گام دولت برای بستن پرونده مسکن مهر با افزایش تسهیلات

طرح مسکن مهر در سال 1385 و در ابتدای دولت نهم و همزمان با رشد جهشی قیمت مسکن در بازار، با رویکرد خانه دار کردن اقشار کم درآمد کلید خورد که اجرای آن بر واگذاری زمین رایگان از سوی دولت استوار بود.
در پروژه مسکن مهر قرار است در مجموع 2 میلیون 215 هزار واحد در یکهزار 162 شهر با استفاده از تسهیلات بانکی و آورده متقاضیان تکمیل شود که بر اساس آمار تاکنون ساخت مسکن مهر در حدود 802 شهر به پایان رسیده است.
این طرح که میراث ناهمگون دولت قبل برای دولت یازدهم به شمار می رود، با مشکلات عدیده ای از جمله مکان یابی نامناسب، نبود خدمات زیربنایی و روبنایی و فضاهای شهری مورد نیاز از جمله مدرسه، مسجد، کلانتری، مکان های ورزشی، مراکز درمانی، کتابخانه و مراکز فرهنگی و معابر مناسب رو به رو بوده است.
با وجود همه این مشکلات و همانگونه که رئیس جمهوری در ابتدای دولت یازدهم اعلام کرد که این دولت خود را متعهد به اتمام این پروژه می داند، کار تکمیل این واحدها و رفع نارسایی ها از ابتدای دولت یازدهم در دستور کار وزارتخانه های مرتبط بوده است.
تصمیم دولت یازدهم برای تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن مهر، به عنوان پروژه ای که در دولت قبل ناقص و با مشکلات فراوان متولد شد،‌ نشان از تعهد و پایبندی دولت تدبیر و امید به حقوق شهروندی است و از این رو بسرعت در تلاش است این پروژه را در ماه های باقیمانده از عمر دولت به اتمام برساند.

**واگویه مشکلات اجتماعی و اقتصادی مسکن مهر
رئیس انجمن انبوه‌سازان استان تهران در بیان مشکلات این طرح و با انتقاد از ساخت مسکن مهر در خارج از شهرها و بدون امکانات و تخصیص زیرساخت‌های لازم و گاهی روی زمین‌های کشاورزی، گفته بود: این طرح رشد بزهکاری و افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها را به دنبال داشت.
حسن محتشم این طرح را فاقد بسترسازی مناسب دانست و یادآور شد: در اقتصاد ایران بخش مسکن تنها بخشی بود که دولت در آن تصدی گری نداشت و حدود 95 درصد کارها توسط بخش خصوصی انجام می شد، اما ورود دولت نهم و دهم به این عرصه نتیجه نامطلوب و ناموفقی را رقم زد که هنوز هم ادامه دارد.
رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران خاطر نشان کرد: متاسفانه بدون برنامه ریزی اعلام کردند که سالی یک میلیون واحد مسکونی می‌سازند و در این راستا قرارداد بیش از دو میلیون واحد را منعقد کردند، اما در بیش از شش سال حدود 1.5 میلیون واحد مسکن مهر ساخته شد.
به گفته وی، بسیاری از واحدهای مسکن مهر در خارج از شهرها و بدون امکانات ساخته شدند حتی در برخی استان ها از زمین‌های کشاورزی برای ساخت خانه استفاده شد که برخی از این واحدها در استان خوزستان به دلیل نبود امکانات زیربنایی و روبنایی از قبیل مدرسه، آب، برق، گاز، بیمارستان و سایر مراکز مورد نیاز بدون استفاده مانده است.
محتشم با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات مسکن مهر ایجاد تورم بود، گفت: در دولت قبل 420 هزار میلیارد ریال به مسکن مهر تزریق شد که این خود سبب ایجاد تورم نزدیک به 40 درصدی شد.

** همت دولت یازدهم برای سامان دادن به مسکن مهر
آمارها و مستندات نشان می دهد که بیش از 45 درصد از کل واحدهای واگذار شده مسکن مهر در دولت تدبیر و امید به متقاضیان تحویل شده و بدون شک تلاش های دولت در این دوره نسبت به دوره قبل بسیار چشمگیر بوده است.
بررسی آخرین وضعیت مسکن مهر در شهرهای مختلف کشور حاکی از آن است پیشرفت فیزیکی این بخش از سوی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی 93 درصد، شرکت عمران شهرهای جدید 85 درصد و همچنین فعالیت‌های وزارت راه و شهرسازی در شهرهای بالای 25 هزار نفر 94 درصد و در حوزه بافت های فرسوده شهری 97 درصد است.
به تازگی «احمد اصغری مهرآبادی» قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور مسکن مهر در بیان آخرین وضعیت این طرح از وجود حدود 289 هزار واحد به صورت نیمه ‌تمام در مراحل مختلف ساخت در طرح مسکن مهر کشور خبر داد.
وی گفت: 2.35 درصد این واحدها در مرحله پی‌سازی، 17.46 درصد در مرحله اسکلت، 8.4 درصد در مرحله سقف، 18.21 درصد در مرحله سفت‌کاری و 53.59 درصد در مرحله نازک‌کاری قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: 117 هزار واحد از واحدهای باقیمانده فاقد متقاضی است و 229 پرونده دیگر با ظرفیت 49 هزار واحد در مراجع قضایی و در حال رسیدگی است که در این میان 123 هزار واحد به ویژه در شهرهای جدید وجود دارد که به شدت نیازمند منابع مالی است.
اصغری مهرآبادی گفت: 166 هزار واحد از واحدهای باقیمانده فاقد متقاضی دارای پرونده در مراجع قضایی است که مقرر شده واحدهای در مراحل کمتر از سفت‌کاری به تعداد حدود 82 هزار واحد از سوی سازمان‌های ذیربط به سرعت تعیین تکلیف شود.
وی، محدودیت منابع مالی اعم از تسهیلات بانکی و آورده نقدی متقاضیان، محدودیت منابع یارانه‌ای و تأمین نشدن به موقع برای کمک به تکمیل آماده‌سازی، راه دسترسی، دیوار حائل و مشکلات ناشی از عملکرد تعاونی‌های مسکن را از موانع موجود در مسیر ساخت و آماده ‌سازی پروژه‌های مسکن مهر در کشور عنوان کرد.
قائم‌ مقام وزیر راه و شهرسازی در طرح مسکن مهر یادآورشد: واحدهای فاقد تسهیلات با وجود پیشرفت فیزیکی با میانگین 50 درصدی هم به خاطر موافقت نکردن بانک مرکزی با پرداخت تسهیلات به آنها از آمار مسکن مهر حذف شده است اما در پروژه‌ها همچنان وجود دارند.
مهرآبادی تاکید کرد: با این حال افزایش سقف تسهیلات مسکن مهر از 300 به 400 میلیون ریال علاوه بر تسریع تکمیل این واحدها در تامین خدمات زیربنایی، روبنایی و آماده‌سازی و محوطه ‌سازی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

** تنگناهای اعتباری مسکن مهر
آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که در دولت های نهم و دهم 450 هزار میلیارد ریال یعنی معادل 45 هزار میلیارد تومان خط اعتباری بانک مرکزی برای مسکن مهر درنظر گرفته شد.
پیگیری ایرنا بیانگر آن است که طلب بانک مرکزی از بانک مسکن از محل این خط اعتباری 444.666 هزار میلیارد ریال است یعنی اینکه بانک مسکن در این مدت فقط توانسته پنج هزار و 334 میلیارد ریال از این مبلغ را برگرداند.
با توجه به اثرات منفی این برداشت بر ارزش پول ملی، بانک مرکزی با اضافه برداشت از منابع این بانک برای مسکن مهر مخالف بود زیرا به عقیده مسوولان این بانک حدود 43 درصد پایه پولی کشور مربوط به بدهی بانک مسکن به بانک مرکزی بابت تامین مالی طرح مسکن مهر است.
آثار منفی این استقراض موجب شد تا در دولت یازدهم و در تکمیل واحدهای مسکن مهر، موضوع تغییر منابع مورد نیاز از شیوه گذشته مورد تاکید قرار گیرد و نتایج جلسات کارشناسی بانک مرکزی و وزارت راه و شهرسازی برای تامین مالی مسکن مهر منجر به مصوبه شورای پول و اعتبار شد.
بر اساس این مصوبه، سقف فردی تسهیلات مسکن مهر از 300 میلیون ریال به 400 میلیون ریال افزایش یافت اما این شرط به آن افزوده شد که از منابع جدید بانک مرکزی برای آن استفاده نشود؛ با این اوصاف و با وجود افزایش سقف وام های مسکن مهر، بانک مسکن باید از محل منابع خود، تسهیلات این بخش را افزایش دهد.
در این راستا «محمدهاشم بت شکن» مدیرعامل بانک مسکن اواسط بهمن ماه امسال اعلام کرد: تاکنون این بانک برای تکمیل پروژه مسکن مهر 505 هزار میلیارد ریال برای 2 میلیون و 359 هزار واحد مسکن مهر تسهیلات پرداخت کرده است.
بت شکن افزود: از این تعداد تاکنون یک میلیون و 726 هزار و 629 واحد تحویل متقاضیان شده و به مرحله فروش اقساطی رسیده است.
به گفته بت شکن، مصوبه اخیر شورای پول اعتبار برای افزایش تسهیلات پروژه مسکن مهر از 300 به 400 میلیارد ریال به شعبه های این بانک در سراسر کشور ابلاغ شده و برآورد ما این است که بانک مسکن برای تکمیل این پروژه ها به 390 هزار واحد مسکن مهر تسهیلات 400 میلیون ریالی پرداخت کند.
در اقدامی دیگر، مجلس شورای اسلامی نیز در جریان بررسی لایحه برنامه ششم توسعه و با تصویب ماده 73 آن بانک مسکن را موظف کرد نسبت به تامین باقیمانده تعهدات خود و تامین منابع مورد نیاز مسکن مهر، بدون تعهد ساخت واحد جدید اقدام کند تا به این ترتیب پرونده مسکن مهر تا پایان سال 1400 بسته شود.
به نظر می رسد افزایش 100 میلیون ریالی تسهیلات مسکن مهر و تزریق این منابع مالی به پروژه های باقیمانده به خصوص در شهر جدید پردیس، سبب تسریع در تکمیل واحدهای مسکن مهر در سطح کشور شود.
مدیرکل راه وشهرسازی استان تهران نیز معتقد است: با افزایش سقف تسهیلات فردی مسکن مهر از 300 به 400 میلیون ریال سرعت تحویل واحدهای مسکن مهر سرعت می گیرد و این به منزله افزایش قیمت ساخت نیست که برخی تصور می‌کنند.
محمد نادر محمدزاده با بیان اینکه برخی از پیمانکاران درصدد بهانه‌جویی برای افزایش قیمت ساخت هستند، گفت: تورم و قیمت مصالح ساختمانی افزایش نیافته که بخواهیم بپذیریم قیمت ساخت واحدهای مسکن مهر نیز باید رشد داشته باشد، ضمن اینکه افزاشی تسهیلات مسکن مهر می توان به تکمیل خدمات زیربنایی و سهم آورده متقاضیان مسکن مهر در شهر جدید پردیس کمک کند.
این مقام مسئول اظهارداشت: پروژه مسکن مهر در شهر جدید پردیس نیازمند یک برنامه ‌ریزی مجدد است و باید اذعان کنیم که در بررسی‌های قبلی به این نتیجه رسیده بودیم که واحدهای مسکن مهر پردیس، سال 96 هم به اتمام نمی‌رسد، اما با افزایش سقف تسهیلات این بررسی‌ها و نتایج‌ها آن تغییر خواهد کرد.
مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران اظهار داشت: اکنون از 75 هزار مسکن مهر پردیس تاکنون 14 تا 15 هزار واحد مسکونی آن تحویل متقاضیان شده است و 40 هزار واحد در این شهر بیش از 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و افزایش سقف تسهیلات می‌تواند کمک بزرگی به تکمیل این واحدها شود.
محمدزاده با اشاره به اینکه قطعاً پروژه‌های مسکن مهر تا پایان دولت یازدهم به پایان می‌رسد اما شهر پردیس با سایر پروژه‌ها متفاوت است، گفت: در مجموع 320 هزار واحد مسکونی مسکن مهر در سطح شهرهای این استان در دست احداث قرار گرفت که تاکنون بخش زیادی از این واحدها به متقاضیان واگذار شده است.

**چرایی تاخیر در واگذاری برخی واحدها
پیروز حناچی معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مشکلات فراروی دولت در تکمیل مسکن مهر می گوید: دولت تدبیر و امید برای تکمیل طرح های مسکن مهر هزینه ای به مراتب بیشتر از دولت قبل صرف کرده به شکلی که اگر در دولت قبل 30 تا 35 درصد پیشرفت فیزیکی داشت، امروز درصد پیشرفت طرح های مسکن مهر در کشور به 90 و حتی 100درصد رسیده است.
وی توضیح داد: دولت یازدهم از زمان آغاز بکار خود همواره در تلاش است که پرونده مسکن مهر تا پایان سال 95 بسته شود اما با وجود پیشرفت 60 درصدی مسکن مهر در این دولت، مشکلات زیربنایی و رو بنایی آن سبب شده روند واگذاری این واحدها با تاخیر انجام شود.
از این رو دولت علاوه بر افزایش سقف تسهیلات، کمک هایی را برای تکمیل این واحدها منظور کرده است که در این پیوند محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در جریان سفر رئیس جمهوری به استان البرز، از اختصاص 10 هزار میلیارد ریال برای کمک به تکمیل واحدهای مسکن مهر خبر داد.
انتظار می رود با تخصیص به موقع این منابع به وزارتخانه های نیرو و مسکن و شهرسازی، در کنار تکمیل این واحدها، مشکلات مربوط به خدمات رسانی به سایت های مسکن مهر رفع شود و دولت یازدهم بتواند در راستای عمل به منشور حقوق شهروندی، گره کور مسکن مهر را بگشاید.