چرا کیسه‌های چای کیسه‌ای بیماری‌زاست؟

به گزارش ایران اکونومیست؛ در این‌باره با رضا اسماعیل‌زاده متخصص صنایع غذایی، زوبین امیری تولیدکننده چای، مهندس محسن فرهادی معاون فنی بهداشت محیط وزارت بهداشت، محمدحسین عزیزی متخصص صنایع غذایی، مهندس فرناز چوبکی، کارشناس تخصصیچای و دمنوش وزارت بهداشت و عماد دهقانی‌فرد، کارشناس بهداشت محیط گفت‌وگو کردیم. این مطلب را بخوانید تا از همه زیروبم‌های این موضوع آگاه شوید.

چرا کیسه‌های چای کیسه‌ای بیماری‌زاست؟
محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی، در این باره معتقد است: «خطرســـــاز بودن کیسه‌هایی که در تولید چای کیسه‌ای استفاده می‌شود به کیفیت کاغذ به کار رفته در تولید بستگی دارد. اگر کاغذ از نوع نامرغوب باشد، ممکن است به ترکیبات کلره از جمله اپی‌کلروهیدرین آلوده باشد. از آنجا که کاغذ را برای استفاده در چای کیسه‌ای، با کلر بی‌رنگ می‌کنند، این قضیه چندان دور از ذهن نیست که به اپی کلروهیدرین آغشته شود. به‌علاوه موضوع دیگری هم مطرح است که گفته می‌شود در محصولاتی که ازپلاستیک درست می‌شوند و بعد از آن هم در کاغذ چای‌های کیسه‌ای، ممکن است ماده شیمیایی فتالات وجود داشته باشد. در کنار روند فرآوری و اضافه کردن برخی مواد به چای‌های کیسه‌ای، احتمالا یکی دیگر از دلایل آلودگی این چای‌ها همان استفاده از کاغذ باشد. در حقیقت استفاده از کاغذ این چای‌ها برای بسته‌بندی به شکل کیسه‌ای شاید بتواند سبب آلودگی آن به فتالات شود.»

مشکل از کجاست؟
چندی پیـــش باشگاه خبرنگاران خبری را نقل کرد که گروهی از دانشمندان آلمانی دریافــتند کـه کیسه‌های چای سیاه حاوی موادی است که به سلامت انسان آسیب می‌رساند. این مشکل در کاغذ استفاده شده در کیسه‌های چای نهفته است چراکه دارای ماده اپی کلروهیدرین «Aepklorhedrinn» بوده و از آن در صنایع کاغذ، پلاستیک و آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. به گفته دانشمندان، به محض تماس ماده «اپی کلروهیدرین» با آب، ترکیبی سرطان‌زا به‌نام 3-MCPD تشکیل می‌شود که امروزه در جهان، مشکلی جدید در بخش مواد غذایی به‌شمار می‌آید.

چه زمانی سرطان در کمین خواهد بود؟
عزیزی به نکته مهمی اشاره می‌کند: مقدار مواد سرطان‌زا که ممکن است در کیسه چای‌های کیسه‌ای وجود داشته باشد هم بسیار مهم است. مسلما باید میزان زیادی از این مواد وارد بدن شود تا تاثیر مخرب خود را بر جا بگذارد. به‌علاوه این سرطان‌زایی به یکباره اتفاق نمی‌افتد و در درازمدت می‌توان تاثیرات مخرب این ترکیبات را بر سلامت افراد دید.

همه چای‌های کیسه‌ای سرطان‌زا هستند؟
عزیزی توضیح می‌دهد: این‌طور نیست که همه چای‌های کیسه‌ای سرطان‌زا یا بیماری‌زا باشند و نباید نگران بود. اگر در تولید کیسه چای کیسه‌ای از کاغذ مرغوب، نو و باکیفیت استفاده شود، مسلما هیچ خطر نگران‌کننده‌ای وجود نخواهد داشت. همین که کاغذ بسته‌بندی از ضایعات و کاغذ باطله نباشد بسیار مهم و بر سلامت تاثیرگذار است.

چطور چای کیسه‌ای سرطان‌زا را تشخیص می‌دهند؟
عزیزی توضیح می‌دهد: برای تشخیص آلوده بودن کیسه‌های چای کیسه‌ای به مواد ســــرطان‌زای اپی کلروهیدرین، بایـــد بررسی‌های زیاد و با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته انجام شود. خریدار نمی‌تواند آلوده بودن کیسه چای را تشخیص دهد اما به هر حال دستگاه‌های نظارتی، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند و هرجا که لازم باشد برای جمع‌آوری محصولات آلوده اقدام می‌کنند.

چه کنیم از چای سرطان نگیریم؟
برای اینکه از خطرات آلودگی چای‌های کیسه‌ای در امان باشید، لازم است از انواع باکیفیت و ترجیحا داخلی آنها استفاده کنید. مسلما انواع چای تولید داخل تحت‌نظر بازرسی‌های کنترل کیفی کارخانجات و سازمان‌های مربوطه قرار دارند. البته این‌طور نیست که چای‌های وارداتی نظارتی نداشته باشند، اما به هرحال تولیدات داخل از همان ابتدای تولید، سختگیری‌های بهداشتی را اعمال می‌کنند.

کدام چای را بنوشیم؟
دهقانی‌فرد، کارشناس بهداشت محیط توصیه می‌کند: «ما معمولا به مردم توصیه می‌کنیم که به‌دلیل اضافه شدن مواد معطر، از چای عطری استفاده نکنند. بهتر است چای معمولی بنوشند و برای طعم و عطر آن از ترکیبات طبیعی مثل هل، دارچین و... در منزل استفاده کنند. به‌علاوه حتی‌المقدور از چای کیسه‌ای استفاده نکنند و از سیستم دم کردن استفاده کرده تا به جای رنگ‌های مصنوعی برخی محصولات، رنگ طبیعی خود چای را داشته باشند. در داخل کشور انواع چای با برندهای معتبر و مورد تایید وزارت بهداشت تولید می‌شود که تحت نظارت قرار دارندکه باید از این چای‌ها استفاده کرد. برای اطمینان از سلامت چای می‌توان به لوگوی سازمان غذا و دارو (به شکل سیب‌سبز است)، پروانه ساخت کالا و علامت استاندارد روی کالا توجه داشت.
مسلما محصولی که این علائم و نشانه‌ها را داشته باشد مورد بررسی‌های کیفی سازمان‌های مربوطه قرار می‌گیرد و می‌توان از سلامت آن مطمئن بود. البته برخی چای‌هایی که این نشانه‌ها را دارند هم ممکن است وارداتی باشند اما به‌هرحال نظارت وجود دارد و به لحاظ آلودگی‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرند.»

نظارت‌ها چگونه است؟
مهندس فرناز چوبکی، کارشناس تخصصی چای و دمنوش وزارت بهداشت درباره نظارت‌ها بر چای کیسه‌ای وارداتی می‌گوید: مسلما هر آنچه از طریق رسمی به کشور وارد شود، مورد بررسی و نظارت سازمان غذا و دارو قرار می‌گیرد. چای کیسه‌ای هم از این قضیه مستثنا نیست. چای‌های کیسه‌ای، هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ بسته‌بندی و کیسه ارزیابی شده و اگر مغایر با استانداردها باشند، اجازه واردات به آنها داده نمی‌شود. آزمایشگاه‌های سازمان غذا و دارو محتویات چای کیسه‌ای را باز کرده و به دقت بررسی می‌کنند. بعد از طی همه مراحل، مجوزها داده می‌شود مگر اینکه برندی از چای از طریق قاچاق یا از مجرای غیررسمی وارد شود. تولیدات داخل هم حتما باید پروانه ساخت داشته باشند. در این صورت بیماری‌زا بودن این محصولات را رد می‌کنیم.

استانداردها چگونه است؟
مهندس چوبکی درباره استانداردهای چای کیسه‌ای می‌گوید: به طور کلی هرآنچه با ماده خوراکی در تماس مستقیم باشد، باید مجوز تولید و استفاده را دریافت کرده باشد تا کارخانه مورد نظر، مجوز تولید آن را داشته باشد. بنابراین علاوه بر چای و ترکیبات به کار رفته در آن، جنس بسته‌بندی ها هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر نتیجه ارزیابی‌ها با استانداردهای ملی و بهداشتی همخوانی داشته باشد و دارای درجه غذایی باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود.

تولیدات داخل مطمئن‌تر هستند
مهندس چوبکی درباره نظارت‌ها و استاندارد چای‌های کیسه‌ای می‌گوید: تولیدات داخلی استاندارد خاص خود را دارد که این استانداردها از طرف متولیان امر در‌اختیار تولیدکنندگان قرار داده می‌شود و تولیدکنندگان داخل کشور ملزم به رعایت آن هستند. مردم برای اطمینان از رعایت استانداردها باید به مجوز و شماره پروانه ساخت توجه داشته باشند. پروانه واردات 16 رقمی، نام شرکت تولید و وارد‌کننده، کشور وارد‌کننده و... هم دیگر مواردی است که باید به آن توجه داشت. علاوه بر همه این‌ها، برای اطمینان بیشتر می‌توانید به سایت سازمان غذا و دارو مراجعه کرده و برندهایی که مجوز تولید و واردات دارند را مشاهده کنید.

جنس کیسه‌های چای از چیست؟
زوبین امیری، تولیدکننده چای ارگانیک درباره جنس کیسه‌های چای کیسه‌ای می‌گوید: معمولا در تمام دنیا جنس کیسه چای‌های کیسه‌ای از کاغذ است اما اخیرا تولیداتی می‌بینیم که از ابریشم یا مشابهات ابریشم استفاده می‌کنند. این کیسه‌ها برای مواردی به‌کار می‌رود که مستطیل شکل نیستند (منحنی یا به شکل‌های دیگر) یا مواردی که لازم است داخل آن بهتر دیده شود یا آبجوش سریع‌تر و بهتر به داخل آن نفوذ کند. غیر از این موارد جدید، بقیه تولیدات همگی از جنس کاغذ تولید می‌شوند.

کدام چای بهتر است؟
اسماعیل‌زاده درباره مصرف بیش از حد چای کیسه‌ای می‌گوید: حتما باید کاغذ کیسه‌های چای کیسه‌ای مورد‌ارزیابی قرار گیرد تا بتوان گفت مشکل‌زاست یا نه، در تمام دنیا از سلولز برای تولید این کیسه‌ها استفاده می‌شود. سلولز معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ هر جنس دیگری هم برای تولید چای کیسه‌ای به کار برود اگر مبنای سلولزی داشته باشد مشکلی ایجاد نمی‌شود. استفاده از چای کیسه‌ای هم یک انتخاب است و نمی‌توان به‌طور قطع به مردم توصیه کرد از چای‌های کیسه‌ای استفاده نکنند، اما توصیه می‌کنیم به‌دلیل مسائلی که هنوز به‌طور دقیق درباره آنها تحقیق نشده، مثل رنگ چای‌های کیسه‌ای، کمتر آن را استفاده کنید. بهترین گزینه همان چای‌های معمولی است که زمان نسبتا زیادی طول می‌کشد تا رنگ بدهد.

چای‌ساز شخصی بخریم یا نه؟
کالایی به‌نام «چای‌ساز» که وسیله‌ای برای دم کردن فوری دمنوش است، در شکل‌های آدمک، گل و... وجود دارد که به‌تازگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درباره سلامت این کالا از اسماعیل‌زاده پرسیدیم. او پاسخ داد: ظاهر آن سیلیکون یا پلاستیک است اما باید به‌طور دقیق مورد ارزیابی قرار بگیرد تا بتوان گفت در برخورد با آبجوش مشکل‌زاست یا نه. اما توصیه ما و مطمئن‌تر این است درباره کالایی که اطلاعات دقیقی وجود ندارد، کمتر مورد استفاده قرار بگیرد. وقتی وسایل مطمئن‌تری از جنس شیشه، چینی، قوری‌های سنتی و... وجود دارد، بهتر است کالاهای دیگری که درباره سلامت آنها شک وجود دارد، کمتر استفاده شود.