فرار مالياتي به مثابه يک پديده ضد اجتماعي

به گزارش ایران اکونومیست به نقل از رسانه مالياتي ايران؛ اگر کمي دقيق تر و به صورتي همه جانبه به مسئله فرار مالياتي نگاه کنيم توجيهات وادعاهاي فوق رنگ مي بازد وآثار مخرب فرار مالياتي را بهتر درک مي کنيم.براي واکاوي فرار مالياتي ابتدا بايد جنبه هاي اجتماعي ماليات را شناخت.ماليات نمود مشارکت اجتماعي در تامين هزينه ها و تلاش براي جايگزيني امکانات ومنابع مصرف شده است.اگر جامعه اي نتواند اين تعادل و توازن را ايجاد کند دچار مشکلات وکاستي هاي متعددي مي شود، منابع طبيعي، مولد هاي انرژي ،زيرساخت هاي شهري مصرف ومستهلک شده وچيزي جايگزين آنها نمي شود. جاي تعجب نيست که فرار مالياتي در کشورهاي توسعه يافته جرمي سنگين تلقي و عامل بسياري از آسيب ها وبحران‏هاي اجتماعي دانسته مي شود.در واقع فرار مالياتي رفتاري ضد اجتماع و منافع عمومي به حساب آمده وطبيعتاً مکانيزم ها وشيوه هاي سخت وقاطعانه اي براي برخورد با اين پديده اتخاذ مي شود.حتي مشاهير وافراد سرشناس هم از اين برخوردها مستثني نيستند،پرونده هاي فرار مالياتي برلوسکوني نخست وزير سابق ايتاليا،مسي اسطوره فوتبال آرژانتيني،نيکلاس کيج هنرپيشه سينما و... نمونه هاي از اين موارد هستند که در رسانه ها بازتاب پيدا کرده است.
 
فرارمالياتي زمينه ها وشيوه هاي متعدد،متغير وپيچيده اي دارد مسئله اي که ارائه تعريف جامعي از اين مفهوم را دشوار مي کند با اين حال تعريفي کلي از فرار مالياتي وجود دارد به اين صورت که به هرگونه تلاش به ظاهر قانوني ويا غيرقانوني براي نپرداختن يا پرداخت کمتر ماليات فرار مالياتي گفته مي‌شود. اين امر به شيو هاي مختلف انجام مي شود که وجه مشترک همه آنها عدم ارائه اطلاعات ويا مخدوش کردن آن است. بررسي هاي مختلف نشان دهنده آن است که زمينه هاي پيدايش فرار مالياتي در مواردي از قبيل عدم گسترش فرهنگ مالياتي در جامعه، کامل نبودن اطلاعات وضعف نظام نظارت و پيگيري، ،عدم استقبال از تسليم اظهارنامه هاي مالياتي، تأخير در وصول ماليات، نشناختن موديان و مستند نبودن ميزان درآمد آنها ووجود معافيتهاي وسيع ومتنوع است.برخي از روشها وشيوه هاي فرار مالياتي که تاکنون شناسايي شده اند عبارتند از:عدم ثبت فروش و درآمد در دفاتر ويا ناقص ثبت کردن آنها از طريق خريداران ساختگي وجعلي ويا کد اقتصادي اشخاص ديگر، حساب سازي،ثبت خريد کالا ودارايي در حساب هزينه،ثبت هزينه هاي مستقيم خريد ويا واردات کالا در حساب هزينه هاي جاري، متورم کردن مبالغ مندرج در فاکتورهاي خريد وهزينه ها از طريق تباني با مشتري،منظور نمودن هزينه هاي واهي وشخصي به حساب هزينه هاي موسسه، ارائه صورتحسابهاي خريدوهزينه‏ها بيش از يکبار، خارج کردن کالاهاي سالم از حساب ها به عنوان ضايعات وعدم ثبت فروش آنها در دفاتر، دستکاري در وسايل اندازه گيري کالا(کم فروشي) وسوء استفاده از صندوق هاي فروش نقدي، خارج نمودن دارايي هاي مستهلک شده از حساب ها به منظور کتمان درآمد و فروش آنها در زمان واگذاري يا انحلال و ..
 
هرچند عوامل متعددي بر فرار مالياتي تاثير مي گذارند ولي به نظر مي رسد فاکتورهاي اجتماعي در اين زمينه تاثير بيشتري دارد و شايد پس از ريشه يابي بسياري از مسائل به عوامل اجتماعي رسيد.فرهنگ مالياتي يکي از اين عوامل است، فرهنگ مالياتي مجموعه اي از طرز تلقي، بينش،آرمان ها، ارزش هاي اجتماعي، آگاهي ورفتار افراد در خصوص ماليات است.پايين بودن سطح فرهنگ مالياتي به ويژه هنگامي که با انگيزه سودجويي وسوداگري برخي افراد جامعه همراه شود مي تواند نقش موثري در کاهش ميزان ماليات‏هاي وصولي و افزايش فرار مالياتي داشته باشد.از اين رو يکي از ضرورت هاي نظام مالياتي کارآمد، اشاعه ورشد فرهنگ مالياتي يا مردمي کردن ماليات هاست.نظام مالياتي بايد عوامل انگيزشي وتشويق کننده نظام تمکين داوطلبانه را کشف وتقويت وعوامل ضد تشويقي آن را شناسايي ومحدود کند.در سالهاي اخير ارائه خدمات مناسب مالياتي وفعاليت هاي اطلاع رساني وفرهنگ سازي سعي در تشويق موديان به رعايت قوانين مالياتي شده است.اما فرهنگ سازي مالياتي شايد در برخي موارد کارساز نباشدوافراد به هيچ شيوه اي نخواهند اقناع شوند و با دلايل و انگيزه هاي متفاوت اقدام به فرار مالياتي کنند. بنابراين درکنار فرهنگ سازي مالياتي تلاش هاي براي تعريف جرم مالياتي ومشخص کردن مصاديق آن صورت گرفته است، قانون‌گذار پس از اصلاحات مکرر قوانين مالياتي در ماده 274 اصلاحيه قانون ماليات هاي مستقيم مصوب 1394 اين پديده اقتصادي را جرم‌انگاري و کيفر حبس براي آن پيش‌بيني نموده است. قانونگذار سعي نموده است تعريفي ازجرم مالياتي در قانون ماليات‌هاي مستقيم ارائه نمايد.همانگونه که پيشتر اشاره شد فرار مالياتي ابعاد وزمينه هاي گسترده ومتغير دارد مسئله اي که روشها وشيوه هاي گوناگون مواجهه از اطلاع رساني وفرهنگ سازي گرفته تا برخورد قانوني وقضايي را ايجاب مي کند، فرار مالياتي به هر روش وشيوه اي که باشد پديده اي ضد اجتماعي است که منافع ملي وعمومي را تهديد مي کند وفرصت جايگزيني امکانات ومنابع را از بين مي برد و راه توسعه را دشوار وطاقت فرسا مي کند.