کاهش سطح رفاهی خانوارها در سالهای 92 - 84

«حسن زیبایی» رئیس گروه امور اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در گزارشی پیرامون وضعیت رفاهی خانوارهای ایرانی، آورده است: هزینه های خوراکی و دخانی و غیرخوراکی با رشد متوسط سالانه به ترتیب 17.2 و 16.5 درصدی به ترتیب به 54 میلیون و 934 هزار ریال و 151 میلیون و 100 هزار ریال افزایش یافته است.
برپایه این پژوهش، نسبت هزینه های غیرخوراکی به خوراکی از 3.16 در سال 1384 به 3.35 در سال 1389 افزایش داشت و در سال 1391 به کاهش 2.7 رسید و در سال 1392 به 2.8 ارتقا یافت.
برابر این گزارش، متوسط درآمد کل خانوارهای شهری در دوره 92 - 1384 با رشد متوسط سالانه 17.7 درصد از رقم 53 میلیون و 678 هزار ریال (ماهانه چهار میلیون و 473 هزار ریال) در سال 1384 به 204 میلیون و 410 هزار ریال (ماهانه 17 میلیون و 34 هزار ریال) در سال 1392 افزایش یافت.
اجزای تشکیل دهنده آن، درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری است که از 36.5 درصد به 27.7 درصد در سال 1391 کاهش پیدا کرد.
براساس این پژوهش که در ماهنامه برنامه از سوی این سازمان منتشر شده، سال 1392 درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری به رقم 29.9 درصد افزایش و سهم درآمد از مشاغل آزاد از 26.4 درصد به 16.6 درصد در سال 1392 کاهش یافته و سهم درآمد متفرقه از 37.1 درصد به 53.5 درصد در سال 1392 افزایش یافته است.
براساس این آمار، در دوره یاد شده خانوار شهری با کسری درآمد روبرو شد بگونه ای که میزان کسری درآمد خانوار از رقم پنج میلیون و 564 هزار ریال (ماهانه حدود 464 هزار ریال) در سال 1384 به هفت میلیون و 522 هزار ریال (ماهانه حدود 627 هزار ریال) در سال 1389 و دو میلیون و 415 هزار ریال (ماهانه حدود 201 هزار ریال) در سال 1390 افزایش یافت.
برپایه این پژوهش توان اقتصادی خانوارهای شهری در دوره 92- 1384 کاهش یافته و خانوارهای ایرانی توان پس انداز را از دست دادند.
بررسی و مقایسه ارقام هزینه و درآمد خانوار شهری براساس قیمت های ثابت سال 1390 بیانگر این واقعیت است که سطح هزینه کل خانوار با کاهش سالیانه 2.9 درصدی از رقم 156 میلیون و 311 هزار ریال (ماهانه حدود 13 میلیون و 25 هزار ریال) در سال 1384 به رقم 121 میلیون و 339 هزار ریال (ماهانه حدود 10 میلیون و 112 هزار ریال) در سال 1392 افت داشت و اجزای آن که شامل هزینه های خوراکی و دخانی سالیانه 2.4 درصد و هزینه های غیرخوراکی 3.1 درصد سالیانه کاهش یافته است.
علاوه براین درآمد کل خانوار به قیمت ثابت در 1390 با کاهش سالیانه برابر با 1.9 درصد از رقم 141 میلیون و 631 هزار ریال (ماهانه حدود 11 میلیون و 803 هزار ریال) به 120 میلیون و 383 هزار ریال (ماهانه حدود 10 میلیون و 32 هزار ریال) در سال 1392 کاهش داشت و اجزای آن، درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری سالیانه 3.7 درصد، درآمد از مشاغل آزاد سالیانه 8.8 درصد کاهش یافت.
همچنین در دوره 92- 1384 افزایش تورم برای خانوارهای شهری به اندازه ای بود که میزان درآمد خانوار در 9 سال مورد بررسی برحسب قیمت های ثابت روند نزولی داشت و با وجود پرداخت یارانه نقدی ماهانه، قدرت خرید خانوارهای شهری نسبت به سال 1384 کاهش یافت.
واقعیت این است که خانوار شهری نتوانسته سطح درآمد و سطح هزینه های خود را در حد تورم پوشش دهد و در نتیجه سطح رفاه خانوار در دوره یاد شده کاهش یافته است.
در این گزارش آمده است: ارزش درآمد افراد مزد و حقوق بگیر سالیانه 3.7 درصد و درآمد مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی سالیانه 8.8 درصد کاهش یافته است؛ یعنی قدرت خرید درآمد افراد مزد و حقوق بگیر در سال 1392 نسبت به سال 1384 به میزان 30 درصد و درآمد آزاد مشاغل کشاورزی و غیرکشاورزی در سال 1392 نسبت به سال 1384 به میزان 47 درصد کاهش قدرت خرید داشته است.
علاوه براین، مقایسه نسبت متوسط هزینه های خانوار روستایی به متوسط هزینه های خانوار شهری نشان می دهد که سطح زندگی در مناطق روستایی همواره پایین تر از مناطق شهری است؛ به شکلی که نسبت متوسط هزینه یک خانوار روستایی به متوسط هزینه یک خانوار شهری از رقم 63.3 درصد در سال 1384 به رقم 62.9 درصد در سال 1392 کاهش یافت.
مقایسه نسبت هزینه های غیرخوراکی به هزینه های خوراکی در دو جامعه شهری و روستایی (در جامعه شهری این نسبت بیش از دو برابر جامعه روستایی است) نشان دهنده پایین بودن سطح رفاه در جامعه روستایی نسبت به جامعه شهرنشین است.
بررسی ها نشان می دهد کسری بودجه خانوار روستایی در دوره این گزارش (92- 1384) افزایشی و روند کسری بودجه خانوار شهری تا سال 1389 افزایش داشته و در مدت 92- 1390 کاهش یافته است.
اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها نیز موجب شد در سال 1389 کسری بودجه خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب 35 و 34 درصد افزایش یابد.
سال 1390 نیز به دلیل اثر آنی یارانه نقدی بار دیگر کسری بودجه خانوارها نسبت به سال قبل کاهش یافته، اما در خانوارهای روستایی کسری بودجه در سال های 92- 1391 تشدید شده است.
به اعتقاد این پژوهشگر، دلیل بی اثر شدن یارانه نقدی، سیاست های نامناسب پولی و مالی بوده وافزایش پایه پولی و رشد صعودی تورم بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، قدرت خرید یارانه های نقدی خانوارها را به شدت کاهش داد.
همچنین افزایش نرخ تورم، قدرت خرید بخشی از افرادی که دارای درآمد ثابتی هستند، کاهش داده و دارایی های افراد ثروتمند بیش از نرخ تورم یا حداقل متناسب با نرخ تورم افزایش یافته است.
وی خاطرنشان ساخته، افزایش درآمد ثروتمندان شکاف و فاصله طبقاتی افراد را پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها بیش از پیش در جامعه مشخص ساخته است.
مرکز آمار ایران اعلام کرده که پارسال متوسط درآمد اظهار شده سالانه یک خانوار شهری 241 میلیون و 318 هزار ریال و هزینه خالص سالانه 234 میلیون و 865 هزار ریال بود.