تجاوز ترکیه به حقابه سرزمین های پایین دستی مثل تجاوز اسرائیل به فلسطین است

امروز همه کارشناسان اذعان دارند کشور ترکیه در سال های گذشته با تداوم سدسازی بر روی رودخانه های دجله و فرات، به عامل اصلی تشدیدکننده قطع سهم آب طبیعت در پایین دست ، خشک کردن تالابهای وسیع بین النهرین و تولید گسترده ریزگردها در کشورهای عراق و سوریه تبدیل شده ،موضوعی که بسیاری ازاستان ها و مناطق کشورمان را نیز با مشکلات اساسی مواجه کرده است.
این نگرانی ها به حدی رسیده است که حتی رئیس جمهور کشورمان نیز علنا در نشست "مبارزه با گرد و غبار" که در تهران برگزار شد، 80 درصد عامل افزایش گرد و غبار در ایران را دارای ریشه خارجی اعلام کرد و سدسازی های اخیر ترکیه رایکی از عوامل موثر در بیابان زایی در ایران دانست.
ترکیه از اوایل دهه 1980 میلادی،پروژه جدیدی را آغاز کرد . هدف از این پروژه این بود تا ترکیه بتواند، رودخانه های دجله و فرات را مهارکند. در آن زمان، قدرتهای وقت یعنی صدام حسین و حافظ اسد که دارای قدرت بسیاری بودند، شدیدا به دولت ترکیه هشدار دادند که ما چنین کاری را بر نمی تابیم. اما بعد ازاینکه عراق درگیرجنگ با ایران و مسائل داخلی شد در نتیجه دولت ترکیه از ضعف دولت مرکزی عراق و و از سوی دیگر از ضعف دولت مرکزی در زمان بشار اسد و جریان های تروریستی که در سوریه اتفاق افتاد، استفاده کرد . ترکیه با گرفتن وام های بزرگ جهانی، توانست پروژه عظیم گاپ که مشتمل بر 22 سد بزرگ و کوچک و 19 طرح برقابی روی رودخانه های دجله و فرات در منطقه شرقی ترکیه است را اجرا کند.
یکی از سد ها با نام "آتاتورک" سومین سد جهان است، که گنجایش 48 میلیارد متر مکعب دارد که بر روی رودخانه فرات ساخته شد. ظرفیت این صد به تنهایی از کل 1000 سد احداثی در ایران با میزان ظرفیت تنظیمی 47.6 میلیارد متر مکعب، بیشتر است. در مجموع سد آتاتورک بعلاوه دیگر سدهای ساخته شده ترکیه بر روی فرات، می تواند 100 میلیارد متر مکعب آب را مهار کند، از سوی دیگر سدهای ترکیه بر روی رودخانه دجله می تواند تا 24 میلیارد مترمکعب آب را مهار کند. به گفته کارشاناسان اگر در نهایت این سد آخر ترکیه یعنی ایلیسو در منطقه حسن کیف، که 10.4 میلیارد متر مکعب گنجایش دارد، کامل گردد، بحران بیشتر می شود. به عبارتی دیگر، اگر هم اکنون 100 درصد آب فرات و 60 درصد آب دجله مهار شده و در صورت اراده ترکیه، وارد سرزمین سوریه و عراق نمی شود. بعد از ساخت سد ایلیسو این رقم به 100 درصد می رسد. در نتیجه بحران به شکل بسیار خطرناکی ادامه خواهد یافت.
هم‌اکنون ایران و عراق به دلیل همین اقدام ترکیه، نه تنها بحران آب دارند بلکه با ریزگردها و مسائل زیست محیطی به دلیل عدم ورود آب به دجله و فرات، دست و پنجه نرم می‌کنند.

محمد حسین کریمی پور رییس سابق کمیسیون کشاورزی و آب اتاق ایران در گفت و گو با جام جم آنلاین در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان های بین المللی می توانند جلوی این تخریب زیست محیطی را بگیرند گفت : این مصیبتی است که ما ٤ دهه در موردش خواب بوده ایم و حالا در مرحله پایانی آن قرار داریم، امروز دیگر خیلی مشکلتر از دهه ٨٠ یا ٩٠ است که از ترکیه بخواهیم این ابها را به پایین دست رها کند . هم قواعد جهانی و هم سازمانهای بین المللی هم امکانات واقعا محدودی در مناقشات آبی زیستی دارند.
امروز تجاوز ترکیه به حقابه سرزمین های پایین دستش مثل تجاوز اسرائیل به خاک فلسطین قدمت پیدا کرده است. وقتی شما در مجامع حقوقی در رابطه با تجاوز آشکار اسرائیل صحبت می کنید وضعیت آن نسبت به سال مثلا ١٩٥٠ خیلی متفاوت است. برای انکه حالا سه نسل از متجاوزین در خاک فلسطین زندگی کرده و دفن شده و ده میلیون نفر در حال زندگی اند. تجاوز برای خودش با خرید زمان، مشروعیت عملی می خرد! این عادلانه نیست اما واقعیت دارد. در ماجرای ترکیه هم همینطور است شما مناطق، مزارع و باغاتی مشروب از آبهای غصبی را می بینید که نسل دوم نسل اول را به خاک سپرده است . این دو نسل با این اب کشت و کار کرده اند. بنابراین موضع کشورهای پایین دست بالاخص ایران الان ضعیف تر شده است. اگر عراق و سوریه وایران ٤٠ یا حتی٢٠ سال پیش به صورت متحد در این قضیه عمل می کردند می توانستند بسیار تاثیر گذار باشند و جلوی این اقدامات را در مراحل اغازین بگیرند اما الان کار دشوارتر و محتاج بسیج نیروی بسیار بزرگتری است.
وی ادامه داد: در مجامع بین المللی نیز ترکیه در ساخت سدها، بخصوص سد ایلیسو با اخطار اتحادیه اروپا روبرو بوده است .گرچه ما ساکت بودیم ولی اروپا همواره از ترکیه سوال می کرده که حق محیط زیست و انسانهای سرزمین پایین دست را چطور رعایت کردی و چون ترکیه در حال پیوستن به اروپا بود در این رابطه ملاحظاتی داشت و تاخیراتی در اجرای سد ایلیسو بوجود آمد، اما با شرایط حاکم امروز بین اروپا و ترکیه اردوغان، به نظر می رسد اولویت های آبی ترکیه مقدم است و ملاحظات را کنا رگذاشته است .همان مقدار که ما در پایش این مسئله ا ز نظر حقوقی و دیپلماسی در40 سال گذشته در خواب بودیم ترکیه با تیم های خوب مشغول توسعه و اعمار اراضی، ساخت سد و شبکه ، کار حقوقی و مدیریت افکار عمومی بوده است. هدف طرح ایجاد یک و هفت دهم میلیون هکتار کشت آبی است. یعنی نزدیک به کل کشت آبی ایران! ترکها یک سوم اب شیرین خاورمیانه را داخل مرزهایشان دارند و از چند دهه گرفتاری عراق و سوریه و بی خیالی ایران نهایت استفاده را برده اند. امروز هم پایشان محکم است و مذاکره صرف و نصیحت اخلاقی راه بجایی نمی برد. ایران باید برای خودش روشن کند استراتژیش در بحران دجله و فرات چیست؟ خواسته اش دقیقا کدامست؟ کدام ابزارهای فشار بر ترکیه را داراست یا بدست میاورد؟ چطور وزن عراق - سوریه- افکار عمومی را پای کار می اورد؟ با برگ محیط زیست چطور بازی میکند؟ وزن قدرتهای جهانی و منطقه ای و سازمانهای جهانی کدامیک له و کدام علیه او خواهد بود؟ چطور عراق و شامات را آرام می کند که مطالبه آب را بشود به اولویت اول آنها تبدیل کرد؟
حل کامل مساله ممکن نیست. باید به مدیریت بحران اندیشید. باید تیم ملی حرفه ای را در وزارت خارجه و سازمان محیط زیست ساخت، استراتژی هوشمندی نوشت و اماده هزینه سنگین برای باز کردن راه نفس ایران بود! این تقابلی جدی بین منافع دو قدرت منطقه ایست. آنهم در بحرانی ترین وضع خاورمیانه بعد از جنگ جهانی! اصلا شوخی نیست.

کریمی پور اظهار داشت :اگر برداشت بیش از نیمی از ورودی 85 میلیارد متر مکعب اب دجله و فرات به سرزمین های پایین دستی از سوی ترکیه عملی شود و تدام داشته باشد، مفهمومش این است که سوریه و عراق بجز ابی که مردمش بتوانند مصرف کنند اب دیگری ندارند و ورودی اب به تالابها بریده می شود و و آن چیزی که ما از ریزگردها مشاهده کردیم آغاز راه است و ما درآینده شاهد پدیده ریزگرد با غلظت و پوشش جغرافیایی بیشتر خواهیم بود.

وی گفت: مسئله ریزگردها با این افقی که دیده می شود بزرگترین عامل کاهش استاندارد زندگی بشر ،حیوان و گیاه در 25 سال اینده دردشت ایران خواهد بود. یعنی همه دستاوردهایی که در زمینه تامین اب بهداشتی، توسعه برق و بهداشت و خدمات پزشکی ، اصلاح تغذیه ، ثروتمند شدن مردم و دسترسی به پروتئین از زمان رضا خان تا امروز حاصل شده و طول عمر ایرانی را تقریبا دو برابر کرده است همه از دست می رود.