اگر نگران سالخوردگان آینده هستیم برای جوانان امروز کاری کنیم

جمعیتی که دهه 1360 به دنبال نبود کنترل جمعیت در کشور به دنیا آمده است، هم اکنون بین 30 تا 38 سال سن دارد. این جمعیت از سال 1420 به سوی سالخوردگی می رود.
هم اکنون هرم سنی جمعیت به دلیل تعداد بالای جمعیت متولدان دهه 1360 در مقاطع سنی گفته شده، حجیم شده است.

این گستردگی جمعیت که روزی در قاعده هرم بود هم اکنون در حال بالا رفتن از هرم سنی است و به عبارتی در حال حاضر وسط هرم سنی، حجیم تر از دیگر گروه های سنی است. این گستردگی در سال 1420 به بالای هرم می رود و در آن زمان جمعیت وسیعی که همواره بر روی هرم در حال جابجایی بود، بالاخره به بالای هرم سنی خواهد رسید.
متاسفانه برخی با دیدگاه غیرکارشناسی هشدار می دهند جمعیت کشور در حال سالخوردگی است و ما در آینده نه چندان دور با پدیده سالمندی مواجه هستیم و جمعیت کشور پیر خواهد شد.
چنین افرادی از سرمایه های انسانی امروز کشور رو گردانده اند و به مسائل و مشکلات آنان چشم فرو می بندند. اینان جوانان امروزی هستند که سالخوردگان فردای کشورند.
جمعیت کشور که بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران با رشد 1.27درصدی در حال افزایش است به زودی از رشد باز نخواهد ماند.
جمعیت دهه 1360 در حال باروری است و در صورتی که اشتیاق به افزایش جمعیت در این گروه های سنی اندک باشد، اما با توجه به حجم وسیع جمعیت باز هم ما با افزایش جمعیت مواجه هستیم.
متاسفانه برخی از افراد که تخصصی در حوزه جمعیت ندارند با شعار هراس از سالخوردگی فضای جامعه را به سوی آینده ای نامعلوم سوق می دهند و ضمن شانه خالی کردن از مسئولیت امروز جامعه در قبال جوانان نگرانی در خصوص سالمندی را بزرگنمایی می کنند.
پرواضح است که اگر امروز برای جمعیت در سن کار نتوانیم اقدامی درخور انجام دهیم در آینده هم برای سالخوردگان نخواهیم توانست. به راستی بهتر نیست جوانان امروز را توانمند سازیم تا آینده خود را با همت و تلاش خود رقم زنند؟
براساس آمارهای موجود،اکنون باروری کل در ایران نزدیک 2 فرزند به ازای هر زن است که به عبارتی جانشینی جمعیت در کشور انجام می شود و نگرانی درباره اینکه، جمعیت در آینده نزدیک رشد منفی را تجربه می کند، وجود ندارد.
«محمد جلال عباسی شوازی» استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران،در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره وضعیت آینده جمعیت کشور گفت: در صورتی که سطح باروری موجود را حفظ کنیم، در دو یا سه دهه آینده رشد جمعیت کشور منفی نخواهد شد.
وی اظهار داشت: مهم این است که در دهه های آِینده باروری به چه سرعتی کاهش می یابد. حتی اگر باروری کل در زمانی به 1.6 فرزند نیز برسد و ثابت بماند، در 50 سال دیگر نیز رشد جمعیت کشور منفی نخواهد شد.
عباسی شوازی، بابیان اینکه نسبت های توالی فرزند آوری در ایران نشان می دهد در دهه های اخیر ازدواج عمومیت داشته و بیش از 98 درصد زنان تا سن 45-49 سالگی ازدواج کرده اند،گفت: همچنین، حدود 94 درصد زنان ازدواج کرده در فاصله معینی، نخستین فرزند خود را بدنیا می آورند.
به گفته وی، شانس بدنیا آمدن فرزندهای دوم و سوم نیز به ترتیب 80 و 50 درصد و احتمال به دنیا آوردن فرزند چهارم نزدیک به 40 درصد است. بنابراین ترکیب و الگوی فرزندآوری هنوز مناسب است و بیانگر باروری خیلی پایین نیست. مهمتر از آن، زنان همواره تمایل به ازدواج و فرزندآوری دارند و تعداد فرزند ایده آل در بین زنان بین 2 تا سه فرزند است.
جمعیت دهه 60 علیرغم دشواری های زندگی که بر آنها مترتب شده است،اما هنوز تمایل به ازدواج و فرزندآوری در این گروههای سنی از بین نرفته است، بنابراین اگر سیاست های جمعیتی ازدواج و فرزندآوری تسهیل شود، باروری در سطح معقولی ادامه خواهد یافت.

**کاهش رشد نگران کننده نیست
عباسی شوازی معتقد است،با اینکه نرخ رشد جمعیت نسبت به گذشته کاهش یافته است، اما این کاهش بحرانی در بر ندارد.
وی تاکید کرد: پیش‌بینی رشد منفی جمعیت از سوی برخی غیرمتخصصان پایه علمی ندارد و این تنها ادعای کسانی است که می خواهند اذهان عمومی را نگران کنند.
وی معتقد است، در پیش بینی رشد جمعیت باید سطح مرگ‌ومیر ، میزان فرزندآوری افراد، نرخ باروری، سن ازدواج، میزان مهاجرت و برخی شاخص های دیگر جمعیتی در نظر گرفته شود.
استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران تاکید کرد: در حوزه های اجتماعی آنقدر مسائل پیچیده است که هیچکس نمی تواند به یقین آن را پیش بینی کند.
وی بیان داشت: پیش بینی رقم جمعیت ٣٠‌ میلیون نفر برای مردم ایران که به گوش مردم رسیده است، ناشی از فرضیه‌ بدبینانه گزارش‌ ٢٠١٠ سازمان ملل برای پیش‌بینی جمعیت و برداشت‌های نادرست و غیر علمی کارشناسان وقت بود.

عباسی شوازی ادامه داد: بر اساس این فرضیه برای سال 2016 تعداد میانگین فرزندان زنان ایرانی کمتر از یک فرزند فرض شده بود. و این به این معنا بود که باید در حال‌ حاضر به‌ طور میانگین هر زن ایرانی کمتر از یک فرزند داشته باشد. این در حالی است که امسال، نرخ باروری زنان ایرانی 1.9 فرزند اعلام شده و این خود آبی بر آتش هیاهوهای بحران جمعیتی است.

**افزایش جمعیت نیاز به زیر ساختهای اقتصادی و اجتماعی دارد
وی معتقد است، برای یک درصد رشد جمعیت نیاز به سه درصد رشد اقتصادی داریم زیرا ساختارهای اقتصادی باید تامین کننده افزایش جمعیت باشد.
به گفته این استاددانشگاه تهران، برای افزایش جمعیت باید شاخص های بهداشتی، آموزشی، رفاهی، و حتی امید به زندگی توام با سلامت در کشور ارتقا یافته باشد.

 هم اکنون اولویت کشور در حل مسائل زیست محیطی و اشتغال است.موضوع «آب» مشکل آینده نه تنها ایران بلکه سایر کشورهای جهان است که در صورت مدیریت نشدن می تواند به یک بحران تبدیل شود.

*سیاست های ابلاغی جمعیت
عباسی شوازی با اشاره به سیاست های جمعیتی یادآور شد: سیاست‌های ابلاغ‌ شده کنونی کشور ابعاد گسترده‌ای دارد و یکی از ابعاد آن فقط مسئله موضوع فرزندآوری است. بهبود خدمات بهداشت مادر و کودک، بالندگی و اشتغال جوانان، محیط‌ زیست، مدیریت و ساماندهی مهاجرت‌های داخلی و بین‌المللی و... هم از بندهای سیاست‌های کلی جمعیت است که باید به آن توجه کرد.
رئیس موسسه مطالعات جمعیتی معتقد است: سیاست‌های جمعیتی کشور در راستای حفظ وضعیت کنونی با جهت‌گیری افزایشی است. این سیاست ها زمان بر و مستلزم هزینه های فراوان و نیازمند طراحی و برنامه های همه جانبه است.
فرهنگ‌سازی نیز باید با توجه به این شناخت علمی و تخصصی و میزان موفقیت برنامه های جمعیتی نیز باید با معیارهای کارشناسی صورت پذیرد.

**حذف درس تنظیم خانواده عجولانه بود
عباسی شوازی با اشاره به حذف درس تنظیم خانواده از دروس دانشگاهی گفت: اگرچه محتوای واحد درسی تنظیم خانواده باید متناسب با وضعیت کنونی تغییر می‌کرد اما حذف این واحد درسی سیاستی عجولانه و بی‌نتیجه بود.
وی در ادامه اضافه کرد: واحدی درسی که آموزش‌های تخصصی مفیدی برای دانشجویان داشت و متخصصان رشته‌های جمعیت ‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و... می‌توانستند اطلاعات و آمارهای مفیدی درباره جمعیت و مسائل نوظهور آن در اختیار دانشجویان قرار دهند، یکباره حذف و واحد درسی دیگری جایگزین آن شد.

استاد دانشگاه تهران در پایان اظهار داشت: متاسفانه مسئولیت تدریس واحد جدید به استادانی که در حوزه جمعیت‌شناسی تخصصی ندارند، سپرده شد و تا وقتی هم که اطلاعات درستی به مخاطبان درباره جمعیت ارائه ندهیم، شناخت درستی از مسائل جمعیتی بدست نخواهد شد و سیاست‌ های متناسب با وضعیت جمعیت نیز تدوین و اجرا نمی‌شود.

اگر این بینش در کشور گسترش یابد که در هر رشته ای افراد متخصص عهده دار مسئولیت باشند و هیچکس به خود اجازه ندهد در مسائلی که در تخصص او نیست سخن بگوید شاید امروز با پیچیدگی در خیلی از امور اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و دیگر مسائل مواجه نبودیم.