سایه مواد غذایی آلوده بر سر جامعه ایرانی

به گزارش ایران اکونومیست؛   همچنین ادعاهایی در فضای مجازی در خصوص سرطان زا بودن برخی خوراکی ها در سفره ایرانیان مطرح می شود که بعضا تکذیب کارشناسان و مقامات را در پی دارد.
حتی اخیرا عنوان شد که یکی از کشورهای منطقه بخشی از محصولات کشاورزی کشورمان را بعد از انجام آزمایشات لازم مرجوع و اعلام کرد که درصد باقیمانده برخی سموم در این محصولات بالا است.
این وضعیت، اعمال تدابیر کنترلی جدی از جمله نمونه برداری و انجام آزمایش های مختلف روی تولیدات باغی، زراعی و دامی را ایجاب می کند، به طوری که به عنوان مثال اگر باقیمانده سموم در محصولی بیش از حد مجاز و استاندارد باشد، می توان مانع ورود آن به بازار شد.
به عبارت دیگر، سهم بسیار بالای آلودگی مواد غذایی در بروز انواع و اقسام بیماری ها از جمله سرطان، نظارت جدی تر در این بخش را به منظور جلوگیری از آسیب به سلامت جامعه پررنگ می کند و مسائلی همچون تولید و عرضه برخی مواد غذایی آلوده، مسوولیت پذیری نهادهای محتلف در جلوگیری از ورود یک محصول غذایی آلوده و یا سرطان زا به بازار و راهکارهای موجود برای سلامت مواد غذایی، از جمله مباحثی است که به منظور ارتقای سلامت جامعه نیازمند پیگیری جدی تا حصول نتیجه است.

**وظیفه جامعه پزشکی تنها دادن هشدار است
دکتر ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران با تاکید بر این که وظیفه جامعه پزشکی در مواجهه با محصولات و مواد غذایی غیر بهداشتی و سرطان زا تنها دادن هشدار به مردم است، گفت: در واقع سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت وظیفه دارد قبل از ورود هرنوع ماده غذایی به بازار آن را به لحاظ سلامت مورد بررسی قرار دهد.
وی ادامه داد: این که چرا راهکارهای پیشگیری از ورود محصولات ناسالم غذایی به صورت صحیح اجرا نمی شود، به ما مربوط نیست زیرا ما در این بخش مجری نیستیم.
وی ادامه داد: انجمن های پزشکی در کنار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تنها موظفند در خصوص پیشگیری از برخی بیماری های عفونی سرطان زا که نتیجه رعایت نکردن بهداشت و همچنین استفاده از برخی محصولات سمی در بازار است، به مردم هشدار دهند.
دکتر کیوان الچیان از متخصصان داخلی نیز با بیان این که وظیفه جامعه پزشکی در خصوص برخورد با محصولات ناسالم اگاهی دادن به خانواده ها است، توضیح داد: دادن هشدار در پیشگیری از مصرف نکردن مواد غذایی آلوده کاری بزرگ در جهت سالم ماندن فرزندان است که دچار بیماری های مختلف نشوند.
به گفته دکتر الچیان، اخیرا با تبلیغات مختلف به اسم محصولات ارگانیک و بدون کنترل و نظارت کافی، انواع مواد غذایی همچون نان، برنج و گوشت و مرغ، میوه و حتی برخی داروها به مردم عرضه می شود که عوارض جدی برای بدن ایجاد می کند.
الچیان ادامه داد: هدف رسانه ها و رسالت جامعه پزشکی این است که ضمن هشدار به مردم، درباره افزایش موارد ابتلا به سرطان در جامعه اطلاع رسانی کنند، هر چند یکی از دلائل افزایش این هشدارها نسبت به سال های گذشته، پیشرفت روش های تشخیص سرطان ها است.
وی در عین حال توضیح داد که با این همه، حوشبختانه طول عمر افراد جامعه ایرانی که زمانی 30 سال بود، در حال حاضر به 60 تا 65 سال به ترتیب برای مردها و زن ها افزایش یافته است و نشان می دهد که جامعه پزشکی آگاهی های خود را ارائه می کند، سطح بهداشت افزایش پیدا کرده و روش های پیشگیری به مراتب بهتر از گذشته شده است.
این متخصص داخلی با اشاره به عوامل عمده موثر در ایجاد آلودگی و فساد در انواع مواد غذایی گفت: این عوامل از جمله شامل آب های آلوده، باقیمانده سموم و کود، باکتری ها، کپک ها، حشرات و جوندگان، انگل ها، آنزیم ها، گرما، رطوبت، نور، اکسیژن و مجاورت و اضافه شدن مواد خارجی است.

**مشکل مواد غذایی آلوده، جدی است
در همین حال، یک کارشناس صنایع غذایی و رئیس سابق پژوهشکده علوم و صنایع غذایی با اشاره به سیر صعودی ابتلا به سرطان و بیماری های لاعلاج در کشور، عنوان کرد: حدود 85 درصد بیماری های مزمن غیرواگیر شامل سرطان، چاقی، دیابت نوع دو، فشار خون، ناباروری، پوکی استخوان و حتی کاهش بهره وری هوشی که در جامعه در حال افزایش است، به مواد غذایی آلوده برمی گردد.
دکتر رسول کدخدایی گفت: البته بخشی از این مشکل به دستگاه های نظارتی و حاکمیتی برمی گردد که طبق قانون وظیفه نظارت بر سلامت موادخام کشاورزی را عهده دارند.
وی گفت: کار شناسایی و نظارت بر باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی و حتی هورمون ها و باقیمانده آنتی بیوتیک که بیشتر در دام و طیور یافت می شود و همچنین باقیمانده سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی در مواد خام کشاورزی برعهده وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی است.
دکتر کدخدایی افزود: سازمان دامپزشکی موظف است محصولات گوشتی شامل گوشت قرمز، سفید و همچنین فراورده های دامی شامل لبنیات را تحت نظارت قرار دهد و کنترل کند و بخش مربوط به باغات و زراعی و سموم و آفت کش ها نیز به بخش گیاهپزشکی و مبارزه با آفات وزارت جهاد کشاورزی مربوط می شود.
وی ادامه داد: ضمن این که نظارت بر بخش مواد غذایی فرآوری شده نیز به معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مربوط است لذا بلافاصله بعد از فراوری محصول در کارخانه، نظارت بر سلامت آن را عهده دار می شود.

**آموزش کشاورزان، باغداران و دامداران بایستی جدی گرفته شود
رئیس پژوهشکده علوم و صنایع غذایی ایران شعبه شمال شرق کشورمان ادامه داد: البته بخشی دیگر نیز به فرهنگ سازی و ترویج عملیات کشاورزی دامی برمی گردد به طوری که دامدار، باغدار و زارع و کشاورز بایستی بدانند که سمپاشی دوره ای دارد و در این زمینه، لازم است چرخه ای سپری شود که تنها پس از آن، می توانند محصول را وارد بازار کنند.
دکتر کدخدایی اظهارکرد: لازم است دامدار هم آموزش ببیند که اگر دارویی را به دام می دهد، نباید شیر و گوشت آن را بلافاصله به بازار عرضه کند و اگر این کار صورت گیرد در واقع سلامت مردم را به خطر می اندازد.
عضو کمیته پدافند غیرعامل زیستی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: اینها چرخه هایی است که وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی خیلی خوب از آنها اطلاع دارند و می دانند که باید آموزش داده شوند و تحت نظارت قرار گیرند.
کدخدایی با اشاره به این که مشاهده می شود در مواردی به کشاورز و باغدار آموزش های لازم در خصوص نحوه استفاده از کود، سموم و نحوه سم پاشی محصولات داده نشده است، افزود: در واقع این یک وظیفه دستگاه های نظارتی و حاکمیتی است، هر چند ممکن است برخی جاها نیز تقلب هایی صورت بگیرد.

**نظارت باید بسیار پیش از ورود مواد غذایی به بازار صورت گیرد
اما این کارشناس صنایع غذایی معتقد است که باید خیلی قبل از آن که مواد غذایی به بازار عرضه شود، اقدامات نظارتی لازم صورت گیرد چراکه بعد از ورود به بازار و مصرف آن از سوی مردم دیگر قابل جبران نیست.
وی گفت: متاسفانه در بسیاری از مناطق کشورمان بقایای سموم، مواد شیمیایی و فاضلاب های صنعتی وارد آب های کشاورزی می شود لذا برخی عوامل فساد و آلودگی مواد غذایی به صورت مستقیم و گاه نیز به طور غیرمستقیم باعث تغییرات نامطلوب و بیماری زایی ماده غذایی می شوند
دکتر کدخدایی گفت: به عنوان مثال میوه و تره بار خیلی سریع وارد بازار و سپس توزیع می شود چراکه کنترل آن کار بسیار دشواری است و به دلیل کوتاهی دوره ماندگاری این نوع محصولات، لذا نمی توان یک هفته برای نظارت، این محصولات را نگه داشت و از ورود آن به بازار جلوگیری کرد.
رئیس سابق پژوهشکده علوم و صنایع غذایی ادامه داد: اگر محصول آلوده ای وارد بازار شد جمع آوری آن البته کار بسیار دشواری است.
وی گفت: درواقع بسیار قبل تر از تولید محصول و در گلوگاه های اصلی می توان از طریق نظارت صحیح دستگاه های مرتبط ، آلودگی های موجود در مواد غذایی را با نمونه برداری ساده پیگیری و شناسایی کرد و همچنین مانع از ورود آنها به بازار شد.
به گفته دکتر کدخدایی، بر این اساس، نقش سازمان ملی استاندارد نیز بایستی پررنگ دیده شود به طوری که لازم است همکاری نظام مندی بین حوزه های نظارت بر مواد غذایی اعم از وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت و سازمان استاندارد شکل گیرد و این سه حلقه بایستی باید با هم در ارتباط باشند و پیش روند.
وی یک اشکال در عملکرد فعلی این نهادها را حرکت انتزاعی آنها ذکر کرد که موجب تاثیر منفی بر سلامت مواد غذایی می شود.

**مراکز دولتی به تنهایی نمی توانند بر سلامت مواد غذایی نظارت کنند
دکتر کدخدایی همچنین با اشاره به این که کلیه سازمان های نظارت بر مواد غذایی احتمالا وظیفه خود را به درستی انجام دهند، اما حجم کار در این حوزه به دلیل مسائل مختلف بسیار گسترده، ظریف و حساس است، گفت: از این رو مراکز دولتی به تنهایی نمی توانند بر سلامت مواد غذایی نظارت کنند.
وی با تاکید براین که بدنه دولت ها همواره دچار لختی و کندی هستند، گفت: اگر نظارت بر سلامت مواد غذایی با نظارت حاکمیتی به بخش خصوصی سپرده شود بسیاری از مشکلات این بخش مرتفع خواهد شد و در ضمن، اشتغال بخشی از فارغ التحصیلان دانشگاهی را که در حال حاضر بیکار می باشند، به دنبال خواهد داشت.
این کارشناس صنایع غذایی در ادامه افزود: در بسیاری از کشورهای پیشرفته، دولت تنها نقش عالی و حاکمیتی دارد و در بسیاری از امور از توان بخش خصوصی، تخصصی و دانش بنیان استفاده می کند.
وی با اشاره به این که به عنوان مثال در آمریکا حجم زیادی از مسوولیت نظارت بر مواد غذایی از سوی سازمان FDA به شرکت ها و مردم سپرده شده است، گفت: اینها بازوهای تخصصی و کارشناسی دارند و از امکانات لازم برخوردارند.
رئیس سابق پژوهشکده علوم و صنایع غذایی ادامه داد: اگر به جایی برسیم که مردم خود نظارت بر سلامت مواد غذایی را انجام دهند، این لختی از بین می رود و نظارت سریع تر و دقیق تر خواهد شد.
وی با تاکید بر اهمیت افزایش دانش و آگاهی سازمان ها و نهادهای مرتبط با نظارت بر مواد غذایی، گفت: متاسفانه یکی از مشکلات ما به روز نبودن سطح دانش بدنه کارشناسی دولت است و همین امر باعث شده است که متخلفان در مواردی به واسطه برخورداری از سطح بالاتر اطلاعات و دانش در قیاس با بخش نظارتی، در بسیاری از حوزه ها موفق به تقلب شوند.