توسعه بانکداری الکترومکانیک در ایران

به گزارش ایران اکونومیست؛ صنعت بانکداری طی چند سال اخیر با تحولات چشمگیری مواجه شده و آنطور که از شواهد و خدمات نوین ارائه شده مشخص است، شعبات بزرگ بانکی در آینده ای نزدیک جای خود را تنها به یک اپلیکیشن موبایلی می دهند.
 
در بانکداری سنتی همیشه این دلهره برای مشتری وجود داشت که یا در ساعت اداری به شعبه مورد نظر خود نرسد و اگر هم می رسید، نیازمند ارائه خدمات از سوی کارمند شعبه بوده و بدون حضور در بانک امکان دریافت هیچگونه خدماتی نداشته باشد.
 
ورود به دنیای بانکداری الکترومکانیک
 
اما با پیشرفت تکنولوژی و ارائه فناوری های نوین، صنعت بانکداری هم درگیر این تغییرات شد به گونه ای که مشتریان می توانستند از طریق تلفن، رایانه و یا دستگاه های خودپرداز، برخی خدمات از جمله پرداخت قبوض، مانده گیری، انتقال پول را انجام دهند و به نوعی صنعت بانکداری وارد دوره بانکداری الکترومکانیک شد، اما بازهم انجام برخی خدمات بدون حضور در شعبه امکان پذیر نبود.
 
پس از گذشت چند سال و جلب اعتماد مشتریان سیستم بانکی برخی خدمات غیر حضوری از سوی بانک ها به مشتریان ارائه شد اما در این بین جلب اعتماد مشتریان و فرهنگ سازی برای استفاده از خدمات غیر حضوری از مباحث مهمی بود که بانک ها باید در این زمینه تمام تلاش خود را به کار می گرفتند.
 
 در این میان، بانک ها نیز به عنوان واسطه گران پولی ناگزیر به همراهی و حرکت به سوی بانکداری الکترونیکی و عرضه خدمات مالی نوین، در تمامی عرصه ها به مشتریان سیستم بانکی بودند و این نگرش، اساس شکل گیری بانکداری الکترومکانیک را تشکیل داد.
 
در همین راستا طی سال های اخیر شاهد فعالیت VTM ها یا خود بانک (virtual teller machines) در سطح شهر بودیم به گونه ای که با ورود این دستگاه ها مشتریان می توانستند بدون حضور در شعبه و از طریق دستگاه، برخی خدمات مورد نیاز خود را انجام دهند.
 
VTM ها مدلی پیشرفته و کامل‌تر از دستگاه‌های خودپرداز (ATM) ها هستند که به دلیل سیستم پیشرفته تری که دارد، توانایی ارائه خدماتی از جمله افتتاح حساب، گذاشتن چک به حساب و مواردی از این دست را به مشتریان دارند. این شعب الکترونیکی به شهروندان این امکان را می دهد تا با کارشناسان این شعب به صورت غیر حضوری ارتباط گرفته و فعالیت های بانکی خود را با آسان و سریع تر از گذشته در طول ۲۴ ساعته شبانه روز انجام دهند.
 
حال طی روزهای اخیر ITM ها پا به سیستم بانکی ایران گذاشته اند، این دستگاه ها مدل تکامل یافته VTM ها هستند و تفاوت بارز این دو دستگاه ماژولار بودن آن است که از ۴ بخش اصلی تشکیل شده که هر بخش نیز از اجزای متفاوتی تشکیل شده است؛ در واقع این دستگاه بر اساس نیاز مشتری قابل شخصی‌سازی خواهد بود.
 
این دستگاه قابلیت ارائه خدماتی از جمله افتتاح حساب و صدور کارت نقدی، انتقال وجه بین سپرده‌ها و انتقال وجه بانکی، اعلام مفقودی و مسدودی کارت، صدور اینترنتی کارت هدیه، پرداخت اقساط تسهیلات بانک شهر، مسدود کردن اینترنت بانک و همراه بانک، انتقال وجه ساتنا، انتقال وجه پایا، صدور گواهی تمکن مالی، صورتحساب فارسی و لاتین، صدور ضمانت‌نامه بانکی و همچنین خدمات مبتنی بر دولت الکترونیک را دارد.
 
تنها چند قدم تا بانکداری مجازی
 
 مشتریان با استفاده از این دستگاه، می توانند بسیاری از امور بانکی مورد نیاز خود را بدون مراجعه به شعبات فیزیکی بانک انجام دهند اما بازهم تا رسیدن به بانکداری مجازی فاصله است.
 
زیرا هدف از بانکداری مجازی و دریافت کلیه خدمات به صورت غیر حضوری، استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی مشتریان به صورت مجازی است که می تواند باعث حذف نیاز به حضور فیزیکی مشتری در شعب بانک ها شود.
 
استفاده از سیستم های رایانه ای متمرکز، عدم محدودیت زمانی و مکانی جهت انجام عملیات بانکی، امنیت بالا و قابلیت پیگیری عملیات بانکی، و افزایش سرعت و کارایی، ویژگی هایی است که ضرورت تاسیس خدمات بانکی مجازی در دنیای کنونی را اجتناب ناپذیر می کنند.
 
اما با بررسی خدمات ارائه شده از سوی بانک ها و با توجه به نظر کارشناسان، بانکداری ایران از بانکداری سنتی عبور کرده و در مرحله بانکداری الکترومکانیک که انجام خدمات مبتنی بر وجود دستگاه و تا حدودی بانکداری الکترونیک قرار دارد و تا رسیدن به بانکداری مجازی و انجام کلیه خدمات بانکی به صورت غیر حضوری با همکاری مسئولین و دستگاه های ذی ربط، تنها چند قدم باقی مانده است.
 
ضعف قوانین مانع اجرای بانکداری مجازی در ایران
 
در همین راستا نیما امیرشکاری صاحب نظر حوزه بانکداری الکترونیک در گفتگو با خبرنگار ایبنا درباره پیشرفت بانکداری در ایران و مسیر این صنعت برای رسیدن به بانکداری مجازی، گفت: تعاریف واحد و مشخصی از بانکداری الکترونیک وجود ندارد زیرا هریک از بانک ها و نهادهای مالی به فراخور نیاز خود و مشتری، خدمات مورد نظر  را تعریف و ارائه می کنند.
 
وی ادامه داد: برخی بانک های ایرانی در حال حاضر پیشخوان های مجازی برای ارائه خدمات غیر حضوری و الکترونیکی به مشتریان دارند اما بازهم نمی توان مدعی بود که بانکداری مجازی دارند.
 
این صاحب نظر حوزه بانکداری الکترونیک با اشاره به اینکه تنها برخی خدمات در ایران به صورت غیرمجازی ارائه می شود، گفت: به عنوان مثال در حال حاضر ارائه تسهیلات در ایران به دلیل دریافت اسناد و مدارک متعدد از سوی بانک، به صورت غیرحضوری پرداخت نمی شود که به نظرم مشکل بزرگ و قابل توجهی است.
 
امیرشکاری افزود: براساس تعاریف جهانی و تقسیم بندی های علمی به این نوع بانکداری و خدماتی که ارائه می شود، بانکداری الکترونیکی گفته می شود و   نمی توان آن را به عنوان بانکداری مجازی تلقی کرد.
 
این کارشناس حوزه بانکداری الکترونیک درباره برخی خدمات جدید ارائه شده از جمله  VTM ها و  ITMها گفت: اینگونه دستگاه ها متعلق به دوره قبل از بانکداری الکترونیک یعنی دوره بانکداری الکترومکانیک است زیرا ترکیبی از دستگاه مکانیکی و بانکداری الکترونیکی است .
 
وی ادامه داد: این در حالی است که بانکداری روز دنیا در حال حرکت به سمتی است که حتی از اینگونه دستگاه ها هم استفاده نشود و مشتریان سیستم بانکی خدمات بانکی مورد نیاز خود را از طریق تلفن همراه، رایانه و اینترنت و ... دریافت کنند.
 
امیر شکاری با تاکید بر اینکه هدف نهایی صنعت بانکداری، رسیدن به بانکداری الکترونیک است، گفت: در کشور ما بانکداری الکترونیک فعال شده اما همچنان فعالان حوزه بانکی در تلاش برای سرمایه گذاری در نسل قبل یعنی بانکداری الکترومکانیک هستند.
 
این کارشناس حوزه بانکداری الکترونیک افزود: در صورتی که همه دنیا به دلیل هزینه بر بودن دستگاه های الکترومکانیکی به دنبال حذف بانکداری الکترومکانیک هستند. در صورتی که در بانکداری الکترونیک تنها تهیه یک برنامه برعهده بانک است و مابقی هزینه ها برعهده مشتری است و اما بانک های ما همچنان به دنبال فعالیت و گسترش بانکداری الکترومکانیک هستند.
 
وی با تاکید بر اینکه ایران برای اجرای بانکداری مجازی در داخل، از نظر تکنولوژی هیچ مشکلی ندارد، گفت: مشکل ما بر سر فرآیندهای بانکی و مباحث حقوقی است و به هیچ عنوان مشکلی در زمینه تکنولوژی نداریم.
 
امیر شکاری ادامه داد:  برخی قوانین دست و پاگیر باعث می شود تا خدمات به صورت غیر حضوری انجام نشود زیرا زیرساخت های حقوقی لازم در صورت بروز مشکل به روز نیست و به مانند تکنولوژی در کشور پیشرفت نکرده است.
 
این کارشناس بانکداری الکترونیک افزود: مشکل عمده ای در تکنولوژی وجود ندارد و مشکل زیر ساخت های حقوقی و حتی قوانین بانکی است.