آتش‌زدن به منابع گران و آلوده‌کننده زیرزمینی و‌ غفلت از انرژی پاک آسمانی

به گزارش ایران اکونومیست؛ 'بیش از یک سوم' کل گاز طبیعی تولید شده در کشور برای تولید برق در نیروگاه ها مصرف می شود.
تولید برق از انرژی های فسیلی اما فقط محدود به گاز نیست چرا که حجم عظیمی از گازوییل و نفت کوره (مازوت) کشور هم قربانی تولید جریان الکتریسته می شود.
هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی شهریور ماه 94 گزارش داد که 'حدود 95 درصد برق مصرفی کشور از طریق سوخت های فسیلی در نیروگاه های حرارتی تولید می شود.'
آلودگی این روزهای هوای کلانشهر شاید دقت بیشتری برای درک این آمارها ایجاد کند.
ایران به واسطه پیشرفت عمرانی و تبحر مهندسان خود در سدسازی، بخشی از 73 هزار مگاوات برق تولیدی کشور را هم از آب تولید می کند.
بنابر اعلام شرکت مدیریت شبکه برق ایران، کمتر از 11 هزار مگاوات در نیروگاه های برق آبی تولید می شود؛ این وضعیت برای دوران پرآبی راهکار خوبی است اما اکنون که از آب بسیاری از سدها چیزی نمانده، شرایط متفاوت است.
 
* دود شدن هزاران میلیارد ریال سرمایه
دردسرهای تولید برق به شیوه سنتی فقط قربانی کردن منابع گران فسیلی نیست بلکه موضوع وقتی دردناک تر می شود که بدانیم حجم عظیمی از برق تولیدی پیش از آنکه به دست مصرف کننده برسد، تلف می شود.
تلفات انرژی الکتریکی در همه دنیا وجود دارد و درصدی از آن پذیرفتنی است اما به دلیل 'فرسودگی تجهیزات'، میزان تلفات برق ایران حدود 2 برابر اروپاست.
حامد حوری جعفری، مشاور مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت مهر ماه 95 گفت که متوسط تلفات انرژی در شبکه انتقال برق ایران '15 درصد' است.
برای کاهش هر یک درصد از تلفات انرژی به حدود 20 هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری نیاز است.
 
* تغییر فرمان
این واقعیت ها باعث شده که بسیاری از کشورها به سمت انرژی های نو و تجدیدپذیر بروند که نه تنها تلفات وسیع انرژی و هزینه و پیامدهای سنگین مصرف سوخت های فسیلی را ندارد که یک انرژی ارزان و بی پایان محسوب می شود.
منابع انرژی تجدیدپذیر برخلاف انرژی های فسیلی، قابلیت تولید مجدد توسط طبیعت در یک فاصله زمانی کوتاه را دارد و شامل انرژی آبی (نیروی برق آبی)، بادی، خورشیدی، بایوگاز(تولید انرژی حرارتی از زباله و فضولات حیوانی)، زمین گرمایی، زیست توده یا زیست سوخت (تولید انرژی از گیاهان سلولز‌دار، قنددار، نشاسته‌دار، پوشال گندم، ذرت، تراشه‌های چوب، روغن‌های گیاهی و...) و انرژی امواج و جزر و مد است.
هرچند تولید انرژی الکتریکی در ایران به ویژه از طریق برق آبی قابل توجه است اما هنوز در تولید برق از سایر انرژی های تجدیدپذیر به ویژه باد و خورشید گام های درخوری برداشته نشده است.
غفلت از انرژی باد و خورشید در ایران در حالی است که ظرفیت های استفاده از این 2 منبع در کشور متنوع و زیاد است.
سالانه به طور میانگین 280 روز آفتابی در کشور وجود دارد و به واسطه نزدیکی به خط استوا، صفحه های (پنل) خورشیدی هم در زاویه خیلی خوبی برای تولید برق قرار می گیرند.
با این وجود سهم نیروگاه های تولید انرژی تجدیدپذیر در تولید برق کشور کمتر از نیم درصد است؛ عددی که تا پایان برنامه پنجم توسعه باید به پنج درصد می رسید.
در تولید همین 'نیم درصد' هم برخی استان ها مانند کرمانشاه یک سهم اندک دارند.
 
** هیچ طرحی بزرگی وجود ندارد
هیچ اقدام قابل توجهی برای استفاده از انرژی رایگان و پاک باد و برق در استان کرمانشاه انجام نشده است.
به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه استانداری کرمانشاه، هیچ برنامه و مصوبه مشخصی هم برای تولید انرژی از نیروی باد و خورشید در مقیاس بزرگ در استان وجود ندارد.
رضا رحیمی افزود: البته اقدام هایی برای تولید برق آبی در دست اقدام است؛ از جمله نیروگاهی که بر روی سد داریان در پاوه در حال احداث است و یک نیروگاه هم بر روی رودخانه ریجاب در روستای پیران با ظرفیت کوچکی در حال فعالیت است.
آبان ماه 93 هدایت حاتمی، سرپرست وقت معاونت اقتصادی و توسعه منطقه‌ای استانداری کرمانشاه گفت که شرکتی از کشور جمهوری چک قرار است یک نیروگاه خورشیدی 50 مگاواتی خورشیدی با اعتبار 70 میلیون یورو طی 20 ماه در استان بسازد.
این تنها طرح بزرگ استان کرمانشاه برای استفاده از انرژی های نو بود که به گفته رحیمی، تنها گفت و گو هایی در باره آن انجام شد و به نتیجه نرسید.
کرمانشاه، هم روزهای آفتابی زیاد دارد و هم مناطق بادخیزی؛ جاهایی همچون سرفیروزآباد و سراب در اطراف شهر کرمانشاه که به اعتقاد معاون هماهنگی امور اقتصادی و منابع استانداری ظرفیت ایجاد نیروگاه های بادی را دارند.
رحیمی گفت: ما از ورود هر سرمایه گذاری برای تولید انرژی های تجدیدپذیر در استان حمایت می کنیم زیرا این انرژی بهترین نوع انرژی در دنیاست.
 
** مانع بزرگ
البته او از یک مانع بزرگ در این راه هم یاد و اظهار کرد که 'مشکل اصلی، قیمت تمام شده بالای تولید انرژی های تجدیدپذیر است و تا زمانی که فناوریهای جدید و ارزان وارد بازار نشود، رفتن به سمت این نوع انرژی سخت است.'
معاون هماهنگی امور اقتصادی و منابع استانداری کرمانشاه البته از یک انرژی جدید با نام 'بایوگاز' هم سخن گفت که در آن از زباله و فضولات حیوانی انرژی گرمایی و کود حیوانی تولید می کنند.
به گفته رحیمی، از این انرژی می توان برای ایجاد سیستم های گرمایی در واحدهای مسکونی و تجاری استفاده کرد.
 
** توجیه اقتصادی ندارد
رحیمی در باره تولید برق خورشیدی هم عنوان کرد: استفاده از صفحات خورشیدی در برخی نقاط روستایی استان در حال انجام است اما با توجه به قیمت بالای آن در داخل شهرها توجیه اقتصادی ندارد.
او افزود: فناوری تولید صفحه های جدید و باکیفیت خورشیدی در کشور و استان وجود ندارد و همین موضوع سبب بالا رفتن قیمت استفاده از برق خورشیدی شده است.
گویا خبری هم از ورود بخش خصوصی نیست و به گفته رحیمی 'تاکنون برای تولید صفحه های خورشیدی در استان، سرمایه گذاری اعلام آمادگی نکرده است.'
صفحات خورشیدی (پنل یا سلول) که به آنها فتوولتائیک (PhotoVoltaic) یا سولار (Solar) هم گفته می شود، از ترکیبات نیمه هادی ساخته شده و انرژی نورانی خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل می کنند.
پنل های خورشیدی شامل 2 نوع آن گرید (بدون باتری و متصل به شبکه برق سراسری کشور) و آف گرید (باتری دار) است.
یک مشترک خانگی معمولی روزانه حدود پنج کیلووات ساعت برق نیاز دارد که هزینه تولید آنگرید آن حدود 50 میلیون تومان و آفگرید هم حدود 70 میلیون تومان برآورد می شود؛ هزینه های زیادی که البته طی چند سال جبران می شود.
عمر این صفحه ها بین 20 تا 30 سال است.
 
** کارهای انجام شده نمادین هستند
بهروز باوندپور، معاونت دفتر تحقیقات شرکت برق منطقه ای غرب کشور هم گفت: اقدام های انجام شده در استان برای تولید برق خورشیدی در مقیاس نیروگاهی و برنامه ریزی شده نیست و عمده کارها نمادین بوده است.
او اضافه می کند که در غرب کشور برای استفاده از انرژی باد و خورشید برنامه ای وجود نداشته و کارهای صورت گرفته پراکنده بوده است.
البته بهروز یوسفیان کلاره، مدیر دفتر برنامه ریزی و برآورد بار شرکت برق منطقه ای غرب کشور گفت: قیمت بالای نصب صفحات خورشیدی و نگهداری مشکل آنها با توجه به جنس شکننده اش، قیمت ارزان برق سراسری و تصور عمومی از قابل اعتماد نبودن برق خورشیدی از موانعی است که مانع رفتن مردم به سمت استفاده از انرژی خورشیدی شده است.
او افزود: اکنون تمایلی به تولید انرژی خورشیدی در بین مردم وجود ندارد مگر در پاسگاه های مرزی یا روستاهای دورافتاده ای که به شبکه سراسری برق دسترسی ندارند؛ یا برای استفاده چراغ های راهنمایی در جاده های خارج از شهر و چراغ های چهارراه ها در زمان قطعی برق.
 
** به دولت برق بفروشید
برای شکستن ترس مردم و جبران بخشی از هزینه های تولید برق خورشیدی، دولت تسهیلاتی برای نصب نیروگاه های خورشیدی در خانه ها در نظر گرفته که مهمترین آن پرداخت نیمی از هزینه خریداری و نصب این نوع از نیروگاه های کوچک است.
چنانچه متقاضی اعلام کند که این نیروگاه را برای مصرف داخلی خود احداث کرده، وزارت نیرو 50 درصد هزینه را به عنوان تسهیلات بلاعوض به متقاضی پرداخت خواهد کرد و اگر نخواهد از این تسهیلات استفاده کند، می تواند انرژی تولیدی را به قیمت هر کیلووات ساعت 977 تومان به وزارت نیرو بفروشد.
طبق جدول نرخ های خرید تضمینی برق تجدیدپذیر که اردیبهشت 95 توسط وزیر نیرو ابلاغ شد، نرخ خرید تضمینی برق خورشیدی در نیروگاه های با ظرفیت 100 کیلووات و کمتر هم 873 تومان، مزرعه خورشیدی با ظرفیت 10 مگاوات و کمتر 675 تومان و مزرعه خورشیدی با ظرفیت بیش از 10 مگاوات 560 تومان اعلام شده است.
نکته قابل توجه اینکه نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر با نرخ های جهانی مطابقت می کند در حالی که میانگین قیمت فروش هر کیلووات ساعت انرزی الکتریکی در کشور کمتر از قیمت تمام شده آن و حدود یک دهم قیمت خرید تضمینی برق تجدیدپذیر و در برخی فناوری ها حتی کمتر از آن است.
وام های کم بهره و ارایه تسهیلات از محل بند 'ز' قبوض برق هم از دیگر خدماتی است که دولت به تولیدکنندگان برق خورشیدی می دهد.
بند ز عوارض جدیدی در قبوض برق است که با اجرای مرحله دوم قانون هدفمندی یارانه ها در قالب 'اخذ عوارض فروش' به قبوض برق مشترکان اضافه و مقرر شد که از محل اخذ این عوارض، دولت وام و تسهیلات بلاعوض و کم بهره برای توسعه برق خورشیدی در مقیاس خانگی و نیروگاهی اختصاص دهد.