بازنگري بخش ماليات بر ارث در جهت افزايش رضايت مندي وراث

 به گزارش ایران اکونومیست به نقل از رسانه مالياتي ايران؛

1) تعريف ماليات بر ارث
ماليات بر ارث مالياتي است که به ماترک متوفي تعلق گرفته و وراث مي توانند با پرداخت ماليات هر يک از اموال متوفي به طور مجزا و جداگانه نسبت به انتقال آنها اقدام نمايند. به عبارت ديگر مالياتي است که از وراث متوفي نسبت به سهم الارث آنان و با توجه به نرخي که براي هر طبقه از وراث معين شده است وصول مي گردد.
2) اموال مشمول ماليات
اموال و دارايي‌هايي که درنتيجه فوت شخص اعم از فوت واقعي يا فرضي انتقال مي‌يابد، به شرح زير مشمول ماليات است:
1- نسبت به سپرده‌هاي بانکي، اوراق مشارکت و ساير اوراق بهادار به‌استثناء موارد مندرج دربند (2) ماده17 قانون مالياتهاي مستقيم و سودهاي متعلق به آن‌ها و همچنين سود سهام و سهم الشرکه تا تاريخ ثبت انتقال به نام وراث و يا پرداخت و تحويل به آن‌ها به نرخ سه درصد (3%).
2- نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آن‌ها يک و نيم (5/1) برابر نرخ‌هاي مذکور در تبصره (1) ماده (143) و ماده (143 مکرر) قانون مذکور طبق مقررات مزبور در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
3- نسبت به حق الامتياز و ساير اموال و حقوق مالي که دربندهاي مذکور به آن‌ها تصريح نشده است، به نرخ ده درصد (10%) ارزش روز در تاريخ تحويل يا ثبت انتقال به نام وراث
4- نسبت به انواع وسايل نقليه موتوري، زميني، دريايي و هوايي به نرخ دو درصد (2%) بهاي اعلامي توسط سازمان امور مالياتي کشور در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
5- نسبت به املاک و حق واگذاري محل (5/1) برابر نرخ‌هاي مذکور در ماده (59) قانون مالياتها به مأخذ ارزش معاملاتي املاک و يا به مأخذ ارزش روز حق واگذاري حسب مورد، در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
6- نسبت به اموال و دارايي هاي متعلق به متوفاي ايراني که در خارج از کشور واقع‌شده است پس از کسر ماليات بر ارثي که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارايي‌ها پرداخت‌شده است به نرخ ده درصد (10%) ارزش ماترک که مأخذ محاسبه ماليات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرارگرفته است. در صورت عدم شمول ماليات بر ارث در کشور مذکور به مأخذ ارزش روز انتقال يا تحويل به نام وراث
شايان گفتن است محاسبه و اخذ ماليات بر ارث در مورد متوفيان قبل از لازم الاجراشدن قانون مذکور (1/1/1395) اعم از اينکه پرونده مالياتي براي آن‌ها تشکيل‌شده يا نشده باشد، مشمول حکم اين ماده نخواهد بود.
گفتني است نرخ هاي مذکور در ماده (17) مربوط به وراث طبقه اول بوده و چنانچه ذينفع شامل وراث طبقات دوم و سوم باشد نرخهاي مذکور در ماده مزبور به ترتيب دو و چهار برابر مي گردد.
درصورتي‌که متوفي و وراث، تبعه خارجي باشند، اموال و دارايي‌هاي متوفي که در ايران واقع است مشمول ماليات به نرخ وراث طبقه اول خواهد بود.
در مواردي که وراث سهم خود از اموال موضوع‌بندهاي (2)، (4) و (5) ماده 17 قانون را به اشخاص ثالث يا وراث ديگر انتقال دهند، علاوه بر ماليات بر ارث به شرح فصل مذکور، مشمول ماليات طبق مقررات فصول مربوط خواهند بود.
همچنين حقوق ناشي از عقود اجاره به‌شرط تمليک با بانک‌ها و ساير نهادهاي مالي و اعتباري، نسبت به عرصه و اعيان املاک بر اساس ارزش معاملاتي در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث محاسبه خواهد شد.
3) اشخاص مشمول ماليات
وراث ازنظر قانون ماليات‌هاي مستقيم به سه‌طبقه تقسيم مي‌شوند:
1- وراث طبقه اول که عبارت‌اند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
2- وراث طبقه دوم که عبارت‌اند از: اجداد، برادر، خواهر، و اولاد آن‌ها
3- وراث طبقه سوم که عبارت‌اند از: عمو، عمه، دايي، خاله و اولاد آن‌ها(ماده 18)
4) اموال معاف از ماليات بر ارث
- وجوه بازنشستگي و وظيفه و پس‌انداز خدمت و مزاياي پايان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخريد خدمت و مرخصي استحقاقي استفاده ‌نشده و بيمه‌هاي اجتماعي و نيز وجوه پرداختي توسط مؤسسات بيمه يا بيمه‌گزار و يا کارفرما از قبيل انواع بيمه‌هاي عمر و زندگي، خسارت فوت و همچنين ديه و مانند آن‌ها حسب مورد که يکجا و يا به‌طور مستمر به ورثه متوفي پرداخت مي‌گردد (بند 1 ماده 24). - اموالي که براي سازمان‌ها، مؤسسات و نهادهاي مذکور در ماده (2) قانون ماليات‌ها مورد وقف يا نذر يا حبس واقع گردد به‌شرط تأييد سازمان‌ها و نهادهاي مذکور (بند 3 ماده 24)
- اثاث البيت محل سکونت متوفي (بند 4 ماده 24)
- لازم به ذکر است اموالي که جز ماترک متوفي بوده و طبق قوانين يا احکام خاص، مالکيت آن‌ها سلب و يا به‌صورت بلاعوض در اختيار اشخاص موضوع ماده (2) قانون ماليات‌ها قرار گيرد، با تأييد اشخاص مزبور از شمول ماليات بر ارث خارج و درصورتي‌که بابت سلب مالکيت عوضي داده شود، ارزش آن عوض يا اموال سلب مالکيت شده هرکدام کمتر باشد، جز اموال مشمول ماليات بر ارث موضوع رديف‌هاي مربوط در ماده (17) قانون مذکور محسوب و مشمول ماليات خواهد بود. (ماده 21)
ضمناً وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهداي انقلاب اسلامي مشمول ماليات بر ارث نخواهند بود (ماده 25)
5) اظهارنامه مالياتي
وراث متوفي (منفرداً يا مجتمعاً) يا ولي يا امين يا قيم يا نماينده قانوني آن‌ها موظف‌اند به‌منظور کسر هزينه‌هاي کفن‌ودفن در حدود عرف و عادات واجبات مالي و عبادي در حدود قواعد شرعي و ديون محقق متوفي از ماترک موضوع ماده (17) قانون مذکور، ظرف مدت يک سال از تاريخ فوت متوفي اظهارنامه‌اي حاوي کليه اقلام ماترک با تعيين ارزش روز زمان فوت و تصريح مطالبات و بدهي‌ها طبق فرم نمونه مخصوصي که از طرف سازمان امور مالياتي کشور تهيه مي‌شود به انضمام مدارک مربوط به اداره امور مالياتي صلاحيت‌دار تسليم نمايد (ماده 26).
از آنجايي که به موجب ماده (281) قانون مالياتها مصوب 31/4/94 اجراي اين قانون از ابتداي سال 1395 مي باشد لذا متوفياني که پيش از سال جاري فوت کرده اند تکاليف و وظايف وراث آنها بدين قرار است که مي بايست ظرف 6 ماه اظهارنامه ماليات بر ارث را به اداره امور مالياتي صلاحيتدار که معمولاً بر اساس آخرين محل سکونت متوفي مي باشد، تسليم و کليه ماترک متوفي را در آن درج مي نمودن.
1-5- اسناد و مدارک پيوست اظهارنامه ارث
وراث مکلف‌اند هنگام مراجعه به ادارات امور مالياتي مدارک ذيل را ارائه و رسيد دريافت نمايند.
1- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده اسناد مربوط به بدهي‌ها و مطالبات متوفي
2- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده کليه اوراقي که مثبت حق مالکيت متوفي نسبت به اموال و حقوق مالي است.
3- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده آخرين وصيت‌نامه متوفي اگر وصيت‌نامه موجود باشد.
4- درصورتي‌که اظهارنامه از طرف وکيل يا قيم يا ولي داده شود رونوشت يا تصوير گواهي‌شده وکالت‌نامه يا قيم‌نامه.
5- رونوشت يا تصوير گواهي فوت از مراجع ذيربط.
6) وظايف ادارات امور مالياتي در قبال اظهارنامه تسليمي ارث
اداره امور مالياتي مربوط مکلف است اظهارنامه تسليمي در مهلت مقرر را رسيدگي و به شرح زير اقدام کند:
الف- درصورتي‌که ارزش روز کليه ماترک متوفي کمتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينه کفن‌ودفن باشد، اموال و دارايي‌هاي متوفي مشمول ماليات موضوع ماده (17) قانون ماليات‌ها نخواهد شد و ماليات‌هاي پرداختي ماده مذکور با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌کننده مسترد خواهد شد.
ب- درصورتي‌که ارزش روز ماترک بيشتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينه‌هاي کفن‌ودفن باشد، در اين صورت موارد مزبور به ترتيب از ارزش روز اموال و دارايي‌هاي موضوع‌بندهاي (1)، (2)، (3)، (4) و (5) ماده (17) قانون مذکور کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول ماليات خواهد شد و اضافه‌ماليات‌هاي پرداختي موضوع ماده (17) با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌کننده مسترد خواهد شد.
ج- درصورتي‌که کل ماترک يا بخشي از آن مطابق بندهاي الف و ب مشمول ماليات نباشند، اداره امور مالياتي موظف است گواهي لازم مبني بر بلامانع بودن ثبت يا انتقال يا پرداخت يا تحويل اموال و دارايي غيرمشمول متوفي به وراث را حسب موارد مذکور در ماده (17) قانون ماليات‌هاي مستقيم به‌عنوان مراجع ذيربط صادر نمايد.
چنانچه بدهي متوفي مستند به مدارک و اسناد مثبته قانوني بوده و اصالت آن مورد تأييد اداره امور مالياتي صلاحيت‌دار قرار گيرد قابل کسر از ماترک خواهد بود. (ماده 26 و تبصره آن)
7) وظايف و مسئوليتهاي اشخاص ثالث در قبال وراث
اشخاص زير مجاز نيستند قبل از اخذ گواهي پرداخت ماليات بر ارث، اموال و دارايي هاي متوفي را به وراث يا موصي له تسليم کنند و يا به نام آنها ثبت و يا معاملاتي راجع به اموال و دارايي هاي مزبور انجام دهند.( ماده34)
1- بانک‌ها و ساير مؤسسات مالي و اعتباري، شرکت‌ها، مؤسسات، نهادهاي عمومي غيردولتي و ساير اشخاص حقوقي دولتي و غيردولتي که وجوه نقد و يا سفته يا جواهر يا هر نوع مال ديگر از متوفي نزد خوددارند.
2- ادارات ثبت‌اسناد و املاک موقعي که مال غيرمنقول را به اسم وراث يا موصي‌له ثبت مي‌نمايند.
3- دفاتر اسناد رسمي موقعي که مي‌خواهند تقسيم‌نامه يا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و دارايي‌هاي متوفي را ثبت نمايند.
4- شرکت‌هايي که متوفي در آن‌ها مالک سهام يا سهم الشرکه مي‌باشد.
5- شرکت‌هاي کارگزاري، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و ساير نهادهاي مالي
6- صندوق‌هاي دادگستري و صندوق‌هاي ادارات ثبت‌اسناد و املاک کشور
با توجه به مطالب فوق ملاحظه مي‌شود که بخش ماليات بر ارث در (10) ماده و (12) تبصره توسط قانون‌گذار مورد اصلاح و بازنگري قرارگرفته که در مقايسه با اصلاحات پيشين قانون مواردي وجود دارد که تأمل وبررسي بيشتري را طلب مي‌کند. لذا در ادامه به مهم‌ترين نکات اصلاحي اشاره مي‌گردد.
1- بدون شک يکي از مهم‌ترين مواردي که در بخش ماليات بر ارث توسط قانون‌گذار مورد اصلاح قرار گرفته، موضوع امکان صدور گواهي پرداخت ماليات براي هر يک از اموال متوفي به‌صورت مجزا است. بدين معني که درگذشته وراث مکلف بودند که ماليات بر ارث اموال را قبل از انتقال به سازمان امور مالياتي پرداخت نمايند. که گاهي خود اين امر مشکلات عديده‌اي را براي وراث متوفي ايجاد مي‌نمود. خوشبختانه امروزه اين نقيصه قانوني برطرف شده، بدين ترتيب که تنها زماني که اموال متوفي انتقال يابد، ماليات آن‌ هم وصول مي‌گردد.
2- به استناد ماده (26) قانون ماليات‌ها، مهلت تسليم اظهارنامه از سوي وراث متوفي به يک سال افزايش‌يافته است.البته تسليم اظهارنامه فقط براي کسر هزينه هاي کفن و دفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالي و عبادي در حدود قواعد شرعي و ديون محقق متوفي ضرورت دارد. 3- با توجه به اينکه ماده (28) قانون ماليات‌ها حذف‌شده است لذا شرط مهلت پرداخت ماليات بر ارث که سه ماه پس از انقضاي مهلت تسليم اظهارنامه تعيين گرديده بود، نيز ملغي شده است.
4- بر اساس بند (4) ماده (24) اثاث البيت جزء اموالي محسوب مي‌گردند که مشمول ماليات بر ارث واقع نمي‌گردد.