عید فطر؛ تبلور فطرت پاک انسانی در آینه معرفت الهی

 عید سعید فطر موسم شکرگزاری به حریم کبریایی حضرت حق برای توفیق یافتن یک ماه بندگی و عبادت های خالصانه است. این عید بزرگ هدیه خداوند به مومنان و پرهیزگارانی محسوب می شود که با روزه داری ها، شب زنده داری ها و نیایش های عارفانه خود، زنگار گناه از قلب زدوده اند و قلب و وجود خویش را از محبت هرچه غیر از معبود بی همتا پاک کرده اند.

آنان که با درک حقیقت ماه ضیافت الهی بر خوان گسترده پروردگار نشستند و در پرتو فضایل بی شمار این ماه در نبرد با هواهای نفسانی، پیروز و در عید پاکیزگی و طهارت به دور از هر گونه گناه و پلیدی در پیشگاه خالق خویش حاضر شدند.

مهمترین اعمالی که بزرگان دین برای شب عید فطر برشمرده اند، شامل غسل کردن پس از غروب آفتاب، خواندن دعای رویت هلال ماه، خواندن زیارت امام حسین(ع)، احیای آن شب به دعا، نماز و استغفار است. برپایی نماز وحدت بخش عید فطر، جلوه ای از شکوه اتحاد مسلمانان به شمار می رود تا در صف هایی به هم پیوسته، قدرت جهان اسلام را بار دیگر به جهانیان نشان دهند و شکرگزار نعمت های بی پایان خداوند باشند.

پیامبر اکرم(ص) در روایتی درباره فضیلت نماز عید فطر می فرمایند: «چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را به همه ‏ شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه‏ ها و گذرها بایستند و با صدایی که آن را همه‏ آفریده‏ های خدا جز جن و آدمیان می‏شنوند گویند: ای امّت محمّد! به سوی پروردگار کریم برای نماز عید بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.»

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر به گفت وگو با حجت الاسلام «علیرضا ایمانی» معاون فرهنگی مجمع اهل بیت (ع)، عضو هیات علمی ادیان و مذاهب و استاد حوزه علمیه قم پرداخت.

حجت الاسلام ایمانی فلسفه عید فطر را شکرانه یک ماه بندگی توصیف کرد و گفت: واژه فطر به معنای شکفتن و شکافته شدن به شمار می رود. اگر یک هسته گیاه بخواهد شکوفا، بارور و تبدیل به درخت شود از کلمه فطر استفاده می کنند. انسانی که به امر الهی یک ماه با اراده خود چیزهایی را که حلال بود به امر خدا حرام تلقی و بر هوا و هوس غلبه کرده و به خودسازی و تهذیب نفس پرداخته است در پایان این ماه هنگامه شکفته و بارور شدن او خواهد بود. در حقیقت عید فطر زمینه را برای رشد و شکوفایی انسان فراهم می کند.

معاون فرهنگی مجمع اهل بیت (ع)، نگاه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) را به ماه مبارک رمضان، بینشی متفاوت با عوام ارزیابی کرد و اظهار داشت: بزرگان دین ماه رمضان را ماهی سراسر فضیلت و گشایش درهای رحمت الهی می دانستند بنابراین در عید فطر به شکرانه سعادت یک ماه عبادت و بندگی، سجده شکر و سپاس به جای می آوردند. پیامبر اکرم(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان در خطبه ای زیبا، خطاب به مردم فرمودند: «ای مردم رمضان ماه خدا می آید و با خیل و کوله باری از خیر، رحمت و مغفرت و در این ماه نمی خواهد که لیاقت داشته باشید که وارد شوید و خداوند تمام شما را دعوت کرده است.» از این نگاه، ماه رمضان هنگامه رحمت و نعمت محسوب می شود و عید فطر، روز شکر گزاری از این نعمت به پیشگاه خالق بی همتا خواهد بود و می بایست مسلمانان سر به سجده شکر گذارند که توفیق یافتند تا یک عبادت و بندگی خداوند را در ماه مبارک رمضان به جای آوردند.

وی در ادامه بیان داشت: رسول اکرم(ص) همچنین در ادامه خطبه شعبانیه فرمودند: «ای مردم! در این ماه، درهای بهشت، بازند. پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما نبندد و درهای دوزخ، بسته اند. پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما نگشاید و شیطان ها در بندند. پس از پروردگارتان بخواهید که آنها را بر شما مسلّط نسازد.» طبیعی است انسانی که به خاطر رضای خداوند، روزه بگیرد و در برابر انجام دادن، معصیت مقاومت کند این فرد خود را در برابر انواع گناهان در ماه های دیگر سال مصون و ایمن کرده است و سعی می کند تا دامن خویش را دوباره به گناه آلوده نسازد.

پیامبر(ص) به جابر بن عبدالله انصاری از یاران و اصحاب شان فرمودند: «جابر خوش خبر باش ماه رمضان آمده است فردی که بتواند این ماه را روزه بگیرد و قسمتی از شب را هم به عبادت مشغول باشد و زبان و دامنش را از گناه حفظ کند وقتی از ماه رمضان خارج شد او نیز از تمام گناهانش خارج می شود.» جابر در پاسخ گفت: چه بشارت خوبی فرمودید. پیامبر فرمودند: «بله چه شرایط سختی را گفتم.»

این استاد دانشگاه در ارتباط با اعمال روز عید فطر، یادآور شد: تنها عمل واجبی که منحصر به عید سعید فطر است بحث زکات فطریه به شمار می رود، فطریه را زکات بدن می گویند و فطریه شکرانه سلامت انسان به شمار می رود که توفیق یافته است تا روزه بگیرد و به این دلیل باید زکات بدن را پرداخت کند و لذا فقها نیز می گویند مسلمانان قبل از شرکت در نماز عید فطر ابتدا باید زکات عید فطر را پرداخت کرده و به دست مستمند برسانند. نماز عید فطر زمانی که امام زمان(عج) ظهور کنند، این نماز واجب اما در دوران غیبت مستحب است.

دعاهای دیگری نیز از امامان معصوم(ع) وجود دارد که مومنان را برخواندن آنها فراخوانده اند، امام زین العابدین(ع) در دعایی می فرماید: «خداوندا! در این روز عید فطرمان که برای مومنان روز عید و خوشحالی و برای مسلمانان روز اجتماع و گردهمایی قرار دادی از هر گناهی که مرتکب شده‏‌ایم و هر کار بدی که کرده‏‌ایم و هر نیت ناشایسته‏‌ای که در ضمیرمان نقش بسته است‏ به سوی تو باز می‏‌گردیم و توبه می‏‌کنیم. توبه‏‌ای که در آن بازگشت‏ به گناه هرگز نباشد و بازگشتی که در آن هرگز روی آوردن به معصیت نباشد.» مسلمانان اگر این دعاها را با توجه به مفاهیم و معانی والای آن بخوانند یکی از بهترین مصادیق شکرگزاری و عبادت در روز عید فطر خواهد بود.

حجت الاسلام ایمانی با اشاره به آن که دین اسلام پس از یک ماه روزه، فطر را به عنوان عیدی بزرگ معرفی می کند، تصریح کرد: در حقیقت فطر، عید بندگی خداست و در تعابیر نورانی امیرمومنان(ع) و امام سجاد(ع) آمده است که می فرمایند که عید واقعی برای افرادی است که توانسته اند در این یک ماه تمرین بندگی را انجام دهند و به مرحله شکوفایی برسند. در فرهنگ اسلامی سه عید فطر، قربان و جمعه میان تمام امت اسلامی به صورت مشترک وجود دارند. این سه عید بهترین زمینه برای ایجاد شدن هم افزایی و همبستگی میان مسلمان ایجاد می کند.

این سه عید بزرگ این قابلیت دارد تا بیش از یک و نیم میلیارد مسلمان را در جهان با هم متحد کند بنابراین عید سعید فطر می تواند یک بهانه و زمینه ای برای وحدت، همدلی و همبستگی همه مسلمانان باشد. در آغاز هر ماه صدقه دادن مستحب به شمار می رود اما در آغاز ماه شوال این صدقه در قالب فطریه واجب می شود یعنی اگر خداوند متعال این روز را عید همبستگی امت اسلامی اعلام کرده است با قرار دادن دست مایه ای مادی برای کمک به فقیران و مستمندان، بهانه بهتری را برای ایجاد این وحدت و همدلی به وجود می آورد. در حقیقت فطر عید شکرانه توفیق یافتن جهت انجام عبادت های رمضان و ایجاد زمینه برای حفظ و صیانت از دستاوردهای آن در طول سال محسوب می شود.