مهم‌ترین دلیل افت قیمت‌ها در گروه‌های بزرگ بازار در روز گذشته را می‌توان در بازارهای جهانی جست‌وجو کرد. در انتهای هفته گذشته قیمت کالاها به ویژه نفت در بازارهای جهانی افت نشان داد. همین موضوع باعث شد که فعالان بورس تهران نیز بیشتر فروشنده سهام باشند تا خریدار.
فروش، اولین واکنش به تحولات جهانی
در گزارش های قبلی اشاره شده بود که ریزش قیمت‌های جهانی دو سناریو برای ادامه راه بازار سهام خواهد ساخت. در حالت اول می‌شد احتمال داد که با افت قیمت‌های جهانی، بازار سهام تهران نیز سرخ‌پوش شود. از طرف دیگر نیز از آنجا که رشدهای اخیر بازار سهام بدون توجه به تحولات جهانی رخ داده بود، می‌شد این احتمال را داد که بازار به افت اخیر قیمت‌های جهانی نیز بی‌توجهی نشان دهد. در حال حاضر می‌توان ادعا کرد که اولین واکنش بازار سهام تهران به تحولات جهانی منفی بوده است. در انتهای هفته گذشته آمار بیکاری آمریکا منتشر شد. داده‌ها نشان از بهبود اشتغال داشت. حالا احتمال افزایش نرخ بهره آمریکا از سوی فدرال رزرو پررنگ‌تر شده است. با این تفسیر، انتظار می‌رود که شاخص دلار در آینده نزدیک آهنگی افزایشی به خود بگیرد. این موضوع می‌تواند فشار مضاعفی را به بازارهای جهانی تحمیل کند.
علاوه بر این مساله، کنشگرهای عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی نیز چندان امیدوارکننده عمل نمی‌کنند. به نظر می‌رسد که انتظار بازارها بر مبنای ادامه کاهش قیمت‌ها استوار شود. در چنین حالتی احتمالا گروه‌های کالایی و وابسته به قیمت‌های جهانی بورس تهران نیز احتمالا تحت فشار قرار می‌گیرند. با توجه به معاملات روز گذشته سهام، دست‌کم می‌توان چنین ادعا کرد که قرار نیست فعالان بورس افت قیمت‌های جهانی را مورد بی‌توجهی قرار دهند. به هر ترتیب ادامه راه قیمت سهام در بورس تهران بستگی به استنباط بازار از چربش نیروهای پیشران بورس دارد. اگرچه قیمت‌های جهانی سیگنالی منفی به بازار دادند، اما شواهدی موجود است که دال بر وجود انگیزه‌های کافی برای ادامه مسیر رشد قیمت سهام در بورس تهران است.
انگیزه‌های ثانویه به کمک بورس می‌آیند؟
رشد اخیر شاخص بورس نه به دلیل بهبود بازارهای جهانی و نه به دلیل بهبود وضعیت بنیادین شرکت‌ها صورت گرفته است. تنها دلیل رشد بورس از ابتدای سال جاری را می‌توان در انگیزه‌های ثانویه، از قبیل محرک‌های سیاسی و ورود نقدینگی جست‌وجو کرد. در حالی که قیمت‌های جهانی با شیب ملایمی در حال افت بودند یا در بهترین حالت در جا می‌زدند، شاخص‌های بورس تهران، به ویژه شاخص کل هم‌وزن، روز به روز مثبت‌تر می‌شدند. لذا این احتمال وجود دارد که حتی با افت قیمت‌های جهانی، ورود نقدینگی به بورس و رشد قیمت‌ها ادامه یابد.
علاوه بر این مساله می‌توان حمایت بزرگان بازار از قیمت‌های سهام در آستانه فصل مجامع را نیز متذکر شد. آنچه به‌طور سنتی در بورس تهران تجربه شده است، رشد قیمت‌های سهام در آستانه فصل مجامع است. شاید این روند هر ساله ملموس نبوده است، اما همین کافی است که بورس‌بازان چنین باوری دارند. با وجود چنین باوری، انتظارات قیمتی به نحوی شکل می‌گیرند که قیمت‌ها به سمت رشد می‌روند. در روزهای گذشته و با کاهش تقاضای موثر در بازار سهام، اشخاص حقوقی و بازارگردانان بیش از پیش فعال شده‌اند. روز گذشته نیز این موضوع به خوبی حس می‌شد.
بنابراین در حال حاضر این امکان وجود دارد که باوجود افت قیمت‌های جهانی، بورس تهران از محل ورود نقدینگی هیجان‌زده از انتخابات ریاست جمهوری رشد کند یا با حمایت‌های بازارگردانان و اشخاص حقوقی در سطح فعلی تثبیت شود. ضمنا نباید این نکته را از نظر دور داشت که ممکن است فعالان بازار افت قیمت‌های جهانی را امری گذرا در نظر بگیرند. کما اینکه واقعا احتمال برگشت قیمت‌های جهانی چندان هم دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. فقط کافی است که کشورهای عضو اوپک دوباره تصمیم به کاهش تولید بگیرند یا آمار تورم آمریکا احتمال افزایش قریب الوقوع نرخ بهره آمریکا را کاهش دهد. یا تقاضای سفته‌بازی در بازارهای جهانی از افت بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کند.
ریسک‌های مضاعف بازار
علاوه بر ریسک بازارهای جهانی، ریسک قرار گرفتن قیمت‌ها در سطوح بالا را نیز می‌توان ریسکی مضاعف برای شرایط حال حاضر بورس در نظر گرفت. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تقریبا بدون هیچ دلیلی بنیادین شاخص بورس از ابتدای سال جاری تا‌کنون حدود 2/ 3 درصد رشد نشان داده است. علاوه بر آن، میزان رشد قیمت سهام شرکت‌های کوچک‌تر به مراتب بیشتر بوده است و شاخص کل هم‌وزن از ابتدای سال جاری تا‌کنون رشد بیشتر از 5/ 12درصدی را ثبت کرده است.
شاید تنها دلیل بنیادین رشد بازار را بتوان کاهش نرخ سود بدون ریسک (در بازار اسناد خزانه اسلامی منعکس شد) عنوان کرد. جدای از آن دلیل اساسی دیگری برای رشد قیمت‌ها به چشم نمی‌خورد. زمانی که قیمت سهام بدون پشتوانه بنیادین رشد کند، هر خبر منفی به ظاهر بی‌اهمیتی می‌تواند برای فعالان بازار مهم تلقی شود. در هر صورت باید منتظر باشیم که هیجان مثبت انتخابات ریاست جمهوری که یکی از عوامل مثبت‌کننده بازار بود، پیش یا پس از انتخابات از بازار تخلیه شود. افزایش قیمت‌ها به خودی خود دوره اصلاحی پس از خود را رقم می‌زند.
تحلیلگران تکنیکال نیز شاید عدم موفقیت شاخص کل در تلاش برای عبور از مرز روانی 80 هزار واحد را به‌عنوان سیگنالی منفی تلقی کنند. روز گذشته شاخص بورس پس از سه بار تلاش ناکام برای شکستن مقاومت 80 هزار واحدی، سرانجام فاصله قابل توجهی از این سطح گرفت. حال باید به انتظار نشست و عیار شاخص بورس را در محدوده حمایت 78 هزار و 800 واحدی سنجید.
