به گزارش ایران اکونومیست ؛تاکید بر تداوم فعالیتهای اکتشافی و تلاش برای آغاز فرآیند توسعه در خزر موثر است.مسعود متینفرد میگوید: «خزر به دلیل برخورداری از ظرفیت هیدروکربوری مناسب، میتواند مناطق نفتخیز شمال نام گیرد و باید برای بالفعل کردن ظرفیتهای بالقوه در این بخش با اتکا به استراتژی، برنامهریزی و انتقال دانش فنی و فناوریهای روزآمد تلاش کرد.» از نگاهِ وی، جذب سرمایه و فناوری در خزر، حرف نخست را میزند و در عین حال معتقد است، برای آغاز فرآیند توسعه در خزر همین حالا هم دیر شده است. مشروح این گفتوگو را در ادامه میخوانید:
مهندس زنگنه به تازگی اعلام کردند که تاکنون سرمایهگذاری، متقاضی همکاری در فعالیتهای توسعهای در خزر نشده است. محدودیتهای توسعه در خزر چیست که سرمایهگذاران برای حضور در این بخش رغبت زیادی نشان نمیدهند؟
موقعیت جغرافیایی و بسته بودن دریای خزر و نبود دسترسی آسان به آبهای آزاد، سختیهای کار در آبهای عمیق، نیاز اساسی به سرمایه و فناوری روزآمد برای فعالیت در این بخش و نبود زیرساختهای مناسب در شمال کشور، همه از محدودیتهای فعالیت در خزر به شمار میرود. ضمن اینکه با توجه به هزینه تولید نفت در آبهای عمیق و قیمتهای کنونی نفت در دنیا، طبیعی است استحصال نفت از منطقهای مانند خزر صرفه اقتصادی قابل توجهی ندارد. مطالعات سال ۲۰۰۰ میلادی توسط گروه مطالعاتی خزر جنوبی South Caspian Study Group نشان داد، هزینه تولید یک بشکه نفت از خزر جنوبی حدود ۹,۸ دلار است؛ اما امروز این رقم بسیار متفاوت شده و بهای نفت هم در بازار جهانی کاهش یافته؛ به تبع آن جذابیت کار در آبهای عمیق حتی در مثلث طلایی شامل افریقای غربی، برزیل و خلیج مکزیک هم رو به افول بوده است.
بنابراین از دید شما، نوع و الگوی قراردادی ایران در این زمینه عامل تعیینکنندهای نیست.
بهتر است بگویم در این برهه زمانی خیلی تعیینکننده نیست؛ زیرا عوامل محدودکننده قویتری وجود دارد. اما بدیهی است در صورتی که روزی این محدودیتها برطرف شود و فرایند توسعه کلید بخورد، مدل قراردادی نفت هم باید به نحوی باشد که بتواند انگیزه کافی برای سرمایهگذاری در فعالیتهای اکتشافی و تولیدی در آبهای عمیق فراهم کند. به هر حال باید بپذیریم کار در آبهای عمیق با بخش خشکی یا دیگر بخشهای فراساحلی یکسان نیست.
موقعیت ایران از حیث برخورداری از ظرفیتهای هیدروکربوری در این بخش چگونه است؟
در فاصله سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ میلادی، کنسرسیومی متشکل از شرکتهای شل، لاسمو و وبا اویل (Veba oi) با همکاری نفت خزر تشکیل شد و در نتیجه آن، گروهی تحت عنوان گروه مطالعاتی خزر جنوبی Sought Caspian Study Group آغاز بهکار کرد. نتایج مطالعات این گروه نشان داد حجم بالایی از ذخایر هیدروکربوری در این بخش وجود دارد. از سوی دیگر، مطالعات زمین‌شناسی و ژئو‌فیزیکی این گروه نشان داد از میان ساختارهای زمین‌شناسی موجود، ۴۶ ساختار وضع بهتری دارند که از میان آنها هشت ساختار منتخب در اولویت مطالعات جامع به منظور اکتشاف و تولید قرار گرفت و انجام عملیات حفاری تنها روی یکی از این هشت بلوک اولویت‌دار، به کشف میدان هیدروکربوری سردار جنگل منتهی شد؛ میدانی که بر اساس برآوردها حدود ۲ میلیارد بشکه نفت درجا دارد. به این ترتیب مشخص است خزر جنوبی از ظرفیت هیدروکربوری مناسبی برخوردار است؛ هم در حوزه گاز و هم در حوزه نفت.
با توجه به کمبود تقاضا برای سرمایهگذاری از یک طرف و ظرفیت هیدروکربوری مناسب در خزر جنوبی از طرف دیگر، فکر میکنید چه راهبردی باید در دستور کار شرکت ملی نفت ایران و به طور ویژه شرکت نفت خزر قرار گیرد؟
بدون شک تداوم حضور آقای زنگنه در نفت، زمینه لازم را برای به ثمر نشستن تلاشها به منظور جذب سرمایه و فناوری در صنعت نفت فراهم خواهد کرد. باوجود همه محدودیتهایی که به آن اشاره کردم، فکر میکنم باید مطالعه و زمینهسازی برای توسعه و تولید در خزر استمرار داشته باشد. توقف فعالیتها در خزر، آن هم در شرایطی که دیگر کشورهای اطراف خزر با جدیت در حال کار هستند، پیاده سازی استراتژی توسعه در این بخش را به تاخیر میاندازد. برای اینکه تخمینی از مدت زمان اجرای پروژه در آبهای عمیق خزر داشته باشیم، کافی است نگاهی به مدت زمان اجرای پروژه‌های خشکی در کشور کنیم. بهطور متوسط یک پروژه توسعه میدان خشکی در ایران طی شش تا هفت سال به مرحله بهرهبرداری میرسد. حال اگر ملاحظات مربوط به کار در آبهای عمیق، چالش‌های کار در حوزه نفت و گاز در دریای خزر و لزوم دستیابی به فناوریهای روز را در این بخش در نظر بگیریم، بلندمدت بودن برنامههای توسعهای در خزر مشهودتر می‌شود. به عبارتی اگر همین امروز کار مطالعه برای توسعه آغاز شود، سالها طول میکشد تا شاهد استحصال نفت یا گاز از خزر باشیم. نفت خزر هم با توجه به این الزامات، با حمایت مقام عالی وزارت و رویکرد مدیرعامل محترم شرکت، علاوه بر تشکیل کمیته سرمایهگذاری و تلاش جدی برای پیشبرد مذاکرات و جذب سرمایه و فناوری، تقویت زیرساختهای خود را برای پشتیبانی از پروژه‌های آتی، از طریق مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت در دستور کار قرار داده است.
قاعدتا تعمیرات اساسی سکوی امیرکبیر از همین فعالیتهاست. از وضع کنونی سکو بگویید.
بعد از جابجایی سکوی امیرکبیر در سال گذشته و استقرار سکو در هفت مایلی ساحل، فرصت مغتنمی فراهم شد که فارغ از عملیات حفاری، رسیدگی به سکو و سه شناور کاسپین در دستور کار قرار گیرد. به همین منظور، مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت با ایجاد ساختارها و رویههای کاری لازم، نظارت بر عملیات تعمیرات جاری و ادواری توسط راهبر سکو را در دستور کار قرار داد. عملیات تعمیرات اساسی به منظور بهروز نگهداشتن و تقویت زیرساختهای موجود در سکوی امیرکبیر آغاز شده و بسته تعمیراتی مشتمل بر ۲۰ بخشی که تعمیرات آنها بسیار ضروری است، تدوین و برای اخذ بودجه به برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ارائه شده است.
عملیات نصب آندهای فداشونده هم در قالب این بسته تعمیراتی اجرا شد؟
بله. این کار باید در حوضچه خشک تعمیراتی انجام میشد اما با مدیریت صحیح و استفاده از غواصان حرفهای، این عملیات در دریا و در مدت ۲ ماه اجرا شد. اکنون پروژه سیستم حفاظت کاتدی سکو را هم در دستور کار داریم که قرارداد آن بسته شده و پیشبینی میکنیم ظرف چهار ماه آینده اجرایی شود. این سیستم، تکمیل کننده سیستم آندهای فداشونده است؛ با اجرای آن، حفاظت از سازه سکو در مقابل اثر خورنده آب شور خزر تکمیل می‌شود و دیگر نگرانی از این بابت وجود نخواهد داشت؛ در این شرایط بهتر میتوان بر روی تعمیر سیستمهای ماشینآلات سکو تمرکز کرد. البته سکوی امیرکبیر حدود ۹۰ سیستم عملیاتی دارد که طبق الزامات دریایی باید بعد از مدت مشخصی تعمیرات اساسی بر روی آنها انجام شود؛ به این منظور، مقدمات انتخاب پیمانکار عمومی صاحب صلاحیت برای انجام این تعمیرات انجام شده و به زودی مناقصه آن برگزار می‌شود.
امسال برنده مناقصه مشخص و کار تعمیرات کلی سکو آغاز شود؟
با همکاری راهبر سکو، تنظیم اسناد مناقصه برای ۲۰ بسته کاری تعمیراتی کلید خورده؛ اما در عین حال امیدواریم امسال پیمانکار عمومی (GC) تعمیرات کلی سکو هم مشخص شود و کار را ادامه دهد. تعمیرات اساسی سکو حداقل به یکسال زمان نیاز دارد.
شناورهای عملیاتی کاسپین در چه وضعی قرار دارند؟
پارسال گواهینامههای هر سه شناور کاسپین از سوی سازمان بنادر و دریانوردی با اعتبار پنج سال تمدید شد. در صنعت کشتیرانی و دریایی به طور معمول برای تمدید و صدور گواهینامهها، باید شناورها هر پنج سال یکبار وارد حوضچه خشک شده و آنجا بدنه و دیگر مشخصات آنها بازرسی شود؛ اما به علت نبود حوضچه خشک در شمال کشور متناسب با وزن و طول شناورهای کاسپین، با تعامل شرکت نفت خزر و سازمان بنادر و دریانوردی و با استفاده از غواصان حرفهای، عملیات بررسی شناورها و رنگآمیزی آنها ظرف مدت ۲ماهونیم، با هزینهای بالغ بر یک میلیارد تومان در داخل آب انجام شد. این در حالی بود که اگر قرار بود چنین عملیاتی با انتقال شناورها به حوضچه خشک انجام شود، حداقل به ۶ ماه زمان و صرف بیش از هشت میلیارد تومان اعتبار نیاز داشتیم. البته در ادامه برنامههای بلندمدت نگهداشت و تعمیرات شناورها، با یکی از شرکتهای توانمند داخلی برای انجام یک سری تعمیراتِ اساسی باقیمانده در حوضچه خشک در حال مذاکرهایم.
سیستم تعمیرات و نگهداری سکو که در زمان راهبری حفاری شمال عملیاتی نشده بود، اکنون استفاده می‌شود؟
نرمافزار نگهداشت و تعمیرات سکو در آن زمان هم استفاده میشد؛ اما به میزانی کمتر از ۱۰ درصد. به همین دلیل، از وضع سکو و تعمیرات آن اطلاع دقیقی نداشتیم. اما پس از تغییر راهبر سکو، عملیاتی کردن این سیستم و ماژولهای مختلف آن در دستور کار قرار گرفت و هماکنون این نرمافزار مورد استفاده است. توسعه آن را هم در برنامه داریم. این را هم بگویم که این نرمافزار کاملا داخلی است و از سوی کارشناسان ایرانی و با نظارت و راهنمایی مدیریت مهندسی و ساختمان نفت خزر بدون خروج ارز از کشور طراحی و اجرا شده است.
در مجموع، توان صنعت نفت ایران را از حیث کار در آبهای عمیق چگونه ارزیابی میکنید؟
در بحث کار در آبهای عمیق، هر کشوری صاحب دانش و فناوری نیست و ما هم در حال تجمیع دانش هستیم؛ چه در بدنه کارفرما و چه در بدنه پیمانکار. مهم این است که دقت کنیم اگر این دانش فنی تجمیع نشود، ۱۰ سال آینده هم در همین نقطه ایستادهایم و دستاوردی برای ارائه نخواهیم داشت. ما در خشکی بیش از صد سال سابقه کار داریم اما در آبهای عمیق با وجود تلاشها و تجربیات ارزنده کسب شده، هنوز راه طولانی در پیش داریم. باید برای تجمیع و ساماندهی این دانش فنی، از فناوریهای روزآمد استفاده کنیم و ساختارها و نظامنامهها باید طوری تدوین شود که در دهههای آینده در جایگاه به مراتب بالاتر و شایستهتری قرار گیریم.
فکر میکنید مهمترین هدفی که نفت خزر باید در پنجسال برنامه ششم توسعه دنبال کند، چیست؟
هدفگذاریهای شرکت در برنامه ششم توسعه به مدیریت برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ارائه شده است. شرکت نفت خزر به عنوان شرکتی بالادستی برای کار در حوزه اکتشاف، تولید و بهرهبرداری، باید افزون بر برخورداری از فناوریهای روزآمد و جذب سرمایه، به زیرساختهای منسجمتری از جمله شناورهای آلایندهروب، شناورهای پشتیبان، شناورهای جستجو و نجات، شناورهای نفربر تندرو و ... تجهیز شود. دارایی معنوی نفت خزر، تجربهای است که سبب شده است امروز در باشگاه کشورهای صاحبِ دانشِ فعالیت در آبهای عمیق حرفی برای گفتن داشته باشد و دارایی مادی این شرکت، تجهیزات و ناوگانی است که نباید از تقویت و توسعه آن غفلت شود.
