بااینکه تنها یک روز به آغاز فصل بهار زمان باقی‌مانده آن‌طور که بایدوشاید همانند سال‌های گذشته شاهد جنب‌وجوش مغازه‌دارها و مردم برای خرید عید نیستیم.
به همین بهانه تصمیم گرفتیم تا سری به بازار گرگان بزنیم و وضعیت بازار شب عید را بررسی کنیم. برای بررسی بازار، دو منطقه پر رفت‌وآمد شهر را انتخاب کردیم. مکان اول خیابان امام خمینی از میدان شهرداری تا چهارراه میدان و مکان دوم خیابان ولیعصر گرگان است. لباس‌فروشی، کیف و کفش، خرازی، قنادی، طلافروشی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و بازار روزانه میوه و تره‌بار و پروتئین در خیابان امام خمینی قرار دارد.
بیش از ۷۰ درصد مخاطبین این مغازه‌ها جامعه روستایی و اقشار کم‌درآمد جامعه هستند. کیفیت موجود اجناس در این مغازه‌ها متوسط تا خوب بوده است.
فروشگاه فروش پوشاک را به‌عنوان نخستین گزینه انتخاب می‌کنم. اجناس این فروشگاه متعلق به یک شرکت تولیدی خاص بوده و تمام قیمت‌ها از سوی شرکت برای این فروشگاه تعیین می‌شود. لباس‌های موجود روی رگال‌های این فروشگاه نشان می‌دهد عمده محصولات این فروشگاه ویژه کودکان و بانوان است. قیمت‌ها معقول و در حد متوسط است. به سراغ صندوق‌دار می‌روم و بعد از معرفی خودم وضعیت فروش شب عید را جویا می‌شوم.
احمد سایری، بادلی پُر که از وضعیت رکود در شب عید دارد می‌گوید: هشت‌سال مغازه‌دار هستم اما از حدود پنج‌ساله گذشته روند خرید مردم سال‌به‌سال کاهش پیداکرده و بااینکه قیمت‌های ما تفاوت زیادی نسبت به سال گذشته نداشته اما بیشتر افرادی که وارد مغازه می‌شوند به‌قصد دور زدن و دیدن اجناس می آیند، نه خرید.
وی اضافه می‌کند: امسال اصلاً فضای خریدوفروش بوی عید را نمی‌دهد و بسیار ناامیدکننده است.
مغازه دومی است که وارد آن می‌شوم فروشگاه کفش زنانه است. مغازه به نسبت سایر مغازه‌های دیگر شلوغ بوده و حدود پنج نفر پاسخگوی مشتری‌ها هستند.
کاهش ۲۰ درصدی فروش نسبت به سال گذشته
علی دارابی صاحب مغازه کفش‌فروشی می‌گوید: خرید کفش از سوی مردم ازنظر زمانی امسال زودتراز سال‌های قبل و از دی‌ماه شروع شد اما طبق تجربه سال‌های قبل باید هرچه به‌روزهای پایان سال نزدیک شویم فروشمان بیشتر شود اما دست‌کم ۲۰ درصد کاهش داشته است.
وی اضافه می‌کند: متوسط قیمت اجناس مغازه مابین ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان بوده و حدود ۷۰ درصد مشتری‌ها رنج قیمت بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان را برای خرید کفش انتخاب می‌کنند.
در ادامه راه سری به مغازه کیف فروشی می‌زنم. خانم زهرا سجودی دل پردردی از کاهش فروش در بازار شب عید دارد. می‌گوید: طی سال‌های گذشته با رکودی که بازار درگیر آن بوده هرساله مشتری‌های ما کمتر می‌شود اما امسال کاهش بیش از ۵۰ درصدی مشتری‌ها را می‌بینیم و بااینکه قیمت اجناس ما از ۲۵ هزار تومان آغاز می‌شود اما بازهم مردم توان خرید آن را ندارند.
امسال کاهش بیش از ۵۰ درصدی مشتری‌ها را می‌بینیم و بااینکه قیمت اجناس ما از ۲۵ هزار تومان آغاز می‌شود اما بازهم مردم توان خرید را ندارندوی یکی از علت‌های رکود فعلی را بازگشایی نمایشگاه فروش بهاره می‌داند و اضافه می‌کند: قدرت خرید مردم به‌قدری پایین آمده که من شاهدم برخی از اطرافیانم وام می‌گیرند تا بتوانند اقساط عقب‌افتاده خود را پرداخت کنند.
سجودی می‌گوید: باوجوداینکه فروش خوبی نداریم اما دست‌کم هفت کارکنان در این مغازه کوچک کار می‌کنند و بیشتر از اینکه کار فروش انجام دهند مراقب هستند از مغازه دزدی نشود.
از مغازه کیف فروشی خارج می‌شوم و چشمم به مغازه‌ای می‌افتد که مختص فروش لوازم مربوط به عروس و داماد است.
مهران رسولی هم مانند دیگر فروشندگان از وضعیت بازار گلایه‌منداست، می‌گوید: مانند مغازه من تعداد کمی وجود دارد که از کوچک‌ترین وسایل موردنیاز عروس و داماد تا عمده‌ترین آن را در خود جای دهد.
تاثیر گرانی در تغییر رسوم ازدواج
وی اضافه می‌کند: قبلاً عروس و دامادها هرکدام یک چمدان خریداری می‌کردند و تمام لوازم‌آرایشی و ... را در کنارش تهیه می‌کردند اما در حال حاضر شاهدیم که رکود موجود در بازار رسم و رسوم خریدهای عروسی را تغییر داده و خرید عروس و دامادها تنها به یک آینه و شمعدان و یک چمدان و حوله ختم می‌شود.
رسولی می‌گوید: من صاحب مغازه هستم و اجاره‌ای نمی‌دهم اما ارزش این مغازه با این موقعیت مکانی یک میلیارد بوده و اجاره‌ای پنج میلیون تومانی برایش در نظر گرفته‌اند بعضی وقت‌ها فکر می‌کنم مغازه را بفروشم و از سود بانک استفاده کنم چراکه با این شرایط مشاغلی مثل شغل ما به‌کلی از بین می‌رود.
فروش پوشاک مردانه مغازه دیگری است که وارد آن می‌شوم. یک مشتری و فروشنده در حال چانه‌زنی هستند و درنهایت فروشنده به قیمت کمتر از جنس گفته‌شده رضایت می‌دهد.
یدالله طهماسبی، فروشنده مغازه نزدیک به ۶۰ سال سن دارد و می‌گوید: قیمت اجناس مغازه‌ام افزایش زیادی نداشته و تنها سه درصد بوده اما بااین‌وجود کاهش ۱۰ درصدی مشتری را داشته‌ام.
وی ادامه می‌دهد: من مشتری‌های ثابت خود رادارم و این رکود خیلی باعث کاهش مشتری‌های من نشده اما شاهدم دیگر همکاران من تا ۳۰ درصد کاهش مشتری داشته‌اند.
طهماسبی عمده دلیل این رکود بازار را بیکاری مردم عنوان می‌کند و می‌گوید: چند سال گذشته مشتری‌های من در ایام عید شلوار ۵۰ هزارتومانی برایشان قیمت مناسبی بود و به‌جای یکی دوتا می‌خریدند اما امروز صبح به یک مشتری شلواری ۳۵ هزارتومانی را نشان دادم که مشتری گفت چقدر گران است.
وی تصریح می‌کند: به‌وضوح شاهدم فردای روزی که یارانه پرداخت می‌شود بازار تکان می‌خورد و مسئولان باید اضافه‌کاری‌ها و عیدی دولتی‌ها را زودتر پرداخت کنند تا مردم بتوانند خرید کنند.
طهماسبی ادامه می‌دهد: متأسفانه شاهدیم برخی از فروشگاه‌های لباس به ارزان‌فروشی با کمترین سود می‌پردازند که این کار باعث تغییر ذائقه مردم به سمت خرید اجناس ارزان می‌شود.
در ادامه سری به بازار نعل‌بندان خیابان امام خمینی می‌زنم تا وضعیت بازار شب عید آجیل، میوه و مواد پروتئینی را جویا شوم.
تغییر نامحسوس قیمت آجیل نسبت به سال گذشته
اسماعیل تازیکه صاحب مغازه آجیل و شیرینی فروشی می‌گوید: قیمت شیرینی‌ها نسبت به سال گذشته افزایشی نداشته و هر کیلو شیرینی خانگی حدود ۱۸ هزار تومان و شیرینی خشک معمولی بین هشت‌تا ۱۰ هزار تومان تعیین‌شده است.
تازیکه در رابطه با قیمت آجیل اضافه می‌کند: قیمت آجیل در برخی اجناس کاهش داشته و برخی ثابت بوده به‌عنوان‌مثال قیمت این پسته زعفرانی سال گذشته ۵۵ هزار تومان بوده و امسال هم همین قیمت است.
وی بابیان اینکه قیمت انواع شکلات افزایش پنج‌درصدی داشته، می‌گوید: قیمت آجیل مخلوط بستگی به نوع اقلام مخلوط شده دارد به‌عنوان‌مثال آجیلی که بادام‌هندی در آن نیست کیلویی ۳۰ هزار تومان و آجیلی که مخلوط مغزها و بادام‌هندی است بیش از ۶۰ هزار تومان قیمت دارد.
تازیکه ادامه می‌دهد: سال‌به‌سال قدرت خرید مردم کاهش پیداکرده و زمانی که من نتوانم درآمدی داشته باشم قطعاً خودم هم نمی‌توانم خریدی انجام دهم. بیشترین میوه‌ای که مردم برای شب عید می‌خرند سیب، پرتقال و مقدار کمی هم کیوی است
به سراغ محمد احمدی صاحب میوه‌فروشی در بازارچه نعل‌بندان می‌روم. او در حین چیدمان میوه‌هایش بر روی سینی است و می‌گوید: بیشترین میوه‌ای که مردم برای شب عید می‌خرند سیب، پرتقال و مقدار کمی هم کیوی است.
وی ادامه می‌دهد: قیمت سیب و کیوی نسبت به سال گذشته افزایش دو برابری داشته است به‌عنوان‌مثال سیب درجه‌یک در سال گذشته بین دو هزار و ۵۰۰ تا سه هزار و ۵۰۰ تومان بود اما امسال بین چهارتا پنج هزار تومان قیمت‌گذاری شده است.
احمدی اضافه می‌کند: لیموشیرین پارسال کیلویی سه هزار تومان بوده و امسال ۵۰۰ تومان افزایش قیمت داشته و ازآنجایی‌که پرتقال هم با مشکل یخ‌زدگی روبه‌رو شد افزایش قیمت داشته است.
وی می‌گوید: این افزایش قیمت تأثیر مستقیمی بر روی میزان خرید مردم داشته است چراکه من مشتری‌ای دارم که زمانی سیب کیلویی دو هزار تومان است پنج کیلو سیب خریداری می‌کند اما همان مشتری وقتی سیب کیلویی پنج هزار تومان باشد دو کیلو سیب می‌خرد که بازهم قیمتش همان ۱۰ هزار تومان شود.
مغازه فروش مواد پروتئینی آخرین مغازه‌ای است که در نعل‌بندان به سراغش می‌روم. رمضان کتولی می‌گوید: در این ایام که منتهی به‌روزهای پایان سال بوده فروش مرغ به‌جای افزایش کاهش داشته و این در حالی بوده که همانند سال گذشته قیمت مرغ نزدیک به هشت هزار تومان بوده است.
وی ادامه می‌دهد: سال‌های گذشته اگر روزی ۱۰۰ مرغ برای فروش در مغازه داشتیم این ۱۰۰ مرغ تا عصر به فروش می‌رفت اما حالا همان روزی ۱۰۰ مرغ را برای مغازه می‌آوریم اما تعداد فروش به‌روزی بین ۳۰ تا ۴۰ مرغ می‌رسد.
کاهش فروش مرغ و افزایش خرید احشای مرغ
کتولی می‌گوید: هرچه فروش مرغ کاهش پیدا می‌کند از آن‌طرف فروش احشایی مانند جگر، سنگدان و ... مرغ افزایش می‌یابد چراکه مردم توان خرید مرغ را ندارند و به خرید احشا رو می‌آورند که البته برای ما سود خوبی هم دارد.
بعد اتمام گفتگو با مغازه‌داران خیابان امام خمینی به خیابان شالی‌کوبی می‌روم. جایی که مملو از بازارچه‌های لوکس و اجناس خارجی است.
به سراغ یکی از مانتوفروشی‌های موجود در پاساژهای ابتدایی خیابان ولیعصر می‌روم.
راحله اکبری می‌گوید: سال گذشته در این ایام سه نفر فروشنده به‌سختی پاسخگوی نیاز مشتری‌ها بودیم اما حالا من تنها در مغازه هستم و اکثر مردم فقط به‌قصد نگاه کردن وارد مغازه می‌شود.
وی بابیان اینکه کیفیت مانتوهای امسال با استفاده از پارچه‌های کرپ مازراتی بهتر شده اما قیمت‌ها همچنان پایین بوده است و حدود ۱۰۰ هزار تومان است.
اکبری می‌گوید: برخی از مشتری‌ها فکر می‌کنند هنوز مدل‌های جدیدتری از راه می‌رسد اما برخی‌ها هستند که با مراجعه به مغازه به دنبال اجناس گران‌قیمت هستند و خرید خود را از روی قیمت اجناس انجام می‌دهند نه از روی مد موردپسندشان.
چرخه معکوس خرید آجیل از کیلویی به گرمی
وارد یکی از مغازه‌های آجیل‌فروشی خیابان ولیعصر می‌شوم. قیمت‌ها کمی بالاتر از مغازه‌های دیگر به چشم می‌آید. سعید مهر افراز می‌گوید: به‌شدت رکود بازار روی فروش مغازه‌اش تأثیر داشته به‌گونه‌ای که هرساله مردم آجیل شب یلدا و شب عید را کیلویی می‌خریدند اما امسال همه به دنبال گرمی خریدن آجیل هستند.
مهرافزا ادامه می‌دهد: از سوی دیگر برگزاری نمایشگاه بهاره به ضرر ما مغازه‌داران بوده چراکه در این‌گونه نمایشگاه‌ها آجیل باکیفیت پایین باقیمت ارزان عرضه می‌شود و مردم تشویق به خریدن می‌شوند.
وی تصریح می‌کند: البته ما مشتری‌های ثابت خود راداریم که از کیفیت جنس ما اطمینان دارند و تمام خریدشان را از مغازه ما انجام می‌دهند اما به شکل کلی مردم اقتصادی شده‌اند و دیگر به دنبال ریخت‌وپاش نیستند.
چرخی در پاساژ کاپری گرگان می‌زنم و سراغ یک لباس‌فروشی می‌روم. اردلان دانایی فر صاحب مغازه است و مشغول جمع‌آوری و بسته‌بندی لباس است.
این فروشنده در پاسخ به سؤالم در رابطه با بازار شب عید می‌گوید: آن‌قدر وضعیت فروش پایین بوده که در حال برگشت زدن یکسری از اجناس هستم چراکه چند هفته است این اجناس در مغازه بوده و فروش نرفته است.
دانایی فر بابیان اینکه مشتری‌هایش نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد کاهش داشته است، می‌گوید: قیمت اصلی مانتوها و لباس‌های مجلسی مغازه ما بالای ۳۰۰ هزار تومان بوده اما به دلیل اینکه با استقبال از سوی مردم روبه‌رو شود از سود خود کم می‌کنیم و قیمت مانتو و دیگر لباس‌های مجلسی را بین ۲۰۰ تا ۲۸۰ هزار تومان در نظر گرفته‌ایم.
وی اضافه می‌کند: در سال‌های پیش مردم برای لحظه حال خود خرید می‌کردند و در فصل تابستان هم با آمدن مدل‌های جدید بازار رونق خود را داشت اما حالا شاهدیم مشتری‌ها به دنبال اجناس تابستانی و پارچه‌های ویژه تابستان می‌گردند تا دیگر مجبور به‌صرف هزینه برای تابستان و گرمی هوا نشوند.
با سر زدن به نقاط دیگری از شهر هم اکثر فروشندگان معتقد بودند که نه‌تنها اجناس خود را گران نکرده‌اند بلکه حاضرشده‌اند آن‌ها را باقیمتی پایین‌تر از قیمت تمام‌شده به فروش برسانند اما مردم نظر دیگری دارند و معتقدند مغازه‌دارها به‌اندازه کافی در این ایام قیمت اجناس خود را بالا می‌برند و اگر مشتری‌های آنان هم کم شود بازهم سود زیادی عایدشان می‌شود.
زهرا اسکندری بانویی ۳۰ ساله است که به همراه فرزند پنج‌ساله‌اش برای خرید به بازار آمده است و می‌گوید: قیمت‌ها در برخی اقلام تا حدودی مناسب بوده اما برخی اجناس مانند مانتو بالای ۱۰۰ هزار تومان قیمت داشته که خریدش برای هرکسی ممکن نیست.
وی ادامه می‌دهد: به نظر من سال گذشته قیمت اجناس پایین‌تر بود و من راحت‌تر توانستم برای خودم و فرزندم خرید عید انجام دهم اما حالا مجبورم متناسب با توانایی‌ام جنسی را خریداری کنم.
بانویی ۵۰ ساله می‌گوید: تصمیم ندارم برای سال جدید لباس نویی برای خودم خریداری کنم چون احساس می‌کنم لباس‌هایم نو بوده و نیازی نیست.
الهه عزیزی ادامه می‌دهد: نه‌تنها من بلکه فرزندانم هم در خرید عید صرفه‌جویی می‌کنند چراکه قیمت بازار به‌گونه‌ای است که مردم را به سمت اقتصادی فکر کردن هدایت می‌کند.
با تمام این تفاسیر و اظهار نظر مردم نسبت به کاهش توان خرید مردم، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان می گوید که نه تنها توان خرید مردم کم نشده بلکه نسبت به سال گذشته افزایش هم داشته است.
حسینقلی قوانلو با بیان این که کاهش تورم و کنترل رکود باعث ایجاد آرامش در اقتصاد شده، می افزاید: قیمت ها در سال های گذشته روند صعودی داشت اما امسال تقریبا قیمت ها ثابت است و وضعیت بازار به سه سال قبل برگشته است.
وی با بیان این که بررسی های بازار نشان می دهد غیر از مسکن و معدن، وضعیت سایر اصناف بهبود یافته است، از افزایش توان خرید مردم خبرداد. مساله ای که بررسی میدان ما در بازار خلاف آن را ثابت می کند.
گفتگو با مردم و مغازه دارها نشان می دهد رکود موجود در جامعه موجب شده مردم برای خرید پایین ترین قیمت موجود در بازار را انتخاب کنند و به مسائل مادی نگاه اقتصادی تری داشته باشند همچنین نسبت به پولی که می خواهند هزینه کنند سخت گیری بیشتری نشان دهند.
