ماه ذى‌الحجه آخرین ماه سال هجرى قمرى و ماه مناسک حج ابراهیمی است، در قرآن کریم درباره شب‌هاى ده‌گانه‌اى در سوره فجر سوگند شده است، خدای متعال در سوره حج ضمن بیان فریضه بزرگ حج از «أیّام مَعْلُومات» سخن گفته که در تفاسیر، 10 روز اول ماه ذی‌الحجه را مصداق ایام معلومات دانسته‌اند، همچنین در حدیثى از رسول اکرم(ص) مى‌خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایامى به اندازه این ایام (10 روز اول ماه ذى‌الحجه) فضیلت ندارد، به همین مناسبت در ادامه به اعمال مشترک دهه اول ماه ذی‌الحجه و همچنین اعمال روز نخست آن اشاره می‌شود:
*اعمال مشترک دهه اول ماه ذی‌الحجه
امام صادق(ع) مى‌فرماید: پدرم حضرت امام باقر(ع) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذى‌الحجه، هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن: در هر رکعت سوره حمد و سوره توحید را مى‌خوانى، پس از آن آیه 142 سوره اعراف را مى‌خوانى: «وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثینَ لَیْلَةً، وَ أَتْمَمْناها بَعَشْر، فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَةً، وَ قالَ مُوسى لاِخیهِ هارُونَ اخْلُفْنى فى قَوْمى، وَ أَصْلِحْ وَلا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدینَ»؛ و ما با موسى 30 شب وعده گذاشتیم سپس آن را با 10 شب دیگر تکمیل کردم به این ترتیب میعاد پروردگارش (با او) 40 شب تمام شد و موسى به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قومم باش و (آنها را) اصلاح کن و از روش مفسدان پیروى منما، اگر چنین کنى، در ثواب حاجیان و اعمال حج آنها شریک مى‌شوى.
-روزه گرفتن در 9 روز اول: در روایتى از امام موسى کاظم(ع) نقل شده است که هر کس 9 روز اول ذى‌الحجه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را براى او مى‌نویسد.
-دعایى را بخوانید که به فرموده امام باقر(ع) خداوند آن را به وسیله جبرئیل براى حضرت عیسى(ع) هدیه فرستاد، تا در ایام این دهه، آنها را بخواند. آن پنج دعا چنین است:
1-اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ‌اِلاَّاللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.
2- اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ‌اِلاَّاللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً.
3- اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ‌اِلاَّاللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ.
4-اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ‌اِلاَّاللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى وَیُمیتُ، وَهُوَ حَىٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.
5-حَسْبِىَ اللهُ وَکَفى، سَمِعَ اللهُ لِمَنْ دَعا، لَیْسَ وَرآءَ اللهِ مُنْتَهى،اَشْهَدُللهِ بِما دَعا، وَاَنَّهُ بَرىءٌ مِمَّنْ تَبَرَّءَ، وَاَنَّ لِلّهِ الاْخِرَةَ وَالاْولى.
مرحوم علامه مجلسى بیان کرده است: اگر کسى هر روز هر یک از این پنج دعا را 10 مرتبه بخواند، به روایت عمل کرده است. البته اگر هر روز هر دعایى را 100 مرتبه بخواند بهتر است.
-در هر روز از این دهه،این تهلیلات را که از امیرمؤمنان(ع) نقل شده است بخواند و اگر روزى 10 مرتبه بخواند، بهتر است:
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالى وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِى اللَّیْلِ اِذا عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِى الْبَرارى وَالصُّخُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ مِـنَ الْیَوْمِ اِلى یَوْمِ یُنْفَخُ فِى الصُّورِ.
*اعمال روز اول ماه ذی‌الحجه
-روزه که ثواب روزه 80 ماه را دارد.
-خواندن نماز حضرت فاطمه(س) توصیه شده است که دو نماز دو رکعتی است و در هر رکعت بعد از حمد 50 مرتبه توحید خوانده شود. و بعد از سلام تسبیحات آن حضرت گفته شود و بعد دعای ذیل خوانده شود:
«سبحان ذی العزّ الشامِخِ المُنیف، سبحانَ ذِی الجَلالِ الباذِخِ العظیم، سبحانَ ذی المُلکِ الفاخِرِ القدیم، سُبحانَ مَن یری اَثَرَ النَملَهِ فی الصَّفا، سُبحانَ مَن یری وَقعَ الطَّیرِ فی الهَواءِ، سُبحانَ مَن هُوَ هکَذا وَلا هکذا غیره. »
-پیش از ظهر دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه و هر یک از توحید، آیه الکرسی و قدر 10 مرتبه خوانده شود.
-هر کس از ظلم ظالمی می‌ترسد در این روز بگوید: «حَسبی حَسبی حَسبی مِن سُوالی عِلمُکَ بِحالی» تا خدای متعال او را از شر ظالم کفایت کند.
