سرویس اقتصادی«فردا»،حسین کرمانی: سهام عدالت؛ در نگاه اول این دو لغت بسیار جذاب می نماید و این جذابیت هنگامی که با تبلیغات فراوان در مورد واگذاری سهام شرکت ها و کارخانه ها به مردم در جهت افزایش ثروت آنان همراه می شود چند برابر خواهد شد.
در واقع ایجاد این جذابیت در سالهای 84 و 85 اتفاق افتاد، . یکی از راه هایی که رئیس دولت در آنزمان برای بالابردن محبوبیت خود انتخاب کرد و کماکان نیز بر آن مسیر قدم می گذارد دادن وعده های بود. وعده هایی که گاه تکذیب شد و گاه نه؛ اما چه وعده های تکذیب شده و چه وعده های تکذیب نشده، از آوردن نفت سر سفره های مردم تا حل مشکل مسکن هیچکدام به سرانجام مطلوبی نرسید.
در این بین اما برای سهام عدالت باید جایگاه ویژه ای در نظر گرفت. سهامی که در موردش تبلیغات فراوان صورت گرفت و بنا بود ثروت را در بین اقشار مختلف جامعه توزیع کند تا آنها نیز از ثروت کلان کشور بی نصیب نمانند. علاوه بر این، «توزیع متعادل ثروت ملی و گسترش مالکیت در سطح عمومی، به منظور تأمین عدالت اجتماعی، متکی به خود نمودن خانواده های نیازمند و کاهش وابستگی آنان به کمکهای دولت از طریق نهادهای حمایتی، ایجاد درآمد دراز مدت برای خانواده های کم درآمد و تشویق به پس انداز و سرمایه گذاری منجر به بهبود درآمد خانوارها» از دیگر اهدافی بود که برای این طرح برشمرده می شد.
در آن زمان منتقدانی بودند که ایرادهای این طرح را بیان کنند اما صدای آنها در هیاهوی موافقان دولت و هورا کشیدنشان برای ارائه چنین طرح های خلاقانه و مشکل گشایی گم شد و کسی نشنید که آنها می گفتند دولت با این طرح سهام شرکت هایی که سود دهی ندارند را به مردم واگذار می کند، مردم برگه های سهام را بصورت نقدی به دیگران می فروشند و ... . این طرح با سر و صدای فراوان اجرا شد و بنا بود هر ساله سود طرح به سهامداران پرداخت شود. اما در عمل چه اتفاقی رخ داد؟
آخرین آمارها حاکی از این مطلب است که از سال 85 تاکنون نزدیک به 45 میلیون نفر دعوتنامه سهام عدالت را دریافت کرده اند، گرچه بخش عمده ای از این افراد سهام عدالت خود را دریافت کرده اند، اما سودی بابت این نوع سهام دریافت نکرده اند.
مشمولان اولین مرحله واگذاری سهام عدالت در سال 85، 86 و 87 مددجویان کمیته امداد، بهزیستی و رزمندگان فاقد شغل و همچین مشمولان طرح شهید رجایی بودند که تاکنون تنها دوبار سود سهام عدالت دریافت کرده اند. اولین گروه دریافت کنندگان سهام عدالت طی 5، 6 سال اخیر یک بار سودی به میزان هر نفر 40 هزار تومان و یک بار سودی به میزان هر نفر 80 هزار تومان دریافت کردند.
دومین گروه مشمولان سهام عدالت که سال 86 و 87 به انجام رسیده است، گروه های روستائیان و عشایر فاقد شغل و کم درآمد را در بر می گرفت که به این افراد هم تاکنون یک بار طی این سالها سودی به میزان 40 هزار تومان به ازای هر نفر پرداخت شده است.
سومین گروهی که مشمول دریافت سهام عدالت شدند و در سالهای 86، 87 و 88 سهام دریافت کردند، شاغلین دستگاههای اجرایی، بازنشستگان کشوری، لشکری و تامین اجتماعی بودند که این افراد هم تاکنون فقط یکبار سود سهام عدالت دریافت کرده اند.
مشمولان مرحله سوم هم تنها سودی به میزان 40 هزار تومان به ازای هر نفر طی این سالها دریافت کرده اند، این در حالی است که برخی از مشمولان مرحله دوم همین یکبار سود سهام عدالت را نیز دریافت نکرده اند، در صورتی که تمامی این افراد در یک دهک قرار داشتند و فقط در تعاونی های سهام عدالت مختلف عضو بودند.
نکته جالب توجه دیگر این است که همان سود پرداخت شده، که مربوط به سال 1386 بوده است نیز در سال 1388 و آنهم در اردیبهشت آن سال، یعنی یک ماه مانده به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به 9 میلیون نفر پرداخت شد. امری که واکنش و اعتراض برخی از نمایندگان مجلس را نیز در پی داشت.
از دیگر نکات قابل توجه در این طرح، نادیده گرفتن کارگران در گروه های واجد دریافت سهام عدالت بوده است که بعد از اعتراضات فراوان در این مورد بنا شد آنها نیز سهام عدالت را دریافت کنند. به همین منظور آنها باید در سایت وزارت تعاون ثبت نام می کردند، اما بعد از ثبت نام تقریبا 3 میلیون نفر از آنها بخش مربوط به ثبت نام این قشر از جامعه از سایت حدف شد و یکی از مسئولین نیز اعلام کرد که تعداد کارگران ثبت نام شده در سامانه پیش بینی شده بسیار زیاد بوده و تعداد سهام باقیمانده قابل واگذاری از محل فروش شرکت های دولتی، به اندازه حدود 2 میلیون و 600 هزار کارگر تایید شده در مرحله اول نیست!
بنابراین تا این مرحله تنها عده ای برگه سهام عدالت را دریافت کرده و یکبار قبل از انتخابات ریاست جمهوری مبلغی به حسابشان واریز شده است و عده زیادی نیز هیچ سودی دریافت نکرده اند و عده ای دیگر نیز که اصلا امکان ثبت نام به آنها داده نشده است!
اما این همه ماجرا نیست. در 27 تير امسال هوشنگ عمراني، دبيركل كانون سرمايه‌گذاري‌هاي عدالت استاني درگفت‌وگويي با روزنامه دنياي اقتصاد گفت: «تا پايان برنامه پنجم توسعه يعني سال ۹۴ سودي از بابت سهام عدالت به مشمولان پرداخت نخواهد شد.» یعنی نه تنها دارندگان خوشبخت سهام عدالت، تا کنون سودی از این طرح بزرگ نبرده اند بلکه ازین به بعد هم سودی در کار نخواهد بود. اما چرا؟دلیل بسیار جالبی برای این امر وجود دارد: بدهي دارندگان سهام عدالت به دولت! بر اساس جوابيه خرداد ۹۱ سازمان خصوصي‌سازي دارندگان سهام عدالت دست‌كم نيم ميليون تومان ديگر بدهي دارند و هوشنگ عمراني هم تاكيد كرده كه اين بدهي‌ها تا سال ۹۴ تسويه نخواهد شد.
روزنامه ايران، روزنامه دولت هم در گزارش ۳۰ مردادماه خود به اين مسئله اشاره کرده و درباره ندادن سود ساليانه به دارندگان سهام عدالت مي‌نويسد: از همان زمان تا سال ۸۷ سود سهام عدالت سالانه بين مشمولان توزيع شد، اما در همان سالها بود كه خود مجلسيان اعلام كردند براي كوتاه كردن مسير مالكيت مردم بر سهامشان بهتر است تا ديگر سودي بين مشمولان توزيع نشود و سود توزيعي شركت‌ها يكسره به خزانه دولت وارد شود تا به اين ترتيب مردم زودتر بتوانند براي آينده سهامشان تصميم بگيرند و به تعبير بهتر خريد و فروش سهام عدالت اجرايي شود!.
با این حساب می توان گفت از طرح بزرگ و پر سر و صدای سهام عدالت، گذشته از پیامک هایی که در مورد خوشه بندی و چنین برنامه هایی بین مردم رد و بدل شد، چیز دیگری نصیب مردم نشد.
