كم‌خوني به حالتي اطلاق مي‌شود كه در آن تعداد سلول‌هاي قرمز يا ميزان هموگلوبين خون شخص كاهش يابد.
افرادي كه زود عصبي و خسته مي‌شوند، در مقابل تغيير فصل و شروع بيماري‌ها از خود مقاومتي ندارند، در سربالايي و بالارفتن از پله‌ها تپش قلب زياد دارند و نفس كم مي‌آورند، يا كساني كه خواب‌هاي پريشان مي‌بينند و وحشت‌زده بيدار مي‌شوند، داراي درجات مختلفي از كم‌خوني هستند.
از علائم ظاهري فقر آهن مي‌توان به رنگ پريدگي، كم‌رنگي يا بي‌رنگي خطوط كف دست يا سفيدي داخل پلك و لب اشاره كرد كه با آزمايش مشخص مي‌شود.
كم‌خوني و فقر آهن از بيماري‌هاي شايعي است كه بخصوص در كشور ما به وفور مشاهده مي‌شود و گروه‌هاي سني مختلف را درگير مي‌كند.
علل مختلفي براي كم‌خوني و فقر آهن ذكر شده كه مهم‌ترين آن به تغذيه غيرصحيح بازمي‌گردد.
كم‌خوني در رفتار افراد تأثيرگذار است؛ زودپريشاني و عصبيت‌هاي ناخواسته و بي‌ميلي به غذا به علت نوع غذا و عادات بدغذايي در كشور، سبب گستردگي سوءتغذيه و به‌دنبال آن كم‌خوني مي‌شود.
براي رفع كم‌خوني ابتدا عوامل آن را بشناسيد و سپس نيازهايتان را با تغذيه صحيح تامين كنيد.
از تشخيص تا درمان
فريتين نشان‌دهنده ميزان ذخيره آهن در بدن است. معمولا بدن از طريق مواد غذايي مختلف مانند گوشت قرمز و غذاهاي دريايي آهن مورد نيازش را تامين مي‌كند بنابراين ترديدي نيست كه كاهش مصرف اين گروه از مواد غذايي در برنامه غذايي روزانه افراد بتواند با پيامدهايي مانند كمبود آهن همراه باشد كه به‌تبع آن ميزان ذخيره آهن در بدن نيز به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد.
خونريزي‌هاي شديد بويژه در دوران قاعدگي نيز سطح فريتين خون را كاهش مي‌دهد. اغلب خانم‌ها بين 20 تا 40 سالگي دچار فقر آهن مي‌شوند و در دوران يائسگي سطح فريتين موجود در خون آنها به حالت طبيعي باز مي‌گردد.
به عبارت ديگر فريتين فرم ذخيره آهن در بدن است كه حدود 30 درصد كل آهن موجود در بدن را تشكيل مي‌دهد.
اين پروتئين حياتي آهن را در كبد و مغز استخوان كه محل ساخت گلبول‌هاي خوني است ذخيره مي‌كند و نخستين تغيير ناشي از كاهش سطح آهن بدن در فريتين ايجاد مي‌شود كه اغلب در مراحل اوليه هيچ اثر و نشانه‌اي را به همراه ندارد.
تجويز مكمل آهن مستلزم تعيين ميزان ذخيره فريتين است، زيرا تجويز بيش از اندازه مكمل آهن موجب ناراحتي فرد بيمار مي‌شود.
نشانه‌هاي كم‌خوني ناشي از فقر آهن بندرت پيش از اين‌كه سطح هموگلوبين خون به كمتر از 10 برسد نمايان مي‌شود اما معمولا كاهش سطح فريتين علاوه بر عوارض و نشانه‌هاي اوليه مانند خستگي مزمن، ضعف و بي‌حالي، سرگيجه و سردرد با علائم ديگري نظير تنگي نفس، افزايش قدرت تحريك‌پذيري، وزوز گوش و درد قفسه سينه نيز همراه است.
تشخيص فقر آهن بر پايه اندازه‌گيري فريتين است. چنانچه مقدار فريتين خون به كمتر از 14 ميكروگرم در ليتر برسد نشانه از بين رفتن كامل ذخيره آهن در بدن است البته بايد توجه داشت كه خونريزي‌هاي شديد معده، پركاري تيروئيد ، ابتلا به بيماري‌هاي مزمن كبدي مانند هپاتيت، سؤتغذيه و ايجاد اختلال در جذب مواد غذايي در بدن نيز مي‌تواند منجر به كاهش سطح فريتين خون شود.
ابتلا به چنين بيماري‌هايي با علائم ديگري نيز همراه است. در افرادي كه مستعد ابتلا به كم‌خوني هستند، اهداي مكرر خون به كم‌خوني ناشي از فقر آهن و كاهش ذخيره آهن در بدن منجر مي‌شود. در خانم‌ها در مقايسه با آقايان، جبران ذخيره آهن از دست رفته كندتر انجام مي‌شود.
اگر كاهش سطح فريتين با كاهش شديد هموگلوبين خون همراه باشد به اين معني است كه فرد با كم‌خوني جزيي مواجه شده كه در اين صورت مصرف مكمل‌هاي آهن، بهترين راهكار براي كاهش عوارض ناشي از آن است.
اگر كاهش سطح فريتين ناگهاني باشد لازم است بيمار تحت معاينات و آزمايشات كامل قرار گيرد، چراكه ابتلا
به بعضي بيماري‌ها مانند بيماري‌هاي كبد، عفونت‌هاي شديد و همچنين بيماري‌هاي اتوايمني زمينه‌اي براي ابتلا به كم‌خوني و كاهش ذخيره آهن بدن است.
به هر حال بايد توجه داشت در نظر گرفتن يك برنامه غذايي مناسب كه غني از سبزيجات سبزبرگ مانند اسفناج باشد و مصرف غلات، گوشت، ماهي و مرغ سطح فريتين بدن را افزايش مي‌دهد. با مصرف مكمل‌هاي غذايي حاوي آهن پس از گذشت هفت تا 10 روز وضعيت خونسازي در بدن به حالت طبيعي بازمي‌گردد اما جبران ذخاير آهن بدن مستلزم تكميل دوره شش ماهه درمان است.
