آفت شب پره چالش جدی درختان جنگلی شمشاد شمال کشور

به گزارش ایران اکونومیست؛ شمشاد یکی از گونه های ارزشمند و منحصر به فرد جنگل های هیرکانی شمال کشور است که از ماه های گذشته به علت شیوع آفت شب پره ، در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته است.
شمشاد هیرکانی با نام علمی بُوکسوس هیرکانا (Buxus hyrcana) درختی همیشه سبز و بومی جنگل های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه های گیاهی در خطر انقراض اتحادیهٔ بین المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد.
این گونه درختان به عنوان پناهگاه حیات وحش و نماد میراث جنگل های شمال ایران قلمداد می شود و بهترین رویشگاه آن در ارتفاع 20 تا 400 متری از سطح دریا قرار دارد ولی تا ارتفاع حدود یک هزار و 200 متری درمناطق مختلف جنگلی استان های گیلان، مازندران و گلستان می روید.
طبق آمار منابع رسمی تاکنون این آفت حدود هشت هزار هکتار از رویشگاه های شمشاد را تحت تاثیر قرار داده و از این میزان حدود سه هزار و 500 هکتار آن را به طور کل خشک و نابوده کرده است.
به اعتقاد کارشناسان و مسئولان سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری در صورتی که در بعد پیشگیری ، مبارزه و مهار این آفت اقدامات بنیادین صورت نگیرد بزودی گستره زیادی از رویشگاه های شمشاد شمال کشور از بین خواهند رفت .
به گفته این کارشناسان ، مبارزه با این مهمان ناخوانده در مراحل اولیه آسان خواهد بود ولی در صورت ادامه تولید و مثل، این پروانه ها گستره زیادی از جنگل ها پراکنده می شوند و از بین بردن این آفت همانند مبارزه با ملخ مراکشی که بیش از 80 سال در مناطق شمال شرق استان گلستان ( گنبدکاووس ، آق قلا و مراوه تپه ) زاد ولد می کند بسیار مشکل خواهد بود.
با اینکه همه ساله برای جلوگیری از بروز خسارات بخش کشاورزی در گنبدکاووس، مراوتپه و آق قلا اکیپ های مختلف مناطق آلوده به ملخ مراکشی را سمپاشی می کنند ولی با این حال تاکنون موفق به نابودی کامل آنها نشده اند و این حشرات پس از این سالها به عنوان حشرات بومی شناخته می شوند.
شیوع آفت پروانه شب پره به کمتر از یک دهه پیش باز می گردد و در ابتدا در کشورهای اروپایی و در اوایل خرداد ماه سال جاری نیز توده هایی از رویشگاه شمشاد پارک بنفشه منطقه نمک آبرود چالوس نمایان شده است.
هم اکنون از گستره حدود 1.9 میلیون هکتار عرصه های جنگلی شمال کشور، حدود 72 هزار هکتار آن رویشگاه های شمشاد است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری غرب مازندران - نوشهر گفت : این آفت از اواخره خرداد ماه سال جاری حدود هشت هزار هکتار از اراضی جلگه ای و جنگلی شمشاد را تحت تاثیر قرار داده بود ، الان حدود سه هزار و 500 هکتار را به طور کامل نابود و خشک کرده است.
سید وجیه الله موسوی میرکلایی افزود : این آفت با گذشت این مدت با شتاب زیادی در اراضی جلگه ای در حال انتشار است و هرگونه تاخیر در پیشگیری ، مقابله و مهار شیوع این آفت ، احتمال آلوده شدن اراضی جنگلی مناطق بالادست بسیار زیاد می شود.
وی گفت : این آفت ابتدا در گونه های شمشاد تزئینی خانگی شیوع پیدا کرده و سپس به اراضی جلگه ای سرایت پیدا کرد.
موسوی افزود : هرچند با توصیه کارشناسان گیاه پزشکی سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری اقداماتی مانند استفاده ازسموم ضد این آفت در مناطقی از اراضی جلگه ای از جمله در بوستان جنگلی سی سنگان انجام گرفت و خوشبختانه دراین حوزه موفق بوده ایم ، ولی برای پیشگیری اساسی و مهار این آفت درسایه عزم جدی و بهره گیری از همه ظرفیت های موجود در منطقه ممکن است.
وی تاکید کرد : همکاری مسئولان استانی و شهرستانی و شهرداری ها برای مبارزه با این آفت ضروری است.
کارشناس ارشد گیاه پزشکی دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز دراین باره می گوید : شمشاد گونه ای اندمیک و منحصربه جنگل های شمال ایران و دارای ارزش بوتانیکی است و برابر ماده یک قانون حفاظت و حمایت از منابع طبیعی و ذخایرجنگلی کشورمصوب سال 1371 به عنوان ذخایر جنگلی و گونه ممنوع القطع است.
یزدانفر آهنگران افزود: متاسفانه این گونه درسال 1391 نیز مورد تهدید جدی بیماری بلایت قرار گرفت که بر اثر آن حدود 30 هزار هکتار از رویشگاه های شمشاد نابود و خشک کرده است .
* سابقه تاریخی شیوع این افت
وی گفت: شیوع آفت شب پره شمشاد براساس سوابق موجود به کمتر از یک دهه پیش باز می گردد و درابتدا در کشورهایی مانند چین ، ژاپن ، هندوستان ،آلمان ،هلند ،سوئیس ،فرانسه، انگلستان ، اتریش ، لیختن اشتاین، ایتالیا و در اوایل خرداد ماه سال جاری نیز دررویشگاه شمشاد پارک بنفشه منطقه نمک آبرود چالوس انتشار پیدا کرده است.
کارشناس ارشد گیاه پزشکی دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور افزود: این آفت رویشگاه های کشور آذربایجان را به طورکامل آلوده و از بین برده است و با سرعت در حال انتشار است و از دو هفته پیش مناطقی از شمال کشور از جمله آستارا و تالش گیلان را نیز آلوده کرده است .
* دلایل شیوع این آفت و روش انتشار آن
آهنگران افزود :این آفت ناشی از دو پدیده دیگر مانند بیماری بلایت ، گرما و خشکسالی در کشور شیوع پیدا کرده است و کاملا غیربومی و قرنطینه ای است و کمتر از یک دهه با سرعت در حال انتشار است.
این کارشناس سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور گفت : این آفت به شیوه های متعددی از جمله جابه جایی کانتینرهای حامل محمولات بین کشوری، انتقال نهال های آلوده به تخم و لاروهای جوان از کشورهای خارجی ، جابه جایی نهال های زینتی ، گردشگران خارجی ، تنیدن تار و انتقال توسط جریان باد ، تجهیزات و ادوات سفر ، انتقال نهال های آلوده به تخم و لاروهای جوان شب پره در داخل کشورمنتشر شده است.
* علائم خسارت
آهنگران ، خوردگی برگ های شمشاد (پارانشیم و پهنک برگ) و باقی ماندن رگبرگها، تنیدن تارهای فراوان ، چسباندن برگ ها و سرشاخه ها ، بی برگی درختان به صورت توده ای ، وجود فضولات لاروی فراوان روی زمین و لابه لای شاخه ها ، خشکیدگی و سوختگی ظاهری درختان را به عنوان نشانه هایی از میزان خسارت این آفت به این گونه ارزشمند در این مناطق اعلام کرد.
این کارشناس سازمان جنگل ها ، خوردگی پوست شاخه های درخت و وجود بقایای ناشی از پوست اندازی در بین سرشاخه ها و برگ های چسبیده به هم و تغییر در بافت و آلودگی خاک و آب خوردگی ، ریزش میوه و کاهش تولید بذر،بازشدن فضای جنگل و تغییرات اکولوژیکی و افزایش احتمال آتش سوزی در جنگل ها را از دیگر علائم خسارت ناشی از این افت در رویشگاه های شمشاد شمال کشور معرفی کرد.
وی ادامه داد : همچنین این آفت اثرات منفی نیز بر روی صنعت گردشگری ، اقتصاد جنگل ، افزایش قاچاق و سرقت چوب ، از بین رفتن زیستگاه حیات وحش و تخریب جنگل خواهد گذاشت.
*راهکارها
کارشناس ارشد گیاه پزشکی دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت : برای کنترل ، پیشگیری و مبارزه با این آفت ستاد بحران در استانداری مازندران تشکیل شد منتهی دراین حوزه اقدامات دیگر نیز از جمله قرنطینه ای (خارجی و داخلی) ، آموزش کارشناسان و دست اندرکاران ، پایش مناطق و رویشگاههای شمشاد ، تخصیص اعتبارات صورت گیرد.
آهنگران ، اطلاع رسانی فوری از طریق صدا و سیما، رسانه های همگانی، شبکه های مجازی، سازمانهای مردم نهاد ، تهیه و خرید مواد کنترل کننده مناسب به منظورپیشگیری و مهارآفت ، تامین نیروی انسانی ماهر برای عملیات کنترل، کانون کوبی با اقدامات فوری ،نظارت و ارزیابی مستمر ، قرق مناطق آلوده و نصب تابلوهای هشداردهنده را از دیگر اقدامات برای پیشگیری و مقابله با این آفت معرفی کرد.
به گفته وی ، کنترل آفت فقط به عهده منابع طبیعی نیست بلکه همه دستگاه های اجرایی لزوما باید در کنار جنگلبانان دراین حوزه همکاری ، همراهی و مشارکت های لازم را داشته باشند .
این کارشناس سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور ، نقش مدیریت جهاد کشاورزی (واحد حفظ نباتات ) ، حفاظت محیط زیست ، فرمانداران و شهرداران ، مجریان طرح های گردشگری ، سازمانهای مردم نهاد موسسات تحقیقاتی بویژه جنگل و مرتع ،ادارات اوقاف و امورخیریه ، تعاونی ها و واحدهای تولید گل وگیاهان زینتی در مبارزه با این آفت موثر دانست.
قائم مقام حفاظت و حمایت از جنگل های شمال هم گفت : برای پیشگیری ، مقابله و مهار این آفت یک عزم ملی در میان ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال کشور ایجاد شده است.
مسعود ملکی افزود : با هدف بررسی و ارائه راهکارهای به منظور جلوگیری از شیوع این آفت و کاهش خسارت های ناشی از آن نشست هایی در اداره کل مدیریت بحران استانداری مازندران همچنین ستاد بحران نیز در حوزه معاونت امور جنگل دراین منطقه شکل برگزار شد.
وی ادامه داد : همچنین بازدید هایی نیز در هفته جاری از سوی مسئولان بویژه معاونت حفاظت سازمان جنگل ها و دیگر کارشناسان ذیربط از رویشگاه های شمشماد درگیر این آفت داشته اند و تصمیمات خوبی نیز دراین حوزه در بعد پیشگیری و مبارزه با آن گرفته شد.
قائم مقام حفاظت وحمایت از جنگل های شمال کشور گفت : تعیین مناطق پراکنش ، تهیه و خرید مواد کنترل کننده و بهره گیری از همه ظرفیت های موجود از جمله به کارگیری عوامل اجرایی در ادارات کل حوزه های منابع طبیعی استان های شمالی از دیگر اقداماتی بوده که از چند روز گذشته تاکنون دراین بخش انجام گرفته است.
ملکی افزود : عملیات کنترلی با استفاده از فرآورده های میکروبیولوژیکی نوعی باکتری ضد این آفت در استان مازندران در پارک های جنگلی بنفشه چالوس ، نور ، ساری و سی سنگان نوشهر در روزهای گذشته آغاز شده است.
در 313 هزار هکتار از جنگل های غرب مازندران 90 گونه درختی وجود دارد.
میزان عرصه های جنگلی شمال کشور 1.9 میلیون هکتار است که بیش یک هزار و 35گونه جنگلی در این مناطق یافت می شود.