۷ میلیارد تومان به معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی بازار اختصاص داشت که حاکی از رشد نسبی ارزش معاملات است. به نظر می‌رسد می‌توان انتظار داشت که رفته‌رفته ارزش معاملات روزانه بورس همزمان با نزدیک شدن به موعد انتشار گزارش‌های ۶ماهه افزایش یابد.
شاخص کل امروز ۶۹ واحد بالا رفت. شاخص بازار اول نیز رشد ۸۰ واحدی داشت اما شاخص بازار دوم ۱۴واحد افت را ثبت کرد. شاخص کل هم‌وزن اما روز گذشته تقریبا ۲/ ۰ درصد افت نشان داد. در هفته جاری این اولین‌بار است که شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن واگرا می‌شوند. دیروز نمادهای فولاد مبارکه، ملی مس، نفت بهران، صنایع پتروشیمی خلیج فارس و هلدینگ نفت و گاز پارسیان با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص، رشد این متغیر را رقم زدند. این در حالی بود که نمادهای پتروشیمی پردیس و بانک ملت بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص داشتند.
همچنین گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و اطلاعات و ارتباطات با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند.صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای پتروشیمی آبادان، قند مرودشت، نیرو‌محرکه، فرآورده‌های نسوز پارس، گروه صنعتی بوتان، آهنگری تراکتورسازی ایران و چرخشگر بود. در مقابل نمادهای لوله و ماشین‌سازی ایران، صنایع کاشی و سرامیک سینا، پگاه آذربایجان‌غربی، افست، گرانیت بهسرام، آلومینیوم ایران و تولید مواد اولیه داروپخش با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.
سرمایه‌گذاران بورسی دیروز برای خرید واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری پاداش سهامداری، اوراق مشارکت شهرداری شیراز، اوراق مشارکت رایان سایپا، اوراق مشارکت شهرداری تهران، کارتن ایران، حق‌تقدم سیمان کرمان و سهام کارتن ایران بیشترین تقاضا و سنگین‌ترین صف‌های خرید را ثبت کردند. اما در سوی دیگر بازار گروهی از سرمایه‌گذاران برای خروج از اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق صکوک سایپا، حق‌تقدم سیمان کرمان، سهام کارگزاران بورس اوراق بهادار، سهام سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان و اوراق صکوک اجاره سایپا بیشترین عرضه‌ها و طولانی‌ترین صف‌های فروش را تشکیل دادند. در پایان معاملات دیروز فولاد‌مبارکه با معامله ۸۸ میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و اوراق مشارکت ملی نفت ایران با معامله ۷۳ میلیارد تومان بیشترین ارزش معاملات را داشتند.
