چه کسانی مسئول گرانی گوشت قرمز هستند؟

برخی مدعی هستند؛ گرانی کنونی گوشت قرمز ناشی از کمبود دام زنده به دلیل صادرات، حضور دلالان، خلاء در زنجیره تولید، توزیع تا مصرف، نبود نظارت بر بازار خرده فروشی ها و سود برخی از واردات این محصول است.
در واقع تفاوت فاحش قیمت ها در محل دامداری ها با بازار تا حدی است که هر کیلوگرم دام زنده در محل دامداری ها به طور میانگین بین 110 تا 140 هزار ریال به فروش می رسد اما زمانی که گوشت از کشتارگاه خارج تا به بازار برسد به دلیل خلاء های موجود در زنجیره تولید تا مصرف، این محصول با قیمت های بالای 380 تا 750 هزار ریال و در برخی فروشگاه ها تا 800 هزار ریال به تفکیک (فیله، ماهیچه، ران، راسته، گردن، سردست) عرضه می شود.
در حالی که دولت در ماههای اخیر تلاش کرده تا با افزایش تولید و کاهش صادرات دام زنده، همچنین افزایش واردات و عرضه گوشت گوسفندی گرم و گوشت گوساله منجمد بازار این محصول را متعادل کند، اما تاکنون در این بخش موفقیتی حاصل نشده است.
این درحالیست که در کشورهای پیشرفته و اروپایی انواع گوشت و محصولات پروتئینی با قیمت های مناسب و ثابت عرضه می شود به طوری که سرانه مصرف این محصول در این کشور ها بالاتر از ایران است.
بنابراین روند افزایشی قیمت انواع گوشت از جمله گوشت قرمز می تواند در کاهش قدرت توان خرید مردم، کاهش مصرف در سبد خانوار و همچنین حذف آن از سبد غذایی خانواره های کم درآمد و اقتشار ضعیف تاثیرگذار باشد به طوری که برخی از خانواده ها امکان تهیه این محصول را نداشته باشند.
طبق آمارها در دنیا سرانه مصرف گوشت قرمز بدون احتساب گوشت خوک بیش از 13 کیلوگرم بوده اما در ایران سرانه مصرف به ازای هر نفر سالیانه نزدیک 11 کیلوگرم برآورد شده است.
براساس گزارش جهانی رتبه بندی کشورها از لحاظ مصرف سرانه گوشت در سال 2016 میلادی میانگین مصرف گوشت در بین کشورهای جهان 17.4 پوند است که ایران از لحاظ مصرف سرانه گوشت در بین کشورهای جهان رتبه 49 را به خود اختصاص داده است.
همچنین کشورهای اروگوئه با 124.1 پوند، آرژانتین با 120.2 پوند، هنگ کنگ با 114.3پوند، آمریکا با 79.3 پوند و برزیل با 78.9 پوند بیشترین مصرف کننده گوشت قرمز در دنیا به شمار می روند. (هر پوند نزدیک 500 گرم است)
در مبادلات تجاری دنیا نیز 75 درصد گوشت قرمز مربوط به دام سنگین و بقیه دام سبک است که از این میزان نیز 90 درصد گوشت منجمد و فقط 10 درصد آن گوشت گرم بوده و بنابراین نمی توان انتظار داشت بخش عمده گوشت وارداتی به گوشت گرم اختصاص داشته باشد.
برپایه آمارها، نیاز مصرفی گوشت قرمز کشور ما بیش از 900 هزار تن است که نزدیک 840 هزار تن آن معادل 90 درصد از محل تولیدات داخلی و کمتر از 100 هزار تن معادل 10 درصد از محل واردات تامین می شود.
اکنون جمعیت دام سبک کشور بیش از 64 میلیون راس برآورد می شود که از این میزان 40 درصد مولد هستند.
پیش بینی ها نشان می دهد امسال نزدیک 20 میلیون راس به جمعیت کنونی دام سبک کشور اضافه شود که جمعیت قابل توجهی خواهد بود و نیاز ما را به واردات کاهش می دهد.
آنچه که امروز به عنوان گوشت گرم وارداتی به بازار عرضه می شود، دام سبک گوسفندی است که در کشتارگاه های مرز در شرایط قرنطینه ای کشتار و به شکل بهداشتی به کشور وارد می شود.

*نقش آشکار دلالان در بازار گوشت
به گفته برخی کارشناسان بخش کشاورزی، با توجه به تامین بودن دام مورد نیاز کشور، یکی از مهم ترین دلایل گرانی گوشت قرمز خرید دام ارزان قیمت از دامداران و عرضه گوشت قرمز با حباب بیش از 200 هزار ریالی حضور چوب دارها، دلالان و واسطه هاست که با خرید دام زنده ارزان قیمت از دامپروران و عرضه آن با قیمت های بالا در بازار مصرف به دنبال کسب سود کلان هستند.
همچنین گروهی از افراد سودجو و توزیع کنندگان گوشت قرمز نیز افزون بر خرید دام زنده ارزان، به دنبال واردات گوشت ارزان قیمت هستند تا این محصولات را با قیمت های بالا به فروش برسانند به طوری که هر کیلو لاشه گوشت وارداتی ارمنی در مرز بین 120 تا 130 هزار ریال است اما پس از واردات، آن را با قیمت بیش از 400 تا 450 هزار ریال همسان قیمت بره ایرانی به فروش می رسد.
با وجود تلاش های وزارت جهادکشاورزی در تامین گوشت قرمز اما کارشناسان بخش کشاورزی براین باورند که نبود نظارت جدی دولت بر بازار عرضه و تکمیل نبودن زنجیره توزیع از عمده مشکلات این بخش است به شکلی که قیمت دام زنده پس از خرید و ورود به کشتارگاه تا عرضه به بازار به یکباره چندین برابر افزایش پیدا می کند.
طبق بررسی کارشناسان وزارت جهادکشاورزی قیمت منطقی هر کیلوگرم دام زنده 125 هزار ریال و هر کیلو شقه گوشت گوسفندی و حتی گوساله باید با قیمتی بین 310 تا 330 هزار ریال در بازار عرضه شود، در حالی که اکنون با نرخی بیش از این به فروش می رسد.
براساس گزارش میدانی ایرنا از مراکز عرضه گوشن، قیمت هر شقه گوشت گوسفندی با استخوان 350 هزارریال، گوساله با استخوان 270 هزار ریال و گوسفندی 330 هزار ریال در محل کشتارگاه عرضه می شود.
همچنین در واحدهای صنفی عمده هر کیلو شقه گوشت گوسفندی 398 هزار ریال، راسته گوسفندی 415 هزار ریال، ران گوسفندی 465 هزار ریال و گوشت گوساله هرکیلو 375 هزار ریال به فروش می رسد.
در خرده فروشی های سطح شهر نیز برحسب منطقه نرخ این محصول متفاوت عرضه می شود اما در خرده فروشی های مناطق رو به بالا هر کیلوگرم گوشت گوسفندی بین 440 تا 550 هزار ریال، ران 530 هزار ریال، راسته با استخوان 570 هزار ریال و بدون استخوان 650 هزار ریال، فیله کیلویی 750 هزار ریال، گوساله با قلوه گاه بین 400 تا 450 هزار ریال و مغز راسته 480 هزار ریال است.
همچنین قیمت زبان بیش از 350 هزار ریال، دنبه 150 هزار ریال، کله پاچه 430 هزار ریال و جگر گوساله 385 هزار ریال و جگر گوسفندی 450 هزار ریال عرضه می شود.
عرضه گوشت در حالی با نرخ های بالاتر از نرخ مصوب در خرده فروشی ها عرضه می شود که دولت بارها و بارها اعلام کرده که کمبودی در تامین گوشت قرمز کشور ندارد.
حتی دولت برای تنظیم بازار این محصول علاوه بر افزایش تولیدات داخلی دام زنده پرواری، اقدام به واردات گوشت گرم گوسفندی از کشورهای مورد تایید سازمان دامپزشکی کشور از جمله ارمنستان و واردات گوشت منجمد از برزیل کرده است.

** کمبودی در زمینه تامین گوشت قرمز مورد نیاز کشور نداریم
به تازگی «حسن رکنی» معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی از کاهش قیمت بین 40 تا 50 هزار ریالی قیمت گوشت قرمز در یک ماه اخیر خبر داد و گفت: گوشت قرمز مورد نیاز کشور تامین است و هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد.
وی با اشاره به افزایش زایش دام زنده در سال جاری تصریح کرد: هرچند برای تنظیم بازار گوشت قرمز و متعادل سازی قیمت ها امسال واردات گوشت گرم گوسفندی را در دستور کار قرار دادیم، اما کماکان با افزایش قیمت ها رو به رو هستیم.
رکنی قیمت منطقی گوشت قرمز گوساله و گوسفندی را برای مصرف کنندگان بین 310 تا 330 هزار ریال عنوان کرد و اظهارداشت: وزارت جهادکشاورزی متولی نظارت بر فعالیت گرانفروشان نیست بلکه دستگاه های متولی همچون سازمان حمایت از مصرف کنندگان و سازمان تعزیرات باید شبکه توزیع و خرده فروشی ها را کنترل کنند.
معاون وزیر جهادکشاورزی با بیان اینکه برای ورود دام زنده به کشور به دلیل رعایت مسائل بهداشتی و قرنطینه ای با محدودیت هایی مواجه هستیم، گفت: دولت برای تامین گوشت قرمز مورد نیاز کشور تسهیلاتی را برای بازرگانان بخش پروتئین کشور قائل شده است.

** واردات گوشت گوسفندی برای متعادل سازی بازار
«علی اکبر مهرفرد» قائم مقام وزیر جهادکشاورزی در امور بازرگانی با تاکید بر اینکه برنامه متعادل سازی بازار گوشت قرمز در دستور کار است، گفت: با صدور مجوز واردات گوشت سرد گوسفندی از کشورهای مغولستان، روسیه، قرقیزستان و استرالیا قیمت گوشت متعادل می شود البته بخشی از گوشت گوساله مورد نیاز نیز همچون سابق از برزیل تامین می شود.
وی افزود: وضعیت دام سبک و سنگین کشور مناسب است و کمبودی در زمینه نداریم.

** دلالان یکی از عوامل گرانی گوشت قرمز
«محمدرضا ملاصالحی» قائم مقام معاون تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه گوشت قرمز مورد نیاز کشور تامین است، گفت: طبق برنامه سالیانه 90 درصد نیاز کشور از طریق تولیدات داخلی و کمتر از 10 درصد از محل واردات تامین می شود که بخش عمده واردات گوشت گوساله منجمد برای تامین نیاز کارخانجات تولید کننده فرآورده های پروتئینی و بخش اندکی به بازار مصرف عرضه می شود.
وی درباره صادرات دام زنده و احتمال تاثیر آن بر بازار گوشت قرمز داخلی افزود: از سال 93 صادرات رسمی دام زنده به کشورهای منطقه انجام شده اما تاکنون با مشکل افزایش چندین برابری گوشت قرمز نداشته ایم، اما امسال قیمت گوشت قرمز به دلیل حضور گسترده دلالان افزایش پیدا کرد که دولت برای تنظیم بازار داخلی حجم صادرات دام زنده را نسبت به سال های گذشته کاهش داد.
ملاصالحی اظهار داشت: در سال های گذشته دامداران به علت خشکسالی پیاپی، بروز بیماری ها و کمبود علوفه دامی در تنگنا قرار داشتند به طوری که ناچار به عرضه زودهنگام دام می شدند و چوب دارها و دلالان نیز دام زنده را به هر قیمتی با شرایط غیرنقدی (چک مدت دار و سفته) از دامداران می خریدند، به همین دلیل ما در برخی مقاطع سال با کاهش قیمت دام زنده به کمتر از 100 هزار ریال مواجه می شدیم.
وی گفت: امسال به دلیل ارائه تسهیلات دولتی به دامداران، شرایط خوب مراتع و وجود علوفه کافی دامداران دامداران ناچار به عرضه زودهنگام دام زنده با شرایط غیرنقدی نشدند و بنابراین این سیستم دلالی در بخش دام زنده با مشکل مواجه شد.
این کارشناس بازار گوشت قرمز افزود: دلالان در شرایط جدید، با مطرح کردن کمبود عرضه دام زنده و مورد هجمه قرار دادن صادرات آن، تلاش کردند تا مقاومت دامداران را بشکنند و بازار را به شرایط سال های گذشته برگردانند اما به دلیل کمک های دولتی که به دامداران و عشایر شد این اتفاق رخ نداد و بنابراین تلاش کردند نظم بازار گوشت قرمز را به هم بزنند.

** قیمت فعلی گوشت قرمز منطقی نیست
«منصور پوریان» رئیس شورای تامین دام در گفت و گو با ایرنا علت گرانی گوشت قرمز را وجود دلالان و خلا در زنجیره توزیع دانست و گفت: دام زنده گوسفندی کیلویی بین 100 تا 125 هزار ریال و دام زنده سنگین (گوساله) با قیمت کمتر از 120 هزار ریال خریداری می شود و با نرخ های غیرمنطقی بیش از 380 تا 450 هزار ریال عرضه می شود.
وی افزود: زمانی که این محصول به صورت تفکیکی به دست مصرف کننده می رسد، با 40 درصد افزایش روبروست.
این کارشناس بازار گوشت قرمز ادامه داد: وزارت جهادکشاورزی تلاش دارد با ایجاد زنجیره توزیع در تهران و سایر استان های کشور بازار گوشت قرمز را متعادل کند؛ همچنین پیش بینی می شود با اقدام های انجام شده همچون ورود شرکت پشتیبانی امور دام، تزریق روزانه 2 هزارتن گوشت قرمز به تهران، انعقاد قرارداد با تعاونی های مصرف و جلوگیری از سوء استفاده دلالان با چهارتکه کردن شقه گوسفندی و گوساله قیمت گوشت قرمز تا نیمه اول اسفندماه جاری کاهش یابد.
وی با تاکید بر اینکه برای مبارزه با گران فروشی گوشت قرمز نیازمند حضور جدی سازمان تعزیرات و سازمان حمایت از مصرف کنندگان هستیم، ابراز امیدواری کرد که بزودی مصرف کنندگان گوشت قرمز را طبق نرخ های مصوب خریداری کنند.
پوریان اخلال در عرضه دام زنده و نقص در شبکه توزیع را ناشی از حضور دلالان عنوان کرد که یکی دیگر از مشکلات این بخش است.
وی براین باور است که برخی از این اتفاقات به منظور واردات بی رویه گوشت قرمز انجام می شود که عده ای از آن سود می برند.
پوریان تصریح کرد: در بهمن ماه جاری 2 میلیون و 300 هزار راس دام زنده عرضه شد که نسبت به ماه گذشته بیش از 180 درصد رشد را نشان می دهد.
وی علت حجم بالای عرضه دام زنده را وضعیت مطلوب تولید و زایش دام در کشور دانست و افزود: این میزان راس دام گوسفندی مربوط به تولیدات استان های خوزستان، لرستان، شیراز، سبزوار، کرمانشاه و خراسان جنوبی است.
رئیس مجمع صادرکنندگان دام زنده به کاهش صادرات دام اشاره کرد و اظهار داشت: به طور طبیعی در فصل سرما با کاهش صادرات دام زنده مواجه هستیم که البته بخشی از این موضوع به برنامه تنظیم بازار داخلی گوشت قرمز در یکی دو ماه گذشته باز می گردد.
به گفته رئیس شورای تامین دام کشور، در بهمن ماه امسال برنامه صادرات 14 هزار و 500 راس دام زنده گوسفندی و 150 نفر شتر را به کشور عمان داشتیم.
پوریان با اشاره به اینکه کیفیت گوشت قرمز تولیدی ایران بالا است، ادامه داد: بالا بودن کیفیت دلیل نمی شود که دام زنده صادراتی ایران در بازارهای منطقه و یا داخل کشور با بیشترین قیمت عرضه شود.
وی گفت: هر کیلوگرم دام زنده ایران 80 هزار ریال (هشت هزار تومان) گران تر از دام زنده تولیدی کشورهای منطقه به فروش می رسد که این منصفانه نیست و سودجویان به دنبال رساندن قیمت دام زنده صادراتی به بیش از 140 هزار ریال ( 14 هزار تومان) هستند.
این کارشناس بازار گوشت قرمز، کیفیت گوشت گوسفندی را در سراسر کشور یکسان عنوان کرد و افزود: برخی سودجویان با مطرح کردن کیفیت بهتر، این محصول را با نرخی بیش از نرخ منطقی عرضه می کنند که نخریدن از گران فروشان یکی از راهکارهای مبارزه با افراد سودجوست.
وی با اشاره به شناسایی چوب داران سودجو و دلالان گفت: تعدادی از چوب دارها و دلالان در شهرهای بزرگ کشور شناسایی شده اند و در صورت ادامه روند فعلی و تاثیرشان در گرانی نرخ گوشت به دستگاه های نظارتی معرفی خواهند شد.
پوریان به مردم توصیه کرد، کیفیت گوشت تولید داخل یکسان است و مردم با عناوینی همچون کیفیت و مزه بهتر گوشت را از فروشگاه های گران خریداری نکنند.


**کلام آخر
بررسی کارشناسان و متخصصان نشان می دهد که مشکل اصلی عرضه گوشت
قرمز با قیمت های نامتعارف در بازار به دلیل مشکل در حلقه مفقوده شبکه توزیع، حضور دلالان و واسطه گران و نبود نظارت مستمر دستگاههای نظارتی بر بازار است.
تجربه نشان داده که دستگاههای نظارتی به طور مقطعی و در برخی از ایام سال که بازار مصرف رونق بیشتری دارد همچون بازار شب عید، ماه رمضان و نظایر آن به شکل ضربتی برای برخورد با گرانفروشان و متخلفان عمل می کنند اما به دلیل استمرار نداشتن این نظارت ها، جولان دلالان در بازار و ایجاد شکاف در شبکه توزیع را شاهد هستیم .
چنین رویکردی در نهایت سبب بروز گرانی هایی می شود که کار دولت را بیش از پیش سخت تر و سبد غذایی مردم را ناایمن می کند.