نتیجه تحریم ایران برای ترکیه اسفناک است
خبرگزاری فارس، ال‌مانیتور در مقاله ای تحت عنوان «تحریم های ایران هزینه های سوختی ترکیه را افزایش می دهد» به قلم «گوون سک» استاد علوم اقتصادی در ترکیه می نویسد: در 20 نوامبر، ایالات متحده به تحریم های خود علیه ایران افزود، این تحریم ها اکنون شامل منع فروش فلزات گرانقیمت به این کشور نیز می شود. تحریم ها برای ترکیه که در امر خرید گاز از ایران بهای آن را با طلا پرداخت می کند، اسفناک است. آیا با این کار مشکلات حل می شود؟ گمان نمی کنم.
این‌کار بدون تضمین سوخت ترکیه امکان پذیر نیست. یک ضرب المثل عربی می گوید:«انگور را حبه حبه می خورند.» روابط اقتصادی ایران و ترکیه بر وابستگی دوجانبه استوار است. به این معنا که نیازهای اقتصادی را بر آورده می کند. نمی توان تنها با وضع قانونی جدید آن را هیچ شمرد.
*ترکیه پیوسته از طریق ایران نیازهای خود را به تعادل می رساند
ایران کشوری در منطقه است که ترکیه پیوسته با آن نیازهای خود را به تعادل می رساند. بیش از آنچه آنان ازما می خرند، ما از آن ها خریداری می کنیم. چرا؟ چون ایران تامین کننده مهمی برای سوخت ترکیه بشمار می رود. یک سوم گاز طبیعی ما از ایران تامین می شود که نشان دهنده زمان بندی نامناسب این تحریم ها است چرا که سرمای زمستان خریداران گاز را به عنوان مشتری وابسته تر می کند.
از سوی دیگر، ترک‌ها قادر نیستند به حدی که مطلوب آن ها است به ایران کالا بفروشند. هیچکس نمی تواند آزادانه با ایران تجارت کند. چرا که آنجا تجارت آزاد تحت کنترل مقامات مرکزی است. معامله تنها به میزان مجازی امکان پذیر است.
*تهاجم آمریکا به عراق، ترکیه را زمین گیر کرد
موضوع عراق به دلیل تهاجم 2003 آمریکایی ها به این کشور داستان دیگری است. جنگ 91-1990 ایالات متحده در عراق، ترکیه را زمین گیر کرد. در حالیکه تضاد دوم ما را به منطقه بازگرداند. مازاد تجاری سال 2010 با عراق حدود 5/6 بیلیون دلار بود.
دراین ضمن کسر موازنه تجاری ترکیه با ایران در سال 2011 حول و حوش 2/8 بیلیون دلار بود. در سال جاری، مازاد تجاری ترکیه با عراق تا 5/8 بیلیون دلار افزایش و همزمان کسر موازنه تجاری آن با ایران به یک بیلون دلار که کاهش چشمگیری محسوب می شود، تنزل یافته است.
بنابراین علیرغم تنش میان بغداد، آنکارا و اربیل مازاد تجاری ترکیه با عراق همچنان در حال افزایش است. از سوی دیگر کسر موازنه ما با ایران به طور قابل توجهی کاهش یافته است. این نتیجه مستقیم پرداخت ها در قبال گاز ایران است. بنابر به تحریم ها، ترک ها شروع به پرداختن لیره ترک به ایرانیان کردند و ایران ازاین لیره پرداختی برای خرید طلا در ترکیه به عنوان یک روش پرداختی جهانی استفاده می کرد. این کار صادرات طلای ترکیه به ایران را افزایش داد و کسر موازنه تجاری را بطور قابل توجهی پایین می آورد.
از آنجا که ترکیه تولید کننده طلا نیست، کل این روند تاثیری بر میزان کسر موازنه جاری این کشور ندارد اما مسلما" برای تامین سوخت سودمند است.
*امنیت سوخت برای ترکیه امری حیاتی است
معنای تحریم های جدید ایالات متحده در جریانات روابط تجاری ایران و ترکیه چیست؟ احتمالا" باید منتظر ادامه کسر موازنه تجاری با افزایش نوسانات باشیم. با همه این ها ترتیب طرح جدیدی از داد و ستد در میان دو کشور امکان پذیر است که می توان به عنوان نوعی موازنه معاملاتی بین ایران و ترکیه بشمار آورد.
این کار نیاز به برنامه ریزی بیشتری دارد اما قابل اجرا است. خط اصلی ماجرا این است: امنیت سوخت به اندازه هر کشور دیگری برای ترکیه نیز حیاتی است. هر معامله ای برای بالا بردن هزینه های سوختی ترکیه، کسر موازنه فعلی ما را که هم اکنون نیز خیلی بالا است، افزایش می دهد و ما را آسیب پذیرتر می کند.
کسر موازنه بالا در سالی با رشد ناچیز، آنچه که در 2013 انتظار آن را داریم، برای مدیران سهام و اوراق بهادار که ترکیه را در جریان نقدینگی هایی با سود کوتاه مدت غوطه ور می کنند اصلا" خوب نیست.
*در شرایط فعلی افزایش تحریم ها علیه ایران برای ترکیه سودمند نخواهد بود
بنابراین بدون تضمین سوخت ترکیه، افزیش تحریم ها علیه ایران سودمند نخواهند بود. از این رو است که عراق را در این قضیه بسیار مهم می دانم. اگر ایالات متحده تحریم ها را تشدید کند، لازم است که بغداد را قانع کند تا گاز بیشتری از اربیل وارد ترکیه شود، در غیراین صورت ترکیه و ایران ناچار به یافتن روش های خلاقانه تری برای ادامه مبادلات خود خواهند بود. در هر حالت به نظر می رسد که در سال آینده شاهده معاملات عادی در منطقه ای که متعلق به ما است نخواهیم بود.
*مسئله اصلاحات اقتصادی در ایران و ترکیه
من گفتگوی های پنج سال پیش خود را با ایرانی ها در باره سیاست اصلاحات ترکیه به یاد دارم. آن ها سوالات زیادی در باره تسهیل اصلاحات «پرزیدنت اوزال» در اوایل دهه هشتاد داشتند.
سوال واقعی زمانی مطرح شد که آن ها درحال ترک دفتر من در آنکارا بودند. یکی از آن ها پرسید که آیا روند اصلاح سیاست عواقب ناخواسته ای نیز دارد. من پاسخ دادم:«بستگی دارد. ممکن است برای عده ای داشته باشد، اما برای همه خیر.»
بعد درباره چگونگی تغییر سیاسی ترکیه از 2002 به عنوان نتیجه مستقیم اصلاحات سیاسی اوایل دهه هشتاد توضیح دادم. با اصلاحات اقتصادی که سبب تغییرات سیاسی در ترکیه شد، «اوزال» جاده را برای «اردوغان» هموار کرد.
