در دنیا مشوقهای کارفرمایی یکی از محوریترین برنامههای برای کاهش بیکاری و تشویق کارفرمایان بر جذب نیروی کار است.
یکی از انواع سیاستهایی که در بین کشورها متداول است، استفاده از ابزارهای انگیزشی برای تحرک بخشهای مختلف به منظور ایجاد اشتغال است.
ابزارهای انگیزشی عمدتاً با هدف کاهش هزینه نیروی کار برای کارفرما و افزایش مهارت کارگران به کار گرفته میشوند. در واقع دولت با اعمال این نوع سیاستها سعی دارد تا بخش خصوصی را به جذب بیشتر نیروی کار و استفاده از تکنولوژی کاربر به جای سرمایهبر ترغیب کند.
بر اساس این گزارش و طبق یافتههای دفتر «توسعه اشتغال و سیاستگذاری بازار کار» وزارت کار، برنامههای تشویقی برای کارفرمایان در ۱۰ کشور مورد برررسی قرار گرفت که بر اساس آن «یارانه دستمزد»، «یارانه برای استخدام فارغ التحصیلان»، «یارانه برای استخدام افراد ناتوان»، «یارانه برای بیکارانی که سن بازنشستگی آنها نزدیک است»، «یارانه برای اشتغال بیش از ۱۰ نفر»، «یارانه راهاندازی کسب و کار» برخی از این سیاستها است.
نتایج مطالعه مشوقهای ایجاد شغل در کشورهای منتخب نشان میدهد به طور کلی مشوق های اشتغال به سه گروه تقسیم میشوند:
الف) اولین گروه از مشوقها در ارتباط با توسعه استخدام در بنگاههای موجود است که در عرصه اقتصادی فعال هستند. از جمله روشهای به کار گرفته شده در این حوزه میتوان به «یارانه مزد»، «یارانه استخدام معلولین»، «یارانه به کار گماری دانش آموختگان دانشگاهی و زنان» اشاره کرد.
ب) بخش دوم مشوقهای اشتغال به مشوقهای حفظ و تثبیت مشاغل موجود در بنگاهها مربوط میشود. ابزارهای معرفی شده در این بخش از مشوقها به ویژه در شرایط رکود اقتصادی کشورها با هدف حفظ و نگهداری بنگاههای موجود و فعال مورد استفاده قرار گرفته که میتوان به روشهایی همچون «مزد جبرانی»، «حمایت های مالی به منظور تغییر ساختار و بنگاه اقتصادی» و «کمک هزینه اشتغال پاره وقت» اشاره کرد.
ج) بخش سوم مشوقهای اشتغال به راهبردهای انگیزشی برای تاسیس بنگاههای اقتصادی جدید، به ویژه بنگاههای خود اشتغالی(یک نفر)، خرد (۲ تا ۵ نفر) و کوچک (زیر ۵۰ نفر) مربوط میشود. از جمله این راهبردها نیز میتوان به مواردی همچون «کمک هزینه خود اشتغالی»، کمک هزینه ویژه بیکاران برای تاسیس بنگاههای کارآفرین یا مبتنی بر فعالیتهای کارآفرینی» و «یارانه شروع کسب و کار» اشاره کرد.
نکته حایز اهمیت در به کارگیری هر یک از ابزارهای تشویقی در کشورهای مطالعه شده حاکی از آن است که هریک از کشورها متناسب با مشکلات یا وجود عدم تعادلهای بازار کار از روشهای مختلفی استفاده کردهاند. به طور مثال در حالی که در کشوری که با پدیده پیرسنی نیروی کار مواجه است به منظور توسعه اشتغال و رفع عدم تعادل سنی بازارکار، از ابزارهای انگیزشی برای جذب نیروی کار مسن استفاده میشود، در کشورهایی که با پدیده بیکاری جوانان رو به روست از ابزارهای دیگری همچون «یارانه دستمزد تازه واردان به بازارکار» یا «یارانه تاسیس بنگاههای جدید اقتصادی» استفاده میشود.
سیاست پرداخت یارانهها از کشوری به کشور دیگر از لحاظ زمانی، مقداری و نوع پرداخت متفاوت است ولی عموماً درحوزه سیاستهای بازار کار مطرح و برنامهریزی میشوند.
در کشور ما نیز از بعضی از ابزارهای موجود در این حوزه استفاده شده است ولی رویکرد غالب علیرغم تاثیر ناچیز بعضی از ابزارهای تشویقی در این برنامهها، اعطای تسهیلات ارزان قیمت بوده و این در حالی است که برنامههای دیگری که میتوانسته تاثیر بیشتری بر روی بازارکار داشته باشد یا مغفول مانده یا به دلیل محدودیتهای منابع مالی دولت مثل طرح کارورزی به طور مستمر اجرا نشده است.