آیا ادامه بحران ونزوئلا به موج صعودی در بازار نفت خواهد انجامید؟

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از فایننشال تایمز؛ اخیراً مجلس مؤسسان ونزوئلا، پارلمان این کشور را منحل کرد و چندی بعد لوئیزا اورتگا دیاز، دادستان کل ونزوئلا که توسط همین مجلس از کار برکنار شده بود، از کشور گریخت و به کلمبیا پناهنده شد. دیاز تهدید کرده است که آنچه را فساد گسترده در دولت ونزوئلا می‌خواند، افشا خواهد کرد. تنش‌های سیاسی در ونزوئلا به اوج رسیده و وضعیت اقتصادی این کشور نیز به هیچ وجه مناسب نیست. منابع ارزی ونزوئلا به‌سرعت در حال اتمام است و روز به روز بر حجم بدهی‌های دولت افزوده می‌شود. گفته می‌شود مردم گرسنه حتی برای سیر کردن شکم خود به دزدیدن حیوانات باغ‌وحش‌ها روی آورده‌اند.

به نظر می‌رسد کشور بحران‌زده ونزوئلا در آستانه ورشکستگی سیاسی و اقتصادی قرار گرفته باشد؛ اما آیا این اتفاق می‌تواند جرقه‌ای برای آغاز یک روند صعودی در بازار نفت باشد و بازار را به حرکت درآورد؟ آیا تشدید تنش و بروز درگیری‌های خیابانی بین طرفداران و مخالفان نیکلاس مادورو می‌تواند قیمت هر بشکه نفت را به 60 یا 70 دلار برساند؟ برخلاف انتظار باید گفت رخ دادن چنین اتفاقی چندان هم محتمل نیست.

ونزوئلا یکی از پایه‌گذاران سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بوده و امروز هم جزو تولیدکننده و صادرکنندگان مهم طلای سیاه در دنیا به شمار می‌رود. از طرفی این کشور بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد؛ هرچند با قیمت‌های کنونی نفت، استخراج این منابع ازلحاظ اقتصادی به‌صرفه نیست. در ماه گذشته میلادی (ژوئیه) ونزوئلا روزانه 1.9 میلیون بشکه نفت تولید نموده که بخش اعظم آن به سایر کشورها صادر شده است. در چهار ماه نخست سال جاری میلادی، آمریکا با خرید روزانه 780 هزار بشکه نفت خام، بزرگ‌ترین مشتری نفت ونزوئلا بوده است.

همین آمار و ارقام درشت باعث شده‌اند این تفکر شکل بگیرد که با خروج موقت ونزوئلا از بازار نفت به دلیل بحران کنونی، قیمت نفت در بازارهای جهانی به‌سرعت رشد خواهد کرد. بااین‌وجود، دلایل محکمی وجود دارند که نشان می‌دهند واقعیت متفاوت از آن چیزی است که به نظر می‌رسد.

پیش از هرگونه نتیجه‌گیری ابتدا باید توجه داشت که توقف کامل تولید و صادرات نفت ونزوئلا تقریباً غیرممکن است. بیش از 95 درصد درآمد صادراتی ونزوئلا از نفت تأمین می‌شود و به همین دلیل حفظ سطح تولید نفت و تضمین صادرات آن قطعاً اولویت مطلق هر دولتی در این کشور خواهد بود؛ خواه دولت کنونی پابرجا بماند و یا مخالفانش به قدرت برسند. حتی اگر لازم باشد، نیروهای نظامی برای تأمین امنیت تأسیسات نفتی وارد عمل خواهند شد تا تولید نفت بی‌وقفه ادامه پیدا کند.

زمین‌گیر شدن بخشی از تأسیسات نفتی ونزوئلا می‌تواند تأثیر محدودی بر بازار نفت داشته باشد و رشدی که در قیمت‌ها اتفاق خواهد افتاد، احتمالاً موقت خواهد بود. باید توجه داشت که نقش ونزوئلا در بازار نفت، در قیاس با یک دهه قبل –که روزانه 2.5 میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد- به‌شدت کم‌رنگ شده است. در آن زمان نفت ونزوئلا بخش مهمی از خوراک پالایشگاه‌های آمریکایی را تشکیل می‌داد اما امروز وضعیت متفاوت است.

اضمحلال صنعت نفت ونزوئلا به‌ویژه شرکت عظیم پترولئوس دی ونزوئلا (شرکت نفت دولتی ونزوئلا) این کشور را در شرایطی قرار داده است که حتی نمی‌تواند در سطح سهمیه‌ای که اوپک به آن اختصاص داده است، نفت تولید کند. تولید نفت ونزوئلا اکنون به کمترین میزان آن طی 28 سال اخیر رسیده است.

درصورتی‌که به‌طور مثال تولید نفت ونزوئلا به میزان 500 هزار بشکه از سطح کنونی آن کمتر شود، شاید پالایشگاه‌هایی که متکی به نفت ونزوئلا هستند با مشکلاتی مواجه شوند و شرکت‌های نفتی بین‌المللی مانند رپسول و شِورون از این ناحیه زیان ببینند، اما وقتی صحبت از بازار جهانی می‌شود باید دانست که هرگونه کاهش تولیدی در این سطح، به‌سرعت از سوی سایر تولیدکنندگان جبران خواهد شد. چندین عضو اوپک ازجمله نیجریه، الجزایر و ایران مترصد افزایش صادرات نفتی خود هستند؛ در چنین شرایطی اعمال تحریم‌های نفتی علیه ونزوئلا از سوی کاخ سفید شاید مشکل کوچکی در طرف عرضه ایجاد کند اما این مشکل به‌سرعت رفع خواهد شد.

از طرف دیگر توقف صادرات نفت ونزوئلا موجب زیان سایر کشورها نیز خواهد شد و همین مسئله می‌تواند جلوی این اتفاق را بگیرد. کشورهایی که در ونزوئلا سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برای بازگشت سرمایه خود به توان نفتی این کشور چشم دوخته‌اند؛ ازاین‌رو حفظ سطح کنونی تولید نفت در ونزوئلا برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز حائز اهمیت است. چین تا پایان سال 2016 حدود 20 میلیارد دلار وام به ونزوئلا داده است و روسیه نیز اخیراً به‌واسطه شرکت دولتی روس‌نفت، سرمایه‌گذاری در ونزوئلا را توسعه داده است. دولت ونزوئلا برای تضمین اعتبارات دریافتی از روسیه و چین، بخشی از سهام شرکت نفتی سیتگو (Citgo) را وثیقه قرار داده است. شرکت سیتگو یک شرکت آمریکایی تحت مالکیت شرکت نفت دولتی ونزوئلا است و هیچ دولتی قادر نیست کار انتقال مالکیت آن را به‌راحتی به سرانجام برساند.

هر دولتی که در ونزوئلا بر سر کار باشد، ولو مخالفان مادورو یا حتی یک دولت نظامی، این انگیزه را خواهد داشت که با سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ونزوئلا، تولید را به سطح گذشته برگرداند. ونزوئلا قادر است با تکیه بر زیرساخت‌های موجود و تجربیات ارزنده شرکت نفت دولتی خود، ظرف مدت 18 ماه تولید نفت خود را دوباره به سطح 3 میلیون بشکه و صادرات را به 2.5 میلیون بشکه در روز برساند.

اگرچه نگرانی‌هایی در مورد تغییر احتمالی دولت و نوسانات ناشی از آن وجود دارد، اما تاریخ گواه است که تغییر نظام حاکم بر کشورها حتی اگر با شدیدترین درگیری‌ها همراه باشد، تأثیرات پایداری بر سطح تجارت آن کشورها نخواهد داشت. در کشورهایی که به درآمدهای نفتی وابسته‌اند، حفظ سطح تولید و صادرات نفت همواره جزو اولویت‌های حیاتی نظام حاکم بوده است و دولت‌های نوپا برای تقویت پایه‌های قدرت خود، روی درآمدهای نفتی حساب ویژه‌ای باز می‌کنند.

ونزوئلا امروز بسیار شکننده است و مردمش وضعیت ناراحت‌کننده‌ای دارند، اما اگر بازار به این فکر کند که اتفاقات رخ‌داده در خیابان‌های کاراکاس، در آینده‌ای نزدیک موج صعودی جدیدی را در بازار نفت به راه خواهد انداخت، اشتباه محاسباتی بزرگی را مرتکب شده است.