تلاش برای ازسرگیری سوآپ نفت همسایگان شمالی

به گزارش ایران اکونومیست؛ محمود آستانه درباره آخرین وضعیت راه اندازی سوآپ با همسایگان شمالی از طریق دریای خزر، افزود: امکان حمل نفت کشورهایی مانند قزاقستان و ترکمنستان وجود دارد، بنابراین در حال مذاکره با شرکت های سوآپ کننده هستیم تا بتوانیم نفت تولیدی این کشورها را سوآپ کنیم.
سوآپ نفت خام کشورهای آسیای میانه از مسیر ایران پس از 13 سال به دستور وزیر نفت وقت دولت دهم در سال 1389 متوقف شد.
منابع نفت و گاز منطقه آسیای میانه امکان دسترسی به بنادر آزاد ندارند و به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی و راهبردی خود نقش تعیین کننده ای در این فعالیت اقتصادی داشته است.
عضو هیات مدیره شرکت نیکو در ادامه این گفت وگو با تاکید بر این که مذاکره سوآپ با دولت ها انجام نمی شود، ادامه داد: هم اکنون با شرکت های ویتول، دراگون، لوک اویل، لیتاس و برخی شرکت های داخلی مذاکره هایی داشته ایم، اما هنوز به توافق نرسیده ایم.
وی با ابرازامیدواری نسبت به این که مذاکرات امسال به نتیجه برسد و سوآپ نفت خام عملیاتی شود، ادامه داد: ایران برای سوآپ روزانه 300 هزار بشکه نفت خام همسایگان شمالی آماده است و محدودیتی ندارد.
عضو هیات مدیره شرکت نیکو اضافه کرد: در دریای خزر، محدودیت های زیادی برای ترانزیت نفت خام وجود دارد، زیرا کشتی ها کوچک هستند و بنادر نیز ظرفیت پایینی دارند، بنابراین ما می توانیم از این فرصت به خوبی استفاده کنیم.
آستانه می گوید، در صورت اجرا شدن سوآپ، ما نفت خام را در بنادر شمالی و پایانه نفتی نکا تحویل می گیریم و در جنوب کشور تحویل می دهیم.
مشاور وزیر نفت درباره زیان های قطع سوآپ در دولت قبل، گفت: باید از کسانی که سوآپ را قطع کردند، پرسید که چرا این ضرر را با تصمیم غلط خود به کشور تحمیل و میدان را به رقیبان ما واگذار کردند.
آستانه یادآور شد: بسیاری از فرصت های خوبی را که ما در منطقه دریای خزر داشتیم، رقیبان ما گرفتند و بازگرداندن شرایط به دوران سابق، دشوار است.
توقف سوآپ فرآورده های نفتی از اقدام های تعجب آور و نسنجیده دولت دهم بود که ضررهای جبران ناپذیری را به موقعیت استراتژیک ایران به عنوان مسیر امن ترانزیت انرژی در منطقه وارد کرد.
این تصمیم نه تنها امنیت و ثبات مسیر ترانزیت انرژی از ایران را زیرسوال برد، بلکه موجب محکومیت کشورمان در دیوان داوری بین المللی شد.
وزیر نفت وقت دولت دهم در سال 1389 به بهانه با صرفه نبودن سوآپ، آن را قطع و گفته بود سوآپ کشور را به واردکننده نفت تبدیل کرده است؛ اما بعد از قطع سوآپ و نقض قرارداد با شرکت های سوآپ کننده که به دستور وی صورت گرفته بود، شرکت های سوآپ کننده به دلیل نقض قرارداد از دادگاه درخواست غرامت کردند.
موقعیت جغرافیایی و استراتژیک ایران این امکان را برای کشور فراهم کرده است که بتواند با هزینه ای اندک و از طریق سوآپ، جایگاه خود را به عنوان مسیر امن ترانزیت انرژی تثبیت کند.
از طریق سوآپ، همسایگان شمالی ایران، بخشی از فرآورده های نفتی خود را از طریق کشورمان به بازارهای هدف ارسال می کردند که این اقدام، موقعیت بی نظیر ایران را به عنوان شاهراهی امن برای انتقال انرژی تقویت می کرد.
بهره گیری ایران از این موقعیت استراتژیک، نقش مهمی را در همگرایی سیاسی و اقتصادی همسایگان با کشورمان ایفا می کرد.
از طریق سوآپ، از یک طرف نفت خام تولیدی همسایگان شمالی، توسط ایران از طریق بنادر جنوبی ایران صادر می شود و از طرف دیگر، نیازهای نفتی مناطق شمالی کشورمان به شکل ساده تری تامین می شد.
توقف سوآپ نه تنها خسارت های سیاسی، اقتصادی و حقوقی بین المللی به کشور زد بلکه سبب شد خطوط لوله و تاسیسات احداث شده در پایانه نفتی شمال کشور به حال خود رها شوند.
برخی کارشناسان معتقدند بزرگترین برنده توقف سوآپ از مسیر ایران، کشور ترکیه بوده است، به طوری که پس از لغو سوآپ، همه نگاه ها به سوی ترکیه معطوف شد و این کشور توانست از طریق جلب اعتماد کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده نفت و گاز، موقعیت خود را به عنوان مسیر ترانزیتی امن و باثبات تحکیم کند.
اگرچه دولت یازدهم احیای سوآپ نفت و فرآورده نفتی را در دستور کار خود قرار داده و مذاکراتی را با مشتریان قدیمی سوآپ آغاز کرده است اما برای حصول نتیجه مسیر سخت و ناهمواری پیش رو دارد، زیرا مشتریان قدیمی سوآپ ایران، توانسته اند از طریق ترکیه یا سایر کشورها، مسیرهای امن و مطمئنی را برای انتقال فرآورده های نفتی خود بیابند و حاضر نیستند به راحتی به بازار ایران بازگردند.