رشد شاخص های کمی و کیفی دانشگاه ها در دولت یازدهم

به گزارش خبرنگار ایران اکونومیست؛ گسترش کمی در آموزش عالی مهم ترین ویژگی این بخش همزمان با استقرار دولت یازدهم بود، چرا که در سال 1392 سهم دانشجویان شاغل به تحصیل در بخش غیر دولتی(شامل دانشگاه آزاد اسلامی و موسسات آموزش عالی غیر دولتی -انتفاعی) از کل دانشجویان کشور 41.5 درصد بوده است.
از نظر ساختار دانشجویان بر حسب سطوح تحصیلی در سال مذکور 84.6 درصد دانشجویان در مقطع کاردانی و کارشناسی و 15.4 درصد در دوره‌های تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل بوده‌اند.
توزیع دانشجویان بر حسب گروه های تخصصی در این سال نشان می دهد که دانشجویان شاغل به تحصیل در گروه تخصصی علوم انسانی و اجتماعی با سهمی برابر 44.6 درصد از کل دانشجویان دارای بالاترین سهم و دانشجویان گروه‌های تخصصی کشاورزی ودامپزشکی و علوم پایه با سهمی برابر 5.1 درصد از کل دانشجویان، کمترین سهم را داشته اند.
در این سال شاخص سهم اعضای هیات علمی تمام وقت استادیار و بالاتر به کل اعضای هیات علمی تمام وقت در حد 58.2 درصد و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیات علمی تمام وقت در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حد 30 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات علمی تمام وقت و در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حد 13 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات علمی تمام وقت بوده است.
 
** تخصیص 37.8 درصد اعتبارات هزینه ای به 15 دانشگاه برتر 
اقدامات انجام شده طی سه سال اخیر در آموزش عالی عمدتا با رویکرد "ارتقاء کیفیت در آموزش‌های عالی" صورت گرفته است. برخی از مهم‌ترین سیاست‌ها و اقدامات در سه سال اخیر(1395-1392) را می توان شامل 
انجام مطالعات آمایش سرزمین در آموزش عالی با هدف ماموریت گرا کردن دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، تنش‌زدایی از محیط‌های دانشگاهی و برقراری آرامش نسبی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، توسعه ارتباطات و همكاري‌هاي بين‌المللي در عرصه علوم، تحقيقات و فناوري، سياست‌گذاري حوزه آموزشي مبتني بر سه اصل كنترل كمي، ارتقاء كيفي و اقتدار و هماهنگي، حمایت مالی از دانشگاه های برتر و اختصاص 37.8 درصد اعتبارات هزینه‌ای دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به 15 دانشگاه برتر، انجام مطالعات و بررسی‌های لازم و فراهم نمودن مقدمات به منظور سطح بندی دانشگاه‌ها است.
 
** اولویت دهی به تامین اعتبار طرح های تملک دارایی های سرمایه ای 
همچنین اولویت ‌دهی به تامین اعتبار طرح های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با سال های خاتمه 1393، 1394 و 1395 به منظور بهره برداری از فضاهای در دست اجرا به طوری که در سه سال مذکور حدود ۵۵۸ هزار مترمربع از فضاهای آموزشی و کمک آموزشی به مرحله بهره برداری رسید.
تقویت اعتبار طرح های "تعمیر، تجهیز و محوطه سازی" به منظور ارتقای شاخص‌های کیفیت آموزش در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی شامل "نگهداشت و بهبود امکانات کالبدی موجود" و "خرید تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی" به ویژه در 15  دانشگاه برتر از دیگر محورهای قابل توجه است.
از سویی پیش بینی اعتبار مطالعاتی برای تنظیم سند بالادستی طراحی ضوابط و معیارهای فنی در نظام کالبدی و فضاهای دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، حفظ ساختمان‌های هویتی و قدیمی دارای ارزش میراث فرهنگی دانشگاه ها با تامین اعتبارات مربوط به مقاوم سازی در آنها، تنوع بخشی به منابع آموزش عالی با تامین اعتبار پروژه هایی که 50 درصد اعتبار آنها از محل هایی مانند سایر منابع، خیرین یا درآمدهای اختصاصی تامین شده باشد.
کمک به تاسیس بنیادهای خیرین در بیش از 50 دانشگاه برای کمک به تکمیل زیرساختهای دانشگاهها و موسسات پژوهشی، اقدام در جهت تصویب و اجرای قانون سنجش و پذیرش دانشجو و آیین نامه های قانون مذکور و اجرای آیین نامه آزمون ورودی دوره دکتری با تاکید بر تفکیک فرایند سنجش علمی از پذیرش از مهمترین اقدامات انجام شده به شمار می رود.
 
** ارتقای کیفیت برگزاری آزمون ها 
همچنین فراهم نمودن زمینه مناسب برای برگزاری آزمون ها به صورت الکترونیکی، تعدد برگزاری آزمون ها و اعتباربخشی به آنها، ارتقای کیفیت برگزاری آزمون ها، افزایش شفافیت و پاسخگویی در خصوص عملکرد سازمان در حوزه سنجش علمی و ارتقای رضایت داوطلبان و مخاطبان سازمان، افزایش عدالت اجتماعی با اعمال سوابق تحصیلی و ضوابط بومی گزینی و توجه به استعداد و علاقه مندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی، شناسایی نخبگان، پرورش استعدادهای درخشان و حفظ و جذب سرمایه‌های ایرانی و ایجاد انگیزه و زمینه شکوفایی استعدادها بواسطه برگزاری المپیادها و مسابقات علمی ، مدیریت و راهبری فعالیت‌های ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی کشور مشتمل بر راهبری فعالیت ارزیابی کیفیت در بیش از 1000 گروه آموزشی از 56 دانشگاه تابعه وزارت نیز جزو فعالیت های صورت گرفته است.
 
** پوشش 100درصدی متقاضیان وام های تحصیلی 
واگذاری امور خدمات رفاهی دانشجویان به بخش غیر دولتی، مدیریت برگزاری آزمون های ورودی آموزش عالی (شامل: آزمون سراسری، آزمون کارشناسی ارشد،آزمون دکتری نیمه متمرکز، آزمون کاردانی فنی و حرفه ای، آزمون کاردانی به کارشناسی، آزمون دانشگاه جامع علمی - کاربردی و آزمون فراگیر دوره های کارشناسی ارشد و پیام نور) و آزمون های حرفه ای و شغلی مشتمل بر آزمون های استخدامی شرکت ها، سازمان‌ها، ارگان ها و سایر نهادهای متقاضی(آزمون استخدامی جذب قضات، آزمون کانون وکلای دادگستری، آزمون حسابداران رسمی و...) و آزمون های اختصاصی پردیس های بین الملل دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و نیز آزمون های ملی و بین‌المللی خاص نظیر آزمون‌های مهندسی حرفه ای و مبانی مهندسی، آزمون های اینترنتی تافل وGRE و آزمون المپیاد کشوری و بین المللی را می تون از دیگر اقدامات انجام شده نام برد.
پوشش ۱۰۰ درصدی متقاضیان وام های تحصیلی در سال 94(برای اولین بار)، برقراری "وام ویژه دکتری" در راستای حمایت خاص از دانشجویان دوره های دکتری، توانمندسازی دوره های دکتری داخل از طریق افزایش سهمیه اعطایی فرصت تحقیقاتی کوتاه مدت با توجه به رشد فزاینده دوره های تحصیلات تکمیلی در داخل کشور، اجراي طرح‌هاي پژوهشي تقاضا محور و كاربردي به تعداد 121 طرح و ارزش 5/100554 ميليون ريال نیز از دیگر فعالیت های صورت گرفته در دولت یازدهم محسوب می شود.
 
** تجاری سازی دانش فنی 
از سویی شناسايي و جذب سرمايه گذاران بخش خصوصي در جهت فروش دانش فني و توسعه سرمايه‌گذاري در فناوريهاي حاصل شده، زمينه همكاري مشترك از صندوق حمايت از پژوهشگران و فناوران كشور، تفاهم و همكاري مشترك با شركت مديريت، مهندسي و سرمايه گذاري رزموند، انعقاد تفاهم نامه سرمایه گذاری در تجاری سازی طرح های سازمانی با شرکت های تأمین سرمایه و سایر فعالان حوزه، تجاری سازی شامل: شناسا، بانک ملت، شرکت تأمین سرمایه امید و مرکز جهاد دانشگاهی اصفهان، تأسیس شرکت دانش بنیان و حضور سرمایه گذار بیرونی در جهت تجاری سازی دانش فنی طراحی و ساخت دستگاه همودیالیز نسل جديد، واگذاری دانش فنی تولید گلدانهای سلولزی به شرکت ساهی پردیس آریان، جذب سرمایه گذار بیرونی (شرکت دانا دارو کیش) جهت سرمایه گذاری و تأمین مالی طرح های سازمانی قابل توجیه در حوزه داروها و مکمل های شیمیایی و گیاهی نیز از دیگر فعالیت های انجام شده است.
در عین حال تجاری سازی دانش فنی طرح تولید دستگاه رادیوسوند دیجیتال مورد مصرف در هواشناسی، انعقاد قرارداد واگذاري دانش فني طراحي و ساخت دستگاه همودياليز نسل چهارم، طراحی، ساخت و کسب دانش فنی دستگاه تولید بطری سه لایهCoex و ورود به مرحله تجاري سازي، بررسي انتقال دانش و تجاري‌سازي تجهيزات مرتبط با گياهان داروي، و انجام اقدامات لازم براي پیاده‏ سازی خط خشک‏ کردن و بسته‏ بندی گیاهان دارویی با دانشگاه آزاد واحد آيت ا... آملي، در قالب اقدامات و سیاست ها به شمار می رود.
 
** سهم 43.7 درصدی دانشجویان دانشگاه های دولتی 
شروع و انجام اقدامات کیفی با استقرار دولت یازدهم باکاهش شاخص کمی تعداد دانشجویان به جمعیت 24-18 سال مواجه نگردیده است. در سال 1394 میزان این شاخص به حدود 50.6 درصد رسیده است. ساختار دانشجویان به تفکیک دولتی و غیر دولتی در این سال نشان می دهد که سهم دانشجویان دانشگاه های غیر دولتی افزایش یافته و به 43.7 درصد رسیده است.
توجه به ارتقاء کیفیت در آموزش های عالی سبب بهبود دو شاخص دیگر در آموزش عالی شد. این دو شاخص عبارت از شاخص سهم اعضای هیات علمی تمام وقت استادیار و بالاتر به کل اعضای هیات علمی تمام وقت و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیات علمی تمام وقت است. میزان شاخص اول در جهت ارتقاء کیفیت به حدود 62.3 درصد در سال 1394 افزایش یافت. 
در شاخص دوم این نسبت در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درجهت بهبود کیفیت به ترتیب در حد 4 نفر و 2 نفر نسبت به سال 1392 کاهش یافته است؛ به طوری که میزان این نسبت در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به علوم، تحقیقات و فناوری به 26 نفر دانشجو در برابر هر عضو هیات علمی تمام وقت و در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به 11 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیات علمی تمام وقت رسیده است. 
 
** چالش های آموزش عالی 
علی‌رغم اقدامات انجام شده، آموزش عالی در حال حاضر با چالش هایی مانند پایین بودن سطح تعامل آموزش عالی با نیازهای بخش های اقتصادی - اجتماعی کشور، توسعه نامتوازن در آموزش عالی، تعاملات و ارتباطات ناکافی آموزش عالی و مراکز پژوهشی در عرصه های بین‌المللی، ضعف نظام مدیریتی و زیرساخت های آموزش عالی، ضعف در اداره اقتصادی آموزش عالی و ضعف پایبندی به ارزش ها و هنجارهای علمی - اخلاقی مواجه است که مقرر است در دوره برنامه ششم توسعه این چالش ها از طریق اهداف کلی، راهبردها، سیاست ها و اقدامات اساسی تدوین شده، مرتفع شوند.