دورخیز تهران برای دستیابی به سهم بیشتر در اقتصاد آسیا

به گزارش ایران اکونومیست؛ قرار است «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران، در پاسخ به دعوت «سرژ سرکیسیان» همتای ارمنی خود، یکم دی ماه به ارمنستان سفر کند.
قزاقستان و قرقیزستان در منطقه آسیای مرکزی نیز مقصد بعدی سفر روحانی اعلام شده است.
رییس جمهوری در سفر به این سه کشور درباره ابعاد مختلف مناسبات دوجانبه با همتایان خود تبادل نظر می کند.
ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان از کشورهای مستقل همسود یا مشترک المنافع (استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی) به شمار می روند که ایران زمینه های اقتصادی مشترکی با هر یک دارد.
از سوی دیگر، این سه کشور به همراه روسیه و بلاروس مجمع اقتصادی اوراسیا را تشکیل می دهند.
مجموع مساحت کشورهای عضو این اتحادیه بیش از 20 میلیون کیلومترمربع و جمعیت آن فراتر از 180 میلیون نفر است که تولید ناخالص داخلی آن در سال 2013 میلادی نزدیک به چهار هزار میلیارد دلار (بر اساس معیار برابری قدرت خرید) بود.
با آغاز کار اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بازار بزرگی در چارچوب قوانین سازمان جهانی تجارت ایجاد می شود، تبادل کالا میان اعضا بهبود می یابد و تسهیلات بسیاری در این زمینه برای کشورهای عضو فراهم می آید.
ایران به عنوان یک کشور مرتبط با اعضا، ‌می تواند از مزایای این اتحادیه بهره ببرد؛ به گونه ای که وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران شانزدهم آذرماه گفت: موافقتنامه تجارت ترجیحی با کشورهای عضو مجمع اقتصادی اوراسیا شاید تا یکی دو ماه آینده به امضا برسد.
وی افزود: پس از امضای موافقنامه تجارت ترجیحی با مجمع اقتصادی اوراسیا، به سوی تجارت آزاد با این کشورها حرکت می کنیم.
دبیر ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه نیز بیست و دوم آذرماه اعلام کرد: مذاکرات فشرده ای برای پیوستن به موافقتنامه تعرفه گمرک اتحادیه اوراسیا در جریان است.
وی گفت: تلاش می شود با ورود به این اتحادیه تعرفه 50 تا 60 قلم کالا را به صفر برسانیم تا افزون بر بازار روسیه، بازار بسیاری از کشورهای عضو این اتحادیه گمرگی برای ایران باز شود.
همچنین قرار است یک دالان بین المللی با نام «تراسیکا» با کمترین هزینه و زمان برای اتصال ایران، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای مرکزی، گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قفقاز و بلغارستان، اوکراین، رومانی، مولداوی و ترکیه در حاشیه دریای سیاه به بازارهای جهانی و بندرهای اروپایی کشیده شود.
دبیرکل تراسیکا هشتم شهریورماه در سفر به تهران گفت: ایران نقش مهمی میان 14 کشور عضو تراسیکا دارد.
با پیوستن ایران به این دالان بین المللی از سال 1388، مسیر جنوبی که از مرز ترکمنستان وارد ایران و سپس از مرز بازرگان وارد ترکیه می شود برای تبادل کالا بین اروپا و کشورهای آسیای مرکزی و چین بهبود می یابد.
 
** ایروان؛ در مسیر ارتباط با باکو و اروپا
بررسی آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد ارزش صادرات هفت ماهه ایران به ارمنستان 144 میلیون و 255 هزار و 99 دلار بود و در همین مدت از این کشور 9 میلیون و 709 هزار و 360 دلار کالا وارد کرد.
بنابراین تراز تجاری بین دو کشور مثبت 134 میلیون و 545 هزار و 739 دلار به سود ایران است.
شیشه، کندانسور، لوله های مسی، تلمبه های هوا، تجهیزات سردکننده یا منجمدکننده، لوازم آشپزخانه، هیپوکلریت سدیم، پیاز و موسیر، خرما، انگور، کیوی، هندوانه، جوجه یکروزه گوشتی، بیسکویت، پلی استیرن، قیرنفت، سنگ های مرمر و تراورتن، پشم شیشه و... از کالاهای صادراتی ایران به جمهوری ارمنستان به شمار می روند.
ایران برخی کالاها مانند دستگاه های حفاری، آلیاژهای آلومینیوم، تریلرهای سردخانه دار، اشیای سرامیکی نسوز، اجزا و قطعات ماشین، قراضه و ضایعات باطری ها، واکسن های دامپزشکی، دستگاه های فرستنده رادیویی،‌ قطعات عایق، وسایل نقلیه موتوری، ماشین های آهنگری یا منگنه کاری، لاشه و شقه حیوانات، چوب اره شده و... را در هفت ماهه امسال از جمهوری ارمنستان وارد کرد.
ارمنستان در همسایگی جمهوری آذربایجان، ترکیه و گرجستان قرار دارد و می تواند راهی برای انتقال کالاهای ایرانی به اروپا باشد.
پانزدهم آذرماه در چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری های ایران و ارمنستان که با حضور وزیر زیرساخت های انرژی و منابع طبیعی این کشور در تهران برگزار شد، وزیر نیرو جمهوری اسلامی ایران از امضای سند جامع همکاری در زمینه های انرژی، تبادل برق، گاز طبیعی، مسائل زیست محیطی رودخانه ارس، همکاری های بانکی و بیمه ای، ایجاد منطقه آزاد تجاری در خاک ارمنستان و گسترش همکاری های تجاری و اقتصادی خبر داد.
«حمید چیت چیان» افزود: این سند در آستانه سفر رییس جمهوری به این کشور امضا شد.
چیت چیان اضافه کرد: توسعه مسیرهای شمال- جنوب بویژه در زمینه انتقال برق از طریق ارمنستان و روسیه و راه های حمل و نقل جاده ای و ریلی نیز در این سند جامع مورد توافق قرار گرفت.
وی تصریح کرد: اینک ظرفیت تبادل برق دو کشور 300 مگاوات است که از طریق دو خط انتقال انجام می شود و با ساخت یک خط انتقال جدید که با سرمایه گذاری ایران در حال انجام است، ظرفیت انتقال برق به چهار برابر میزان کنونی- یعنی یک هزار و 200 مگاوات- افزایش می یابد.
وزیر نیرو جمهوری اسلامی ایران از گازرسانی به دو شهر ارمنستان با همت شرکت ملی گاز ایران خبر داد که بر پایه این سند جامع اجرا می شود.
وی ابراز امیدواری کرد در آینده نزدیک توربین های بادی ساخت ایران در ارمنستان به بهره برداری برسد.
به گفته این مسئول، سند دیگری برای همکاری بین موسسه های تحقیقاتی دو کشور امضا شد.
معاون اول رییس جمهوری اسلامی ایران نیز همان روز در دیدار وزیر ارمنستانی، توسعه همکاری های بانکی و گمرکی برای افزایش حجم مبادلات دو کشور را ضروری دانست و افزود: متاسفانه روابط اقتصادی و حجم تجارت میان دو طرف متناسب با روابط سیاسی و عزم و اراده مسئولان بلندپایه دو کشور برای افزایش تعاملات افزایش نیافته است و جا دارد کمیسیون مشترک دوجانبه در این زمینه بیشتر فعال باشد.
 
** آستانه:
قزاقستان با حجم تجارت خارجی 119 میلیارد و 451 میلیون دلار در سال گذشته میلادی رتبه سوم را میان کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) به دست آورد؛ ارزش صادرات این کشور 78 میلیارد و 238 میلیون دلار و واردات آن 41 میلیارد و 213 میلیون دلار است.
مهمترین کالای صادراتی قزاقستان که یکی از اعضای مهم سازمان همکاری شانگهای نیز به شمار می رود، نفت، فلزات آهنی و غیرآهنی، مواد شیمیایی، غلات، پشم و گوشت است. همچنین اقلام عمده وارداتی آن را ماشین ها و قطعات آن، محصولات صنعتی، گاز طبیعی و کالاهای معدنی تشکیل می دهد.
ارزش صادرات ایران به قزاقستان در هفت ماهه امسال بر پایه آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران به 79 میلیون و 798 هزار و 71 دلار رسید. در همین مدت از این کشور 48 میلیون و 972 هزار و 383 دلار کالا وارد ایران شد.
تراز تجاری دو کشور مثبت 30 میلیون و 825 هزار و 688 دلار به سود ایران است.
اقلام صادراتی ایران شامل ظروف شیشه ای، لوازم خانه داری و خوراک پزی، بخاری، کولرهای آبی، نشیمن های فلزی، کفپوش، کاشی، سیمان، سنگ مرمر، تراورتن، رخام، پشم شیشه، چرم، کاغذ، قند و شکر، شکلات، پسته، چای، خرما، انگور، آلو، رب گوجه فرنگی و... می شود.
قزاقستان نیز کالاهایی مانند ماشینک های اکسترودینگ، کانتینرها، ابزار فرز، اجزا و قطعات موتور، موتورهای پیستونی، دستگاه های تهویه، محصولات آهنی یا فولادی، لوله های حفاری، پیچ و مهره، اکسید آلومینیم، جو، گندم، دانه کتان، عدس، تفاله نشاسته و... به ایران فرستاد.
قزاقستان با روسیه، چین، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان همسایه است. سواحل شمال شرقی دریای خزر نیز در خاک این کشور قرار دارد و از این نظر همسایه آبی ایران به شمار می رود.
بیست و یکم آذرماه پانزدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌ اقتصادی، تجاری، علمی، فنی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان در تهران برگزار و اعلام شد اکنون 114 شرکت در 14 پروژه ایرانی با اعتبار یک میلیارد و 400 میلیون دلار سرمایه ایرانی کار می کنند.
در این نشست، توافقنامه ای در 58 بند در بخش های گمرک، مالی و بانکی، بخش کشاورزی و آب، حمل و نقل جاده ای، دریایی و هوایی، ارتباطات، پتروشیمی، گردشگری، فرهنگی، بهداشتی، تعاون، علمی- فناوری و معادن به امضای وزیر جهاد کشاورزی جمهوری اسلامی ایران و وزیر سرمایه گذاری و توسعه قزاقستان رسید.
قزاقستان در شرف پیوستن به موافقتنامه تاسیس دالان حمل و نقل بین المللی چهارجانبه موسوم به «موافقتنامه عشق آباد» قرار دارد که بین ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان در حال نهایی شدن است.
وزیر سرمایه‌گذاری و توسعه قزاقستان در این نشست یادآوری کرد در موافقتنامه امضا شده درباره نقشه راه صنعتی سازی و حمل و نقل که در سفر رییس جمهوری این کشور به تهران امضا شد، هشت طرح به ارزش یک میلیارد و 300 میلیون دلار وجود دارد که تاکنون دو طرح اجرا شده و 6 مورد دیگر در حال اجراست.
وی اعلام کرد: قزاقستان با توجه به حضور در اتحادیه گمرکی اوراسیا می‌تواند راه دستیابی بازرگانان ایرانی به بازار بزرگ 185 میلیون نفری منطقه باشد.
امسال خط هوایی مستقیم بین تهران و آلماتی (پایتخت پیشین قزاقستان) افتتاح شد که وزیر قزاقستانی برقراری خط مستقیم پروازی تهران- آستانه را خواستار شد.
رییس شورای مشترک بازرگانی ایران و قزاقستان نیز از نشست ماه فوریه (بهمن- اسفندماه) رییسان بانک های مرکزی دو کشور در آلماتی خبر داد.
 
** بیشکک
جمهوری قرقیزستان در زمینه کشاورزی، دامپروری، معادن زیرزمینی (بویژه طلا) و منابع آب غنی است اما در سایر بخش ها (صنعت، خدمات فنی مهندسی و کالاهای مصرفی) کشوری واردکننده و وابسته به خارج قلمداد می شود.
این کشور در سال گذشته میلادی با صادرات یک میلیارد و 650 میلیون دلار و واردات پنج میلیارد و 732 میلیون دلار، از حجم هفت میلیارد و 382 میلیون دلاری تجارت خارجی برخوردار شد و رتبه هشتم را میان کشورهای عضو اکو به دست آورد.
مهمترین کالاهای صادراتی قرقیزستان غلات، فلزات گرانبها، تنباکو، پنبه و ضایعات آلومینیوم و مهمترین کالاهای وارداتی آن محصولات معدنی، گاز طبیعی، خودرو، منسوجات، سوخت است.
بر پایه آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، در هفت ماهه امسال ارزش صادرات ایران به قرقیزستان 13 میلیون و 912 هزار و 544 دلار و ارزش واردات از این کشور یک میلیون و 983 هزار و 542 دلار بود.
تراز تجاری دو کشور مثبت 11 میلیون و 929 هزار و 2 دلار به سود ایران است.
کالاهای صادراتی ایران به قرقیزستان لوازم آشپزخانه، ظروف شیشه ای، چراغ ها و وسایل روشنایی، فراورده های زیبایی و آرایشی، هیپوکلریت کلسیم، پلیمرهای پروپیلن، پلی اتیلن، لوله و شیلنگ، لنت ترمز، مواد پلاستیکی، مخلوط کن های بتون و ملات، مبلمان، مشعل های کوره، شیشه، کاغذدیواری، کاشی، چسب، کتاب، بروشور، جزوه و مطبوعات، صابون، کفش، کلاه، ژاکت، نخ، لبنیات، شکلات، شیرینی، گلوکز، مربا، پسته، خرما و... بود.
در این مدت از قرقیزستان کالاهایی مانند ماشین های سنگ زنی و تراش، استابیلایزر، البسه، لاشه و شقه حیوانات، لوبیای سفید و... وارد شد.
سفر سال 1392 رییس جمهوری اسلامی ایران به بیشکک برای شرکت در نشست سران شانگهای و سفر متقابل «الماس آتامبایف» رییس جمهوری قرقیزستان در چهاردهم شهریور 1394 به تهران به عنوان نخستین مقام بلندپایه ای که پس از توافق برجام به ایران آمد، نقطه عطفی را در روابط دوجانبه رقم زد.
در سفر آتمبایف به تهران هشت سند دوجانبه شامل یادداشت تفاهم همکاری در زمینه کشاورزی، موافقتنامه انتقال محکومان، برنامه همکاری وزارتخانه‌های امورخارجه، یادداشت تفاهم همکاری رسانه‌ای، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه انرژی، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه حمل و نقل هوایی، یادداشت تفاهم همکاری اتاق‌های بازرگانی و یادداشت تفاهم همکاری‌های کنسولی، به امضای وزیران و مسئولان دو طرف رسید.
تاکنون 11 کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی بین ایران و قرقیزستان برپا شده است که آخرین آن اردیبهشت ماه 1395 با حضور وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران در بیشکک بود که در آنجا چهار سند همکاری اقتصادی و صدور خدمات فنی و مهندسی بین دو طرف امضا شد.
تهران- بیشکک روابط اقتصادی و تجاری متعددی در زمینه های گوناگون دارند که یکی از آنها اتصال شبکه برق با اجرای طرح «کاسا1000» است.
هجدهم آبان ماه سرپرست مرکز پشتیبانی صنایع آب و برق و توسعه صادرات وزارت نیرو اعلام کرد: اتصال شبکه برق ایران و تاجیکستان و ارتباط الکتریکی دو کشور از طریق افغانستان و پاکستان در قالب طرح کاسا 1000 امکانپذیر است که براساس این طرح تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای مرکزی به افغانستان و پاکستان سالیانه 1300 مگاوات برق صادر می کنند.
«همایون حائری» گفت: در مرحله نخست خط فشار قوی 500 کیلوواتی از «دتکه» قرقیزستان به خجند تاجیکستان به طول 477 کیلومتر و سپس خط فشار قوی از تاجیکستان به افغانستان و پاکستان به طول 750 کیلومتر ساخته می شود.
 
** فرجام سخن
تراز تجاری کشور از پارسال تاکنون مثبت شده است؛ به گونه ای که گمرک جمهوری اسلامی ایران ششم آذرماه از افزایش 5.74 درصدی صادرات هشت ماهه غیرنفتی کشور در همسنجی با پارسال و ثبت عملکرد بهتر از ماه پیشین خبر داد.
در این مدت ارزش صادرات غیرنفتی کشور به 28 میلیارد و 117 میلیون دلار رسید. این رقم پارسال 26 میلیارد و 590 میلیون دلار بود.
همچنین ارزش واردات کشور به 27 میلیارد و 383 میلیون دلار رسید که در همسنجی با پارسال 94 صدم درصد افزایش نشان داد.
سفر مهرماه رییس جمهوری اسلامی ایران به ویتنام، مالزی و تایلند و حضور تازه وزیر امورخارجه کشور در هند، چین و ژاپن، تلاشی برای توازن بخشی به ارتباطات با کشورهای واقع در همه مناطق جهان و برقراری یا گسترش تعاملات تجاری بر پایه دیپلماسی اقتصادی تعریف می شود.
برنامه تازه روحانی برای سفر ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان نیز همسو با توجه دولت به ارتقای جایگاه بین المللی کشور به شمار می رود تا پس از تلاش برای گسترش تعامل با کشورهای آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین، در گام تازه خود منطقه آسیا (شرق، جنوب شرق و مرکز) هدف رایزنی های تهران قرار گیرد.
از سوی دیگر، حضور هیات اقصادی از بخش های دولتی و خصوصی در سفرهای دوره ای مقام های بلندپایه کشور فرصتی برای نمایندگان تجاری و بازرگانان دو طرف است تا زمینه های مشترک همکاری و نیازهای دوسویه را- با توجه به تراز مثبت تجاری با هر سه کشور- ارزیابی کنند و برای پوشش دادن به آنها و ورود به آن بازار آستین بالا بزنند.
در شرایط گشایش های پس از برجام و با توجه به اصول اقتصاد مقاومتی که یکی از آنها تنوع بخشی به مبداهای وارداتی کشور و تامین کالاهای مورد نیاز از کشورهای مختلف است، توسعه روابط اقتصادی با شرکای پیشین که از نظر جغرافیایی و فرهنگی و اجتماعی همبستگی بیشتری با ایران دارند، به تداوم این روند و ارتقای آن کمک می کند.
همه جریان های جهانی چه ژئوپلیتیکی و چه ژئواکونومیکی باعث می‌شود کشورهای جهان در سطح منطقه‌ای و جهانی همگام شوند و به این ترتیب، جمهوری اسلامی ایران نیز باید با توجه به سیاست های اقتصاد مقاومتی به دنبال نقاط مشترک با همه کشورهای آسیای مرکزی، بازیگران بزرگ شرق و جنوب شرق آسیا و دیگر کشورهای منطقه باشد.