نانو، مقیاس کوچکی است که نه تنها با چشم، بلکه با قویترین میکروسکوپ های نوری هم قابل دیدن نیست. امروزه این مقیاس کوچک، با وجود اینکه مقیاس های بزرگتر و کوچکتر از آن هم وجود دارد به یک علم تبدیل شده است. این در حالی است که به عنوان مثال پیکوتکنولوژی، انگستروم تکنولوژی و ... نداریم.
یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد که یک ماده در اندازه نانومتر، ویژگی‌های متفاوتی با ذرات بزرگتر خود خواهد داشت. کوچک‌کردن ذرات، یک تغییر فیزیکی است و ما انتظار داریم که با این تغییر فیزیکی، ویژگی‌های اصلی ماده تغییر نکند. محققان توانسته اند که با به کار گیری علم نانو، در تولید برخی محصولات در حوزه های مختلف تنوع ایجاد کنند.
تغییر رنگ، تغییر شفافیت، تغییر خواص مغناطیسی، تغییر واکنش پذیری و...از جمله تغییراتی هستند که با کوچک کردن ذرات تا اندازه نانو متری به وجود می آید و این موضوع اکنون تحولی در علم نانو جهان به وجود آورده است.
همچنین از آنجا که نانو در بسیاری از شاخه های علوم و تکنولوژی کاربرد دارد مورد توجه محققان دنیا را به خود جلب کرده است.
پیشرفت های تکنولوژیکی در عرصه نانو طی سالهای اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا فراگیر شده است. در ایران نیز طی این سالها اقدامات موثری در این زمینه صورت گرفته و پیشرفتها از لحاظ تولید محصول، در حوزه نانو در دهه اخیر چشمگیر بوده است.
در حال حاضر ایران توانسته نانو را در صنایع مختلفی همچون نساجی و پوشاک، لوازم خانگی، تجهیزات، دارو و تجهیزات پزشکی، بهداشت و سلامت، عمران و ساختمان، خودرو و حمل و نقل، رنگ و رزین، آب و محیط زیست، نفت و صنایع وابسته، نیرو و انرژی، کشاورزی و غذا و نانو کامپوزیت به کار گیرد.
پیشرفت ایران در تولید نانو داروها
دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این خصوص گفت: وقتی ما در نمایشگاههای معتبر نانوتکنولوژی در کره، چین و... شرکت می کنیم می بینیم که محصولات نانویی امریکایی، ژاپنی و ... هم زمان و هم سطح ما محصولات خود را ارائه می کنند. در این زمان ها فرصتی به وجود می آید که تنوع و نوع محصولات ایرانی را محک بزنیم. شرکت در این نمایشگاهها نشان می دهد که ما از نظر تنوع و تعداد با کشورهایی همچون امریکا، چین، المان، فرانسوی، کره ای و ... برابری می کنیم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر آمار و ارقام دقیقی وجود ندارد که بتوان میزان تولیدات محصولات نانویی کشورها را برآورد کرد،اظهار داشت: به طور کلی می توان گفت که برخی کشورها در کدامیک از حوزه های نانویی موفق عمل کرده اند. به عنوان مثال کره جنوبی و ژاپن در نانوالکترونیک خوب پیشرفته داشته اند. در مقابل، ایران در نانودارو ( حوزه سلامت) و حوزه ساختمان به طور قابل ملاحظه ای ورود پیدا کرده است.
وی افزود: اکنون ۳ داروی «سینا کروکومین»، «نانودوکسوروبیسیم» و «لیشمانیوز» مورد تایید ستاد فناوری نانو در کشور وجود دارد و پنج دارو هم در مسیر توسعه هستند که امیدوار هستیم این داروها تا یکی دو سال آینده وارد بازار شوند. البته این نکته مهم است که بتوانیم هر دوسال یک نانودارو وارد بازار کنیم.
دبیر ستاد نانو با اشاره به پیشرفت ایران در حوزه نانوداروها گفت: ما در نانوداروها پیشرفت داشته ایم ولی لازم است که داروهای نانویی را به ثبت بین المللی نیزبرسانیم و در ادامه تاییدیه های امریکایی و اروپایی را اخذ کنیم تا وارد بازار خارجی شوند؛ این پیشرفت ها مستلزم برنامه ریزی است و هزینه بالایی دارد.
سرکار گفت: با توجه به اینکه ما در نانو داروها موفق هستیم، قصد داریم این محصولات را به روسیه و امریکای لاتین صادر کنیم.
وی با بیان اینکه هر کشوری متناسب با زیر ساخت هایش موفق عمل کرده است، افزود: ژاپن و کره جنوبی توانسته اند در نانو الکترونیک ها جذب متقاضی داشته باشند تا از این طریق به بازارهای بین المللی دسترسی پیدا کنند و محصول خود را توسعه بدهند؛ تولید و صادرات کالاهای نانویی به قابلیت کلی یک کشور بر می گردد نه قابلیت تولیدات تکنولوژیکی نانویی.
شناساندن ایران به دنیا در عرصه نانوتکنولوژی
به گفته دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، اکنون دنیا، ایران را به صنایع سنتی مانند زغفران، فرش، پسته و ... می شناسند و این در حالی است که کمتر در صنایع پیشرفته همچون نانو و بایو شناخته شده هستیم.
سرکار با تاکید بر اینکه باید دنیا، ایران را در تازه های تکنولوژی به رسمیت بشناسد، گفت: در حال برنامه ریزی و سرمایه گذاری هستیم تا بتوانیم ایران را بیشتر به دنیا معرفی کنیم و به عنوان کشوری که ظرفیت محصولات های نانویی دارد موفق تر عمل کنیم. ژاپن و آلمان، کشورهای پیشرفته ای هستند و سالیان سال زحمت کشیده اند تا جایگاه خود را در عرصه های فناوری تثبیت کنند. ما نمی توانیم از راه برسیم و انتظار داشته باشیم که دنیا ما را قبول کند.
دبیر ستاد نانو تاکید داشت: ما به عنوان ستاد نانو ظرفیت بالایی در این زمینه نداریم. تنها می توانیم شرکت ها را به بازارهای داخلی هدایت کنیم. با توجه به اینکه بازارهای داخلی آنچنان بزرگ نیستند که بتواند موجب رشد و توسعه شرکت ها شوند بنابراین نتیجه می گیریم که دولت باید در این مسیر گام بردارد.
وی افزود: به طور کلی از نظر تبدیل علم به محصول در حوزه نانو، بیش از ۱۵۰ شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد که بیش از ۳۰۰ محصول مبتنی بر نانو تولید می کنند؛ همچنین این محصولات توانسته اند تا کنون به بیش از ۱۰ حوزه صنعتی نانو تکنولوژی رسوخ پیدا کنند و راهی بازار شوند.
سرمایه گذاری بیشتر عامل تاثیرگذاری بر اقتصاد کشور
سرکار با اشاره به میزان برطرف سازی مشکلات در حوزه نانو، گفت: فناوری نانو، یک تکنولوژی تحول ساز است و در همه زمینه ها تاثیر می گذارد؛ هرچقدر در این زمینه سرمایه گذاری کنیم بازده اقتصادی چندین برابری خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه البته ایران در عرصه اقتصادی در حوزه نانو جز ۱۰ کشور برتر دنیا است، گفت: اگر سرمایه گذاری بیشتری در زمینه علم نانوی ایران شود، تاثیر نانو تکنولوژی در زندگی مردم و اقتصاد کشور به خوبی دیده خواهد شد.
دبیر ستاد فناوری نانو در خصوص رتبه علمی ایران در نانوتکنولوژی گفت: از نظر تولید علم نانو تنها یک کشور اروپایی و آن هم آلمان از نظر رتبه علمی از کشور ما جلوتر است.
وی با بیان اینکه ایران در منطقه از نظر تولید علم و تولید محصول، همیشه برتری داشته است، گفت: ما هیچ وقت ایران را در سطح کشورهای منطقه نمی سنجیم، زیرا ظرفیت ما بالاتر است و باید در مقایسه های جهانی قرار بگیرد.
برگزاری روز ملی نانوی ایران در دو کشور دیگر
سرکار افزود: چندی پیش، روز ملی نانوی ایرانی در چین برگزار شد و به دلیل موفقیت در برگزاری این روز، اکنون کشورهای دیگر هم از ما درخواست کردند تا این روز را در کشورشان برگزار کنیم. با برگزاری روز نانو تکنولوژی در کشورهای دیگر، محصولات فناورانه نانویی به صاحبان صنایع کشورهای خارجی معرفی می شوند تا این محصولات به تجاری سازی برسند.
وی با بیان اینکه ما با برخی از کشورهای آسیایی در ارتباط و تعامل هستیم، عنوان کرد: چین، امریکا، کره جنوبی، آلمان، ژاپن، انگلستان، فرانسه و... کشورهایی هستند که تا کنون با آنها تعاملات خوبی داشته ایم. اکنون در وضعیت مطلوبی برای ورود به بازار جهانی هستیم با شرایطی که برجام فراهم کرده قطعا یک فرصت فوق العاده برای شرکت های حوزه نانو فراهم خواهد شد که بتوانند اقتصادشان را محقق و محصولاتشان را صادر کنند.
وی تاکید داشت: در حال حاضر در حوزه تولید محصولات مبتنی بر نانو وضعیت خوبی داریم و این موضوع می تواند برای کشور یک مزیت نسبی به شمار رود؛ ولی ما از طرفی به این شرایط راضی نیستیم و با توجه به ظرفیت نیروی متخصص باید بیشتر مورد حمایت قرار بگیریم تا توسعه بیشتری پدیدار شود. حمایت هر چه بیشتر از فناوران حوزه نانو، منجر به جهشی در تنوع و تعداد محصولات و اقتصاد مبتنی بر این فناوری می شود.
رسوخ نانو در صنعت
سرکار با بیان اینکه رسوخ نانو در صنعت یکی از تاکیدات ما به شمار می رود تا اقتصاد دانش بنیان مبتنی بر این علم محقق شود، گفت: صنایع ما ظرفیت بالایی دارند ولی در صنایعی که در بخش خصوصی فعالیت می کنند راحت تر اقتصاد دانش بنیان محقق می شود تا در بخش دولتی.
وی افزود: محصولات نانو، ارزش افزوده بالایی دارند ولی اکنون نمی توان به صورت دقیق میزان آن را پیش بینی کرد. اعتقاد داریم از هر بودجه ای که دولت به تکنولوژی نانو تخصیص می دهد، بتوانیم ۳ برابر آن بودجه را از بخش خصوصی جذب و سرمایه گذاری کنیم.
وی تاکید کرد: اگر همه خواسته های ما محقق شود و تمام زیر ساخت های نرم و سخت از جمله قوانین و مقررات مرتبط با حمایت از شرکت های دانش بنیان، تجاری سازی، استانداردهای تشویقی و... فراهم شود، توسعه فناوری نانو در کشور میسر خواهد شد. همچنین از سوی دیگر باید منابع مالی به درستی به این حوزه اختصاص یابد.
نانو تا ۳ سال دیگر حجم بزرگی از فعالیتهای اقتصادی را رقم می زند
دبیر ستاد فناوری نانو با بیان اینکه اکنون تمرکز سند دوم راهبردی آینده نانو بیشتر بر رسوخ فناوری نانو در صنعت متمرکز است، ابراز امیدواری کرد تا سال ۱۳۹۸ بتوانیم حجم بزرگی از فعالیتهایی اقتصادی را در حوزه نانو ایجاد کنیم.
وی با اشاره به تاثیر گذاری برخی حوزه های نانو در اقتصاد کشور اظهار داشت: نانو می تواند در نفت، پتروشیمی، محیط زیست تأثیر بزرگی در اقتصاد کشور بگذارد. ورود نانو به این عرصه های صنعتی می تواند جهش بزرگی در اقتصاد نانو ایجاد کند. در حال حاضر بیشتر تمرکز ما علاوه بر نانو داروها، بر این حوزه هاست.
