درس ترافیکی صبح اول مهر

همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید الگوی سفرهای صبحگاهی در پایتخت دست‌کم در روز اول مهر ماه به واسطه ابلاغ و اجرای بخشنامه شروع منعطف ساعت کاری در دستگاه‌های اجرایی، ادارات دولتی و بانک‌ها تغییر کرد. از آنجا که بخشنامه مذکور در برخی از بانک‌ها و وزارتخانه‌ها به بدترین شکل ممکن اجرا شد، این نگرانی وجود دارد که از امروز ترافیک شهر تهران به وضعیتی که در آغاز سال تحصیلی 96-95 حاکم بود، بازگردد.

بر اساس بخشنامه‌ای که اواخر هفته گذشته با امضای اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ابلاغ شد، ساعت شروع کار ادارات در دو هفته اول مهر ماه در کلیه دستگاه‌های اجرایی و بانک‌ها به شکل منعطف از ساعت 7:30 تا 9 صبح اعمال می‌شود؛ به این معنا که دستگاه‌ها حضور کارمندان بین ساعت شروع کار عادی تا یک ساعت پس از آن را به‌عنوان «تاخیر مجاز» تلقی و در صورت لزوم، حضور با تاخیر در محل کار را به‌عنوان «مرخصی ساعتی» منظور کنند. بخشنامه مذکور با این هدف ابلاغ شد که بار سفرهای صبحگاهی را در یک بازه زمانی بیشتر نسبت به پیک صبحگاهی مهر پارسال توزیع کند و در نتیجه از ازدحام ترافیک در لحظه بکاهد. اما بخشنامه مذکور در روز اول مهر به چهار حالت اجرا شد. حالت اول که بهترین حالت محسوب می‌شود اما کمترین دستگاه‌ها آن را مبنای اجرا قرار دادند به این ترتیب بود که تاخیر حضور کارمندان تا یک ساعت، به‌عنوان «تاخیر مجاز» تلقی شد. در حالت دوم که بدترین حالت اجرای بخشنامه مذکور است، کارمندان بعد از حضور با تاخیر در محل کار خود مطلع شدند زمانی که بعد از ساعت 8 در محل کار خود حضور نداشته‌اند، به‌عنوان مرخصی ساعتی برای آنها منظور می‌شود. تحقیقات «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد بازتاب این مدل اجرای بخشنامه که در بیشتر بانک‌ها و وزارتخانه‌ها مبنا بوده است، تجدیدنظر کارمندان در استفاده از ظرفیت بخشنامه برای حضور دیرتر در محل کار و به دنبال آن توزیع زمان پیک ترافیک در بازه زمانی بیشتر است. به این ترتیب بسیاری از کارمندان که با حضور در محل کار خود با اطلاع از منظور شدن تاخیر آنها در مرخصی ساعتی، غافلگیر شدند، از امروز ساعت اصلی شروع کار را رعایت می‌کنند تا مرخصی ساعتی خود را برای کارهای ضروری شخصی خود ذخیره کنند. کارمندان دولت در هر ماه از امکان استفاده از 8 ساعت مرخصی ساعتی برخوردار هستند که اگر بنا باشد در نیمه اول مهر با تاخیر یک ساعته در محل کار خود حاضر شوند و این مدت از مرخصی ساعتی آنها کسر شود، سقف مرخصی مجاز ماهانه آنها پر می‌شود و طبیعی است که از این حالت استقبال نکنند.

در سومین حالت اجرای بخشنامه مذکور در روز گذشته، کارمندان با وجود اطلاع از امکان تاخیر یک ساعته، از ترس اینکه با خروج دیرتر از منزل با ترافیک شدیدتر صبحگاهی روبه‌رو شوند، به روال سابق ترجیح دادند مثل همیشه از منزل خارج شده و همان زمان همیشگی آغاز ساعت کار را رعایت کنند. در چهارمین حالت نیز برخی از بانک‌ها و وزارتخانه‌ها اصلا بخشنامه مذکور را ابلاغ نکرده‌اند. با این حال اجرای این بخشنامه در روز اول مهر موجب شد الگوی سفرهای صبحگاهی در تهران نسبت به اول مهر پارسال تغییرات محسوس و البته مثبتی داشته باشد؛ طوری که نوع دوم ترافیک صبحگاهی دیروز در تهران رقم خورد.

با این حال کارشناسان توصیه می‌کنند که بهتر است دولت اجرای کامل بخشنامه انعطاف 15 روزه ساعت کار را از امروز پیگیری کند تا حداقل در 13روز باقی‌مانده از ترافیک بحرانی تهران، شاهد آثار مثبت آن باشیم؛ هرچند راهکار دائمی کنترل ترافیک و نسخه پایدار آن را باید در افزایش ناوگان حمل‌ونقل عمومی و نیز اجرای بلندمدت راهکارهای کنترل ترافیک نظیر انعطاف یا شناورسازی ساعت کار جست‌وجو کرد و طرح‌های مقطعی حتما آثار مقطعی هم به دنبال خواهد داشت. کمااینکه اجرای ناقص و موقتی بخشنامه مذکور ثابت کرد که تغییر ساعت کار دست کم روی ترافیک تهران اثر مثبت دارد و دولت باید فکر تغییر اساسی ساعت کار و رفع اشکال همزمانی شروع ساعت کار ادارات و مدارس باشد.

کاهش 10 درصدی زمان سفر در تهران

اقدام متفاوت مدیریت شهری و دولت برای کنترل ترافیک تهران در قالب ایجاد ساعت کاری منعطف در نیمه اول مهرماه موجب شد نوع دوم ترافیک در تهران رقم بخورد. بر این اساس شاخص زمان سفر در کل شهر تهران 10درصد نسبت به مهرماه سال گذشته کاهش یافته است؛ به این معنا که میانگین مدت زمان هر سفر درون‌شهری در تهران در اول مهر امسال نسبت به مهر سال گذشته حدود 10درصد کوتاه‌تر شده است. این وضعیت ناشی از توزیع بار سفرهای صبحگاهی در معابر بزرگراهی از بازه زمانی دو ساعته به بازه سه ساعته است. در واقع بازه زمانی پیک ترافیک صبحگاهی در اول مهر امسال به 6:30 تا 9:30 گسترش یافت در حالی که این بازه از اول مهر تا پایان نیمه دوم سال گذشته بین ساعات 6:30 تا 8:30 بوده است. این وضعیت سبب شد کاهش ترافیک در مقطع 8 تا 10 صبح به 30 درصد نیز برسد.

نوع دوم ترافیک تهران چهار ویژگی و شاخصه دارد که با ترافیک همیشگی تهران متفاوت است. ویژگی اول این است که ترافیک تهران در اول مهر در معابر بزرگراهی کمتر بوده و در ازای آن معابر شریانی درجه یک و دو (خیابان‌های اصلی و فرعی) بیشترین بار ترافیک را داشته‌اند. علت کاهش ترافیک بزرگراهی را هم باید در توزیع تقاضای سفر صبحگاهی در بازه زمانی سه ساعته جست‌وجو کرد. در مقابل ترافیک در خیابان‌ها و معابر غیربزرگراهی به واسطه سفرهای تحصیلی دانش‌آموزان تشدید شده است.

ویژگی دوم ترافیک اول مهر، تغییر نقطه اوج بازه زمانی ترافیک است. در مهر سال گذشته این شاخص ساعت 7:45 بوده و این در حالی است که این زمان روز گذشته توسط مرکز کنترل ترافیک شهر تهران ساعت 8:45 ثبت شده است. سومین ویژگی ترافیک نوع دوم تهران این است که بار ترافیک در آن همچنان حجم بسیار بالایی دارد اما نسبت به سال گذشته قدری کاهش یافته است؛ به این ترتیب که گره ترافیکی در پیک صبحگاهی وجود نداشت. به عبارت دیگر ترافیک «بسیار سنگین» که با رنگ «قرمز تیره» روی نقشه‌های برخط ترافیکی نمایش داده می‌شود، در پیک صبحگاه دیروز وجود نداشته است. مشاهدات میدانی از سطح شهر نشان می‌دهد که عوامل کنترل مدیریت ترافیک در معابر شریانی درجه یک و دو کمتر از معابر بزرگراهی حضور داشته‌اند و این در حالی است که تقریبا تمام مدارس و مراکز تحصیلی در خیابان‌های اصلی و فرعی واقع شده‌اند و این معابر به حضور بیشتر عوامل اجرایی کنترل ترافیک نیاز دارد. البته سردار محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ از حضور پررنگ نیروهای پلیس در تقاطع‌ها و میادین و نیز در مقابل مدارس خبر داد که مسوولیت تسهیل ترافیک را برعهده دارند. به گفته وی، امسال گره ترافیکی در تهران وجود نداشته و مهار ترافیک با قدرت دنبال شده است. با این وجود مشاهدات میدانی نشان می‌دهد در برخی تقاطع‌های مهم تهران نیروهای راهور حضور نداشتند. داده‌های مرکز کنترل ترافیک نیز حاکی از این است که دیروز در پیک صبحگاهی مدت زمان سفر شهروندان در معابر شریانی دو برابر روزهای تابستان بوده است.

چهارمین شاخص ترافیک نوع دوم تهران نیز که به واسطه اجرای بخشنامه انعطاف موقت ساعت کاری رقم خورد، تغییر در ترافیک معابر شرقی ـ غربی است؛ به این معنا که معابر بزرگراهی همچون همت و حکیم که مناطق بیرون از محدوده غربی شهر تهران را به پایتخت وصل می‌کنند، 30 دقیقه زودتر از همیشه با ترافیک سنگین روبه‌رو شدند و از ساعت 6 صبح درگیر حجم بالای تردد خودروها بوده‌اند. در واقع مناطق غربی پایتخت کمترین اثرپذیری را از این تغییر الگوی ترافیکی تهران داشتند که علت آن را باید حجم بالای جمعیت ساکن در مناطق غربی پایتخت و نیز حجم بالای خودروهای ورودی از شهرستان‌های غرب استان تهران به پایتخت دانست. به‌طور کلی 20 درصد از خودروهایی که روزانه از خارج تهران به پایتخت وارد می‌شوند، از شهرستان‌های غرب تهران هستند که این میزان به مراتب از سایر ورودی‌ها بیشتر است.

برآوردی که عوامل کنترل ترافیک تهران از بازه زمانی پیک ترافیک عصرگاهی تهران دارند، این است که پیش‌بینی می‌کنند پیک ترافیک عصرگاهی تهران از امروز یعنی از ساعت 17 تا 20 الی 21 ادامه یابد. البته پیش‌بینی می‌شود حجم ترافیک تا ساعت 16 قدری افزایش یابد و از ساعت 17 ترافیک سنگین در معابر حاکم باشد و این وضعیت در ساعت 18 به اوج خواهد رسید.

علت ناشناخته ترافیک

به گزارش «دنیای اقتصاد»، ستاد استقبال از مهر شهر تهران با حضور مسوولان ترافیکی پایتخت روز گذشته تشکیل جلسه داد و عوامل این ستاد در هفته اول مهر هر روز در بازه اوج ترافیک صبحگاه و عصرگاه برای رصد و کنترل ترافیک تهران گرد هم می‌آیند. نوشین سرور، مدیر مرکز کنترل ترافیک شهر تهران با اعلام این که رصد دوربین‌ها و وضعیت ترافیک صبحگاه نشان داد علاوه بر اینکه شاهد کاهش ترافیک در روز اول مهر ۹۶ نسبت به مدت مشابه سال قبل هستیم، گفت: شاخص زمان سفر نسبت به سال قبل تغییر کرده و کاهش یافته است. وی همچنین از کاهش آمار تصادفات به‌عنوان یکی از عواملی که در کاهش ترافیک اثرگذار بوده است یاد کرد و گفت: بین ساعت 6 تا 7:15 روز گذشته چهار فقره تصادف و نیز 6 فقره توقف خودرو به دلیل نقص فنی و همین طور سه فقره ازدحام مسافران حمل‌ونقل عمومی به‌وسیله دوربین‌های سطح شهر رصد و ثبت شد که البته با کمک گشت‌های تاکسیرانی و اتوبوسرانی این مسائل مرتفع شده است. سرور با بیان اینکه بزرگراه‌های همت، حکیم و صدر بیشترین درگیری ترافیکی تا ساعت ۷:۱۴ را داشتند، گفت: ترافیک این معابر به سمت مرکز شهر بوده است که توسط پلیس و دوربین‌های سطح شهر در حال رصد و کنترل است.

مسوولان کنترل ترافیک تهران روز گذشته از کاهش بسیار زیاد زمان پاکسازی معابر از صحنه تصادفات به‌عنوان یکی از عوامل موثر در کاهش حجم ترافیک یاد و اعلام کردند که زمان کنترل ترافیک به پنج دقیقه کاهش یافته است. این موضوع حاکی از نقش مهم حضور به موقع عوامل پلیس راهنمایی و رانندگی در صحنه حوادث راهنمایی و رانندگی است که فقدان آن را می‌توان به عنوان عامل ناشناخته ترافیک تلقی کرد و وجود آن می‌تواند در جلوگیری از وقوع ترافیک سنگین نقش اساسی داشته باشد، طوری که شاید به اندازه «ارتقای فرهنگ ترافیک شهروندان» روی وضعیت ترافیک شهر اثرگذار باشد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز روز گذشته با حضور در ستاد استقبال از مهر از تاثیرگذاری طرح شناور شدن ساعت کار بر کاهش بار ترافیک در معابر بزرگراهی تهران خبر داد و گفت: با تمهیدات ترافیکی و خدمات‌رسانی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تلاش شده ترافیک مهرماه مدیریت شود؛ به‌طوری که با رصد ترافیک معابر، در کمترین زمان گره‌های ترافیکی که به هر دلیلی ایجاد می‌شود با کمک عوامل راهور حل و فصل شود.

وی افزود: ترافیک اول مهر با تراکم سفرهای آموزشی آغاز شده و از ساعت ٧ به بعد معابر درگیر ترافیک ناشی از حضور شاغلان برای رسیدن به محل کار نیز شده‌اند. پورسیدآقایی ابراز امیدواری کرد طی روزهای آینده با جا افتادن سرویس‌های مدارس و استفاده بیشتر شهروندان از حمل‌ونقل عمومی، تراکم ترافیک معابر مدیریت شده و کاهش یابد. وی با اشاره به اینکه از طریق رصد تنها شرایط اضطراری ترافیک معابر را کنترل می‌کنیم، تاکید کرد که مشکل اصلی ترافیک تهران ناشی از کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. پورسیدآقایی خاطرنشان کرد: ظرفیت ناوگان، معابر و تقاضای سفر شهروندان متناسب نیست و مادامی که عرضه و تقاضا را کنترل نکنیم، تنها می‌توانیم با حضوری فیزیکی وضعیت را به حالت تعادل برسانیم. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از حضور مستمر پلیس راهور در نقاط مختلف و پرتردد پایتخت خبر داد و تصریح کرد: تلاش‌شده بار ترافیکی در برخی مسیرها که به واسطه رمپ‌های ورودی بزرگراه دچار اختلال حرکت شده‌اند، با همکاری عوامل راهور و کنترل سیستم رمپ‌ها مدیریت شود. به گفته پورسیدآقایی، تمامی تصادفات رخ داده در روز اول مهر در کمتر از پنج دقیقه جمع‌آوری و معبر پاکسازی شده است.

از دیگر تمهیدات شهرداری تهران برای آغاز مهرماه، استفاده از تمام ظرفیت ناوگان اتوبوسرانی بوده است. پیمان سنندجی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران با بیان اینکه در روز اول مهر بالغ بر 6 ‌هزار و 250 دستگاه اتوبوس در سطح شهر تهران به شهروندان خدمت‌رسانی کرده است، گفت: سیستم امدادخودرو اتوبوسرانی هم در نقاط مختلف شهر چیدمان شده و در حال آماده‌باش کامل قرار دارد تا در صورت بروز نقص فنی اتوبوس‌ها، بلافاصله برای رفع نقص اقدام کنند. این آمار نشان می‌دهد کلیه اتوبوس‌های در شرایط اورهال تهران در هفته‌های گذشته تعمیر و به ناوگان در حال خدمت اضافه شده است.

پیام ترافیکی درباره ترافیک عصرگاهی

در حالی که مسوولان ترافیکی تهران بازه زمانی اوج ترافیک عصرگاهی پایتخت را بعد از ساعت 16 به رسمیت می‌شناسند و به همین خاطر تشکیل جلسه ستاد استقبال از مهر در وقت عصرگاه را به بعد از این زمان موکول کرده‌اند، مشاهدات میدانی از وضعیت ترافیک تهران در روز بازگشایی مدارس حاکی از این است که اوج ترافیک قدری زودتر از روال عادی آغاز شده است.

اگرچه ساعت تعطیلی مدارس عموما بین ساعت 12 تا 15 متغیر است، اما زمان پایان ساعت کار در اغلب مدارس، بین ساعات 13 تا 15 است که در این زمان شاید معابر بزرگراهی ترافیک سنگینی نداشته باشند؛ اما وضعیت ترافیک در اغلب معابر شریانی درجه یک و دو که مدارس در آنها واقع شده، بحرانی می‌شود. کمااینکه روز گذشته بسیاری از والدین که برای بازگرداندن فرزندان محصل خود از خودرو استفاده کرده بودند، از پنج برابر شدن زمان سفر در ساعات بعد از ظهر گله‌مند بودند. این موضوع حاوی پیام مهمی برای مدیران ترافیکی تهران است که تمرکز خود را صرفا به ترافیک عصرگاه که ترکیبی از ترافیک سفرهای تحصیلی دانشگاهی و بازگشت شاغلان به خانه است، معطوف نکنند، بلکه برای تسهیل آمد و شد خودروهای حامل دانش‌آموزان در ساعات تعطیلی مدارس نیز که عمدتا در خیابان‌های اصلی و فرعی دچار مشکل ترافیک می‌شوند، چاره‌ای بیندیشند.