شهاب‌باران آسمان از ذرات بجای‌مانده از دنباله‌دارها

اسدالله قمری‌نژاد، عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران  با اشاره به بارش باران شهابی برساوشی در مرداد ماه گفت: اوج این بارش در شامگاه 21 و  22 مرداد ماه است که از ایران این پدیده نجومی با چشم غیر مسلح قابل رؤیت است.

وی با بیان اینکه این بارش شهابی هر سال اتفاق می‌افتد، ادامه داد: زمانی که زمین در مدار خود در حال حرکت است، گاهی یکی از مدارهای دنباله‌دار و یا سیارک‌ها را قطع می‌کند که در این صورت ذرات جدا شده از سیارک‌ها و دنباله‌دارها وارد جو زمین می‌شوند.

قمری نژاد ادامه داد: این ذرات زمانی که وارد جو زمین می‌شوند، به علت سرعت و اصطکاک در جو زمین شروع به سوختن می‌کنند.

وی، منشا بارش شهابی برساوشی را دنباله‌داری به نام «سویفت-تاتل» (Swift-Tuttle) دانست که حدود 130 سال با یک بار حرکت، حرکت مداری خود را کامل می‌کند و اظهار کرد: بهترین شرایط رصدی تعداد شهاب‌ها بین 120 تا 200 شهاب است که تاکنون به ندرت تعداد این بارش‌ها به 200 شهاب رسیده است.

عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران بهترین رصد ZHR این دنباله‌دار را که بیشترین بارش را داشته است، متعلق به سال 2004 دانست و گفت: پس از این بارش، در سال 2009 شاهد بیشترین بارش دنباله‌دار سویفت-تاتل بودیم. برای مشاهده مجدد بهترین شرایط بارش این دنباله باید تا سال 2028 منتظر باشیم.

به گفته وی، ZHR تعداد شهاب‌های قابل مشاهده برای رصدکنندگان در مدت زمان یک ساعت در بهترین شرایط ممکن است که کانون بارش در بالای سر ناظر بوده و آسمان ناظر از شرایط خوبی برخوردار باشد.

وی اهمیت این بارش را تعداد بارش، بزرگی و درخشندگی آن ذکر کرد و یادآور شد: اوج بارش شهاب این دنباله‌دار در روز 21 مرداد ماه است که در صورت وجود شرایطی همچون قرار گرفتن در کانون بارش‌ها، صاف بودن آسمان و عاری بودن آسمان از غبار می‌توان این پدیده زیبای نجومی را مشاهده کرد.

دبیر اجرایی شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران با تاکید بر اینکه این بارش از ایران قابل رؤیت است، خاطرنشان کرد: درچند سال گذشته هنگام بارش شهابی برساوشی وضعیت ماه برای رصد چندان مناسب نبوده است؛ ولی امسال فاز «افزایشی» ماه به هنگام بارش طوری است که پس از نیمه شب ماه از افق ناظر غروب می‌کند و امکان رصد بهتر بارش فراهم می‌شود.

وی همچنین ادامه داد: در رصد این پدیده می‌توان زمان و تعداد شهاب‌ها، میزان بارشی که در یک ساعت وارد جو می‌شود، رنگ شهاب‌ها، میزان درخشندگی، طول شهاب‌ها و دود حاصل از شهاب‌ها را رصد و اندازه‌گیری کرد.

این محقق نجومی همچنین تاکید کرد: رصدگران در این بارش می‌توانند در پروژه‌های بین‌المللی که از سوی نهادهایی همچون «سازمان بین‌المللی بارش» (The International Meteor Organization (IMO)) برای بارش‌های شهابی تعریف می‌شود، مشارکت داشته باشند؛ چراکه با به اشتراک گذاشتن داده‌های به دست آمده از این رصد و انتشار آن در سایت این سازمان، ارزش اطلاعات به دست آمده از سوی رصدگران داخلی چندین برابر خواهد شد.

به گفته وی، این سازمان هر ساله با دریافت گزارش‌هایی از رصد بارش‌های شهابی از سوی رصدگران پراکنده در مناطق مختلف، در زمینه بارش‌های شهابی و ویژگی‌های آنها پروژه‌های پژوهشی انجام می‌دهد.

 بارش شهابی در هنگام عبور سیاره زمین از میان توده‌ای از ذرات در فضا رخ می‌دهد. در این مواقع تعداد زیادی شهاب در جو زمین می‌سوزند. هر بارش شهابی در ناحیه مشخصی از آسمان اتفاق می‌افتد که به این محل «کانون بارش» گفته می‌شود. به دلیل دورنمای سه‌بعدی، چنین به نظر می‌رسد که تمام شهاب‌هایی که از یک راستا می‌آیند، از یک نقطه گسیل می‌شوند.

بارش شهابی برساوشی یکی از مهمترین بارش‌های شهابی سالیانه است. این بارش شهابی از توده ذرات برجای‌ مانده از دنباله‌دار سوئیفت‌تاتل به وجود می‌آید و معمولا از ۲۷ تیر تا ۳ شهریور فعال است که بازه زمانی بلندی برای یک بارش شهابی به‌شمار می‌آید.

اوج این بارش شهابی معمولا هرساله در روزهای 21 و 22 مرداد ماه است و کانون آن بارش در صورت فلکی ذات‌الکرسی و در نزدیکی مرز آن با صورت فلکی برساوش واقع شده‌ است، ولی در گذشته که اندازه‌گیری و سنجش دقیق مکان نورباران بارش‌های شهابی میسر نبود، اخترشناسان مکان کانون این بارش را در برساوش می‌دانستند و به همین دلیل آن را برساوشی نامگذاری کردند.

به دلیل اهمیت رصد بارش‌های شهابی سازمان بین‌المللی بارش شهابی (The International Meteor Organization) که به اختصار به ‌آن IMO می‌گویند، از سال 1988 تاسیس شد و در حال حاضر 250 عضو دارد.

سازمان بین‌المللی شهاب (International Meteor Organization) سازمانی است که در آن صدها اخترشناس آماتور و حرفه‌ای در زمینه بارش‌های شهابی و پدیده‌های مربوط به آن کار می‌کنند.

این سازمان هر ساله با دریافت گزارش‌هایی از رصدگران پراکنده در مناطق مختلف، در زمینه بارش‌های شهابی و ویژگی‌های آنها، پروژه‌های پژوهشی انجام می‌دهد.

تهیه و آماده‌سازی جدول‌ها و فرم‌های استاندارد برای ثبت بارش شهابی و پدیده‌هایی مانند آذرگوی‌ها و شهاب‌واره‌ها، جدول داده‌های رصدی مربوط به بارش‌های گوناگون و ارائه راهکارهای گوناگون رصدی و طرح پروژه‌های متنوع از کارهایی است که توسط این سازمان انجام شده است.