ایمپلنت و مهندسی بافت نرم و سخت

به واقع، مردمان تمدن مایا اولین کسانی بودند که حدود 1350 سال پیش از آن که برانمارک سوئدی کار با آلیاژ تیتانیوم را آغاز کند از ایمپلنت های فکی استفاده کردند؛ باستان شناسان در حفاری انجام شده در گورهای مایاها در سال 1931 در کشور هندوراس، قطعه ای از یک آرواره مایایی مربوط به حدود سال 600 میلادی را یافتند. این قطعه از آرواره که به زنی حدود 20 ساله تعلق داشت، دارای سه قطعه دندان مانند صدف بود که در داخل سوراخ های دندان های از بین رفته، قرار گرفته بود.
پس از آن باستان شناسان ملاحظه کردند که این نوع صدف ها در میان مردگان مصر باستان نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. در سال 1970 میلادی، یک محقق برزیلی نمونه های آرواره های به دست آمده را با پرتونگاری بررسی کرد. او متوجه توده ای استوانی حول 2 ایمپلنت شد و نتیجه گرفت که ایمپلنت ها در دوره زنده بودن فرد، کاشته شده اند.
تحقیقاتی در دهه 1950در دانشگاه کمبریج انگلیس به منظور بررسی جریان خون در بافت های زنده انجام شد. این تحقیقات به روشی برای ساخت محفظه هایی از جنس تیتانیوم منتهی شد که بعدها از آنها برای کاشت در داخل بافت نرم گوش های خرگوش استفاده شد.
در سال 1952 میلادی برانمارک جراح ارتوپد سوئدی که به بررسی ترمیم و بهبود استخوانی علاقمند بود از این محفظه برای کاشت در ران خرگوش استفاده کرد. او در پی چندین ماه مطالعه و تحقیق، تلاش کرد این محفظه های گرانقیمت را از بدن خرگوش خارج کند اما مشاهده کرد که استخوان ها در نزدیکی تیتانیوم رشد کرده و به طور قابل توجهی به فلز چسبیده اند.
وی با استفاده از نمونه های انسانی و حیوانی به انجام مطالعات بیشتری در ارتباط با این پدیده اقدام کرد که همگی آنها این ویژگی منحصر به فرد فلز تیتانیوم در اتصال به استخوان ها را تایید کردند.
ایمپلنت در حوزه دندان پزشکی روشی است که برای جایگزینی دندان های طبیعی از دست رفته اختراع شد. در گذشته ایمپلنت در هر فکی به راحتی گذاشته نمی شد و تنها در فک افراد دارای تمام شرایط لازم ، نصب می شد.
اما به تدریج با افزایش درخواست ها در این زمینه به ویژه برای موارد زیبایی و به خصوص در بخش قدامی فک بالا و افزایش توقعات بیماران برای دریافت نتیجه بهتر، پزشکان به این نتیجه رسیدند که باید روشی بیابند که با استفاده از آن بتوانند بافت نرم و سخت را تغییر دهند یا با وسایل ویژه ای به آن کمک کنند تا ایمپلنت با شرایط بسیار مناسب گذاشته شود و ساختار ظاهری و عملکرد مناسبی داشته باشد.
به همین دلیل موضوع «مهندسی بافت نرم و سخت» در این زمینه مطرح شد. بافت نرم اطراف ایمپلنت شامل لثه و بافت سخت، شامل استخوان زیر دندان از بین رفته در مهندسی بافت نرم و سخت معرفی شده است.
به طور کلی منظور از مهندسی، هدایت کردن بافت های نرم و سخت توسط جراحی یا هر روش دیگر و تغییر شکل دادن در جهتی است که زیبایی را تامین کند.

** روش های مهندسی بافت نرم و سخت
مهندسی بافت نرم و سخت روش های مختلفی دارد؛ دکتر جمشید زمان ، دندان پزشک و عضو انجمن دندان پزشکان عمومی ایران  در این خصوص توضیح داد: مهندسی بافت سخت، زمانی به کار گرفته می شود که بیماری که دندان خود را به هر دلیلی مانند ضربه ها، تصادفات، بیماری ها یا پوسیدگی از دست داده است، فک او استخوان کافی برای ایمپلنت نداشته باشد.
وی افزود: در این صورت به کمک روش های مهندسی بافت از استخوان های سایر بخش های بدن بیمار مانند لگن خاصره یا سایر بخش های فک به ویژه فک بالا، استفاده می شود.
زمان، ادامه داد: در برخی موارد نیز از استخوان هایی با منشا حیوانی (به ویژه استخوان گاو) به صورت پودر استخوانی برای این منظور استفاده می شود.
عضو انجمن دندان پزشکان عمومی در مورد مهندسی بافت نرم نیز توضیح داد: در بافت نرم برخی جراحی ها برای دادن شکل خاصی به لثه به کار می رود تا لثه توانایی حفظ ایمپلنت به صورت مناسب را به دست آورد.
زمان افزود: برای این منظور جراحی هایی برای تقویت لثه انجام می شود که از بافت های نرم بخش های دیگر لثه یا از کام بیمار برداشته می شود و در ناحیه لثه ، پیوند می شود.
وی با اشاره به پیشرفت های ایران در این زمینه اظهار کرد: اساتید این رشته و دندان پزشکان عمومی ایرانی سال هاست روی این روش کار می کنند و درمان های بسیار موفقی را انجام داده اند.
عضو انجمن دندان پزشکان عمومی ادامه داد: اقداماتی که در ایران در زمینه ایمپلنت انجام می شود هم در زمینه درمانی و هم در زمینه ظاهری و زیبایی از درصد موفقیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی با یادآوری جایگاه برتر ایران در زمینه علوم مختلف پزشکی مانند رشته های دندان پزشکی در خاورمیانه، گفت: تمام روش های علمی درحال تغییرند و تحقیقات در ایران و در زمینه های مختلف به ویژه در رشته ایمپلنتولوژی که غیر از دندان پزشکی، علوم مهندسی مانند متالورژی نیز در آن دخالت دارند در دست انجام است.
زمان، یکی از زمینه های تحقیقاتی را تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی و کاربرد آن در درمان بیماری ها و ایجاد عضو مشابه عنوان کرد و افزود: در زمینه دندان پزشکی و ایمپلنت ، مطالعاتی در زمینه جایگزینی استخوان فک در دست انجام است که در مواردی به نتیجه رسیده است و برای بیماران به کار گرفته می شود.