برای درک این که چرا عربستان، سیاست نفتی خود را تغییر داد و تصمیم به کاهش تولید با محوریت اوپک گرفت، باید نگاهی به دو چالش مهم سیاستگذاری ریاض یعنی ضرورت مقابله فوری با کسری بودجه و برنامه این کشور برای فروش سهام شرکت آرامکو بیندازیم.
دو سال پس از آن که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، از تصمیم به اتخاذ سیاست تولید بی‌رویه نفت برای از میدان به در کردن تولیدکنندگان پرهزینه بهره گرفت، وزیر نفت این کشور قول داده، بار عمده مهار مازاد عرضه جهانی نفت را به دوش بکشد. واکنش بازار به این وعده نشان می‌دهد، سعودی‌ها توانسته‌اند با دادن وعده کاهش تنها 7/4 درصدی تولید، 18 درصد افزایش قیمت نفت را به دست آورند.
بیماری اقتصادی عربستان
درد حاصل از نفت زیر 50 دلار برای بزرگ ترین اقتصاد جهان عرب قابل تحمل نبوده است. عربستان که با کسری بودجه شدیدی مواجه شده، ناچار به کاهش هزینه‌ها و مصرف بیش از یک چهارم ذخایر ارزی خارجی خود طی دو سال گذشته شده است. روند ادامه‌دار افت قیمت نفت و طرح اصلاحات اقتصادی محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان را که قصد خصوصی‌سازی شرکت آرامکو را دارد نیز تهدید می‌کند. آپوستولوس بانتیس، تحلیلگر کومرز بانک در این باره می‌گوید، حتی نفت بشکه‌ای 60 دلار هم برای حل تمام مشکلات مالی عربستان کافی نیست. مساله اقتصاد عربستان بیشتر اعتمادسازی است.
اگر نفت در قیمت‌های بالاتر تثبیت شود، اطمینان بیشتری ایجاد خواهد شد و پایه قوی‌تری برای عرضه سهام شرکت آرامکو فراهم خواهد ساخت.
همچنین رابین میلز، مدیر موسسه قمر انرژی در دبی معتقد است، برای سعودی‌ها، قیمت نفت در سطح فعلی یا اندکی بالاتر از این یک موفقیت است. بانتیس افزود، توافق اخیر اوپک آسیب‌های مالی واردشده به عربستان طی سه سال اخیر به دلیل افت قیمت‌ها را جبران نخواهد کرد. برای سعودی‌ها این توافق به اندازه کافی بزرگ نیست که بتواند وضعیت را به حال سابق برگرداند.
در همین ارتباط، ادوارد بل، تحلیلگر بانکان بی دی امارات می‌گوید، قیمت نفت برای سعودی‌ها هنوز پایین‌تر از سطح سربه‌سر است.
براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، قیمت سربه‌سر هر بشکه نفت برای عربستان امسال به 79 دلار و 70 سنت خواهد رسید که فاصله زیادی با سطح فعلی قیمت‌ها دارد.
توافق اوپک و تأثیر غیر اوپکی‌ها بر این توافق
اگر کشورهای اوپک بر تعهد خود مبنی بر کاهش تولید پایدار باشند، اما کشورهای غیراوپکی این کاهش تولید را جبران کنند، باز هم بازار به نتیجه نمی‌رسد و برای اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها ضرر دارد، بنابراین همه باید متعهد باشند که برای افزایش قیمت، تولید خود را کاهش دهند.
جواد نوفرستی، یکی از تحلیلگران بازار انرژی با اشاره به اجلاس 30 نوامبر اوپک می‌گوید، با توجه به فضای بازار بین‌المللی نفت پیش‌بینی می‌شد، اوپک در اجلاس 10 آذر (30 نوامبر) به اتفاق نظر برسد.
وی ادامه داد: یکی از دلایلی که باعث شد، اعضای اوپک در جلسه 30 نوامبر به توافق برسند، سقوط قیمت نفت بود که به دلایل سیاسی اتفاق افتاده بود، اما پیامد آن طوری بود که همه کشورها آسیب دیدند و به این نتیجه رسیدند که باید رویه را عوض کنند.
این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان این‌که سقوط قیمت نفت از 100 دلار به 30 دلار، همه کشورها را با مشکل مواجه کرد، افزود: نتیجه اجلاس اوپک برای ایران بسیار مطلوب بود. ایران توانست از حق خود بخوبی دفاع کند و با این‌که همه کشورها متعهد شده‌اند از تولید خود بکاهند، ایران مجاز شد، میزان تولیدش را به زمان تحریم‌ها بازگرداند.
نوفرستی در باره قیمت نفت بعد از توافق اوپک تصریح کرد: پیش‌بینی من این است که قیمت نفت به 55 تا 60 دلار برسد و این قیمت برای کشورهای تولیدکننده نفت پایدار باشد. 30 دلار برای قیمت نفت بسیار کم است و باعث ضرر رساندن به کشورها می‌شود. 100 دلار هم از آنجا که باعث می‌شود، تولید نفت شیل آمریکا افزایش پیدا کند، مناسب نیست و قیمت 55 تا 60 دلار هم به نفع تولیدکننده است و هم مصرف‌کننده.
وی با اشاره به صحبت‌های ایران و روسیه در باره میزان تولید نفت روسیه، اظهار می‌کند، کشور روسیه یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت غیر اوپکی است و صحبت‌های بین ایران و روسیه در زمینه میزان کاهش تولید روسیه، اثر مثبتی روی قیمت نفت داشت.
نوفرستی در باره احتمال اضافه شدن عضو جدید به اوپک، می‌گوید: فکر نمی‌کنم کشوری علاقه‌مند باشد که به اوپک بپیوندد، زیرا عضویت در اوپک مزیت محسوب نمی‌شود و اوپک بجز اجلاس اخیر معمولاً به ضرر خودش تصمیم می‌گرفت. فکر نمی‌کنم کشوری باشد که تشنه عضویت در اوپک باشد، زیرا عضویت تعهدپذیری به همراه دارد.
این کارشناس اقتصاد انرژی در پاسخ این سؤال که چه راه دیگری برای افزایش قیمت‌ها بجز کاهش تولید وجود دارد، گفت: مهم‌ترین موضوع، کنترل تولید و حذف مازاد عرضه است. در کل، جهان با کاهش رشد اقتصادی روبه‌روست و این باعث می‌شود تقاضای جهانی برای نفت کاهش پیدا کند. بنابراین مهم‌ترین اقدام، کنترل عرضه و حذف مازاد عرضه است و این‌که کشورها خارج از تعهدی که دارند، تولید نکنند.
نوفرستی افزود: اگر کشورهای اوپک بر تعهد خود مبنی بر کاهش تولید پایدار باشند، اما کشورهای غیر اوپکی این کاهش تولید را جبران کنند، باز هم بازار به نتیجه نمی‌رسد و برای اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها ضرر دارد. بنابراین همه باید متعهد باشند، برای افزایش قیمت تولید خود را کاهش دهند.
