دو روی سکهِ «کارت های اعتباری»

به گزارش ایران اکونومیست؛ صدور کارت های اعتباری در دنیا به دهه 1960 بر می گردد؛ زمانی که شرکت مسترکارت از طریق چهار بانک آمریکایی یونایتد کالیفرنیا، بانک ملی کروکر، بانک ولز فارگو و بانک کالیفرنیا، کارت هایی اعتباری صادر کردند و به این ترتیب بخشی از مبادلات اقتصادی خود را از روش سنتی گذشته تغییر دادند.
با گذشت بیش از نیم قرن از حضور مستر کارت و تولد کارت های اعتباری بین المللی، این کارت ها جای خود را در اقتصاد و دنیای مبادلات پولی باز کرده اند؛ چنانکه هم اکنون بخش عمده ای از تراکنش های مالی، بازرگانی، اطلاعاتی و خدماتی میان موسسات، خریداران و جوامع مجازی به صورت تجارت الکترونیک و با استفاده از این کارت ها انجام می شود.
امروز انواع کارت های اعتباری بین المللی در جهان وجود دارد که بسیاری از بانک های جهان امکان صدور آن را دارند و در این میان مسترکارت و ویزا کارت مشهورترین آنها به شمار می روند که البته امکان صدور آنها برای ایران به دلیل تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا علیه کشورمان وجود ندارد.
با این حال شبکه بانکی طی دو دهه گذشته تلاش کرده است تا با صدور کارت های اعتباری داخلی ضمن آنکه بخشی از نیازهای مالی خرد مشتریان را از این طریق پوشش دهد، امکان تبدیل پول فیزیکی به پول مجازی را فراهم کند.
در دهه هشتاد خورشیدی بانک های خصوصی که به تازگی به شبکه بانکی کشور وارد شده بودند، به حوزه صدور کارت های اعتباری ورود کردند؛ آنها با رصد مشتریان خود از نظر توانگری مالی و گردش حساب هایی که نزد خود داشتند نسبت به صدور کارت های اعتباری برای آنها اقدام می کردند.
با این حال دور جدید صدور کارت های اعتباری آن هم با محوریت و پشتوانه بانک مرکزی از سال گذشته و برنامه خروج از رکود دولت یازدهم در دستور کار قرار گرفت تا از این طریق ضمن رفع بخشی از نیازهای خرد مالی مردم برای خرید کالا، کمک به واحدهای تولیدی نیز محقق شود.
بر همین مبنا و در شرایطی که طی ماه های گذشته شبکه بانکی صدور کارت های اعتباری تا سقف 100 میلیون ریال را آغاز کرده است، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دیروز (28 مرداد) بخشنامه صدور کارت های اعتباری را به شبکه بانکی ابلاغ کرد.
بانک مرکزی، این ابلاغ را در راستای برنامه ها و سیاست های اقتصادی دولت در سال جاری مبنی بر تحرک بیشتر در بخش واقعی اقتصاد، افزایش تقاضای کل برای خروج از رکود و افزایش رفاه خانوار ها عنوان کرد.
فرشاد حیدری معاون نظارت بانک مرکزی در این باره گفته است: این کارت ها برای تامین تسهیلات خرد و ایجاد رضایت بیشتر هموطنان گرامی در استفاده از تسهیلات خرد بانکی است و برای هر متقاضی واجد شرایط، بر اساس اعتبار سنجی و بررسی توان پرداخت شهروندان، یک کارت اعتباری اعطا می شود.
وی اعلام کرد که کارت های اعتباری در سه سطح برنزی (تا سقف یکصد میلیون ریال)، نقره ای (تا سقف سیصد میلیون ریال) طلایی (تا سقف پانصد میلیون ریال) و برحسب توان بازپرداخت اقساط متقاضیان صادر خواهد شد.
با استفاده از این کارت های اعتباری، معاملات به صورت واقعی تر انجام شده و از انجام معاملات صوری جلوگیری می شود؛ چرا که این کارت ها سبب حذف دریافت فاکتور توسط شهروندان و ارایه آن به بانک ها برای دریافت تسهیلات خواهد شد و رفت و آمد به بانک ها را کاهش خواهد داد.
رواج سریع تر کارت های اعتباری موجب افزایش سطح رضایت مردم از نظام بانکی می شود و مردم می توانند نیازهای مالی خود را برای خرید کالاها و خدمات تامین کنند. این کارت ها علاوه بر امکان خرید کالا، امکان خرید و تامین انواع خدمات از جمله خدمات آموزشی، درمانی، بیمه ای، حمل و نقل و ... را برای مردم فراهم می کند.
نحوه استفاده از کارت های اعتباری به این صورت خواهد بود که شهروندان در طول ماه نسبت به خرید کالا و خدمات مورد نیاز خود اقدام می کنند و چنانچه قادر به پرداخت بدهی خود در پایان ماه نباشند، مانده بدهی آنان به مدت 12 تا 36 ماه تقسیط می شود.
بانک مرکزی اعلام کرد: کارت های اعتباری به تدریج جایگزین تسهیلات خرد مانند تسهیلات خرید خودرو، کالای مصرفی با دوام، جعاله و ... می شود.
بر اساس بخشنامه ابلاغی به شبکه بانکی کشور، بانک ها موظف شده اند تا پایان شهریور امسال، اقدام های لازم برای اجرایی شدن این خدمت جدید را فراهم و کارت های اعتباری را به مشتریان ارایه کنند.
معاون نظارت بانک مرکزی همچنین اعلام کرد: کارت های اعتباری براساس عقد مرابحه و نرخ سود آن بر پایه نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار خواهد بود.
با این حال، کمپانی های بزرگ صادرکننده کارت های اعتباری نظیر مسترکارت، ویزاکارت، آمریکن اکسپرس و ... هنوز به دلایلی از جمله تحریم های اقتصادی، وارد جغرافیای تجارت ایران نشده اند و کارت های ایرانی نیز قرار نیست وارد جغرفیای تجارت جهانی شود.
البته، باز نشدن این تجارت الکترونیک در ایران تنها به تحریم ها و عدم حضور مسترکارت و ویزا کارت محدود نمی شود؛ کارت های اعتباری بین المللی موافقان و مخالفانی در ایران دارد؛ برخی معتقدند نبود این کارت ها منجر به محدود کردن روابط تجاری ما شده است و برخی دیگر بر این باورند که این ابزار برای فرهنگ ما مناسب نیست و باعث می شود مردم به این نوع خرید عادت کنند و همیشه مقروض بانک باشند.
کاظم شفقی مدیر عامل یک شرکت تولیدکننده فرش دستباف یکی از مشکلات بخش توزیع فرش دستباف را، بسته بودن برخی مسیرهای مبادله پولی ذکر می کند و می گوید: بزرگترین مشکلی که برای فروشندگان داخلی برای عرضه فرش دستباف به افراد مقیم خارج از ایران وجود دارد این است که آنها مسترکارت و ویزا کارت دارند و با کارت های اعتباری خرید می کنند اما نبودن این کارت ها در ایران سبب شده است خریداران نتوانند فرش های دلخواه خود را خریداری کنند.
فریال مستوفی عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران نیز به مزایای کارت های اعتباری پرداخت و گفت: مهمترین مزیت این کارت ها این است که از همراه داشتن همیشگی پول نقد جلوگیری می کند؛ افراد می توانند با استفاده از کارت های اعتباری خرید کنند و یک ماه برای پرداخت وجه آن فرصت داشته باشند.
وی ضبط شدن مسیر پرداخت ها را از دیگر مزایای کارت های اعتباری عنوان کرد و گفت: کارت اعتباری نقش «تسهیل گری» را برای روابط اقتصادی ایفا می کند؛ این کارت ها در عرضه کالا به گردشگران خارجی نیز موثر است، چرا که گردشگر خارجی مبالغ زیادی وجه نقد با خود جابجا نمی کنند و طبیعی است که وقتی زیر ساخت های استفاده از کارت اعتباری در کشوری (مثلا ایران) راه اندازی نشده باشد، گردشگران نیز در آن کشور خریدی نخواهند داشت.
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با تاکید بر اینکه کارت های اعتباری مشکلاتی نیز در دنیا ایجاد کرده است، گفت: این کارت ها برای افرادی که کنترل مناسبی روی خرید ندارند مناسب نیست.
وی ادامه داد: به طور معمول افراد هنگامی که می خواهند با استفاده از وجه نقد خرید کنند، به سراغ خرید نیازهای مهمتر می روند اما زمانی که لازم نیست وجه نقد پرداخت کنند و فقط با یک امضا می توانند خرید داشته باشند، به سراغ کالاهای غیرضروری تر هم می روند.
وی افزود: این مساله، باعث شده است که بسیاری از اروپایی ها به سیستم بانکی بدهکار شوند.
مستوفی ادامه داد: البته در کارت های اعتباری بین المللی، این امکان وجود دارد که افراد وجه خرید را در مدت یک ماه پرداخت نکنند اما در این شرایط آنها باید نرخ سودی حدود 40 درصد را به سیستم بانکی پرداخت کنند.
به هر حال، کارت های اعتباری نیز مانند تمام تکنولوژی های دیگر و هم خانواده های خود در دنیای مدرن، می تواند معایت و مزایایی داشته باشد؛ اعتباردهندگان و به طور خاص سیستم بانکی می تواند افراد را اعتبار سنجی کرده و با مشخص شدن اعتبار هر شخص، کارتی با سقف اعتبار معین را در اختیار وی قرار دهد و به این ترتیب، زمینه را برای تسهیل در مبادلات پولی تسهیل کند.
از طرف دیگر، افراد نیز می توانند این ابزار اقتصادی را برای دستیابی به «رفاه» بیشتر در زندگی اقتصادی خود به کار بگیرند.