هرچند در نهایت ناچار به استفاده از آب شیرین کن ها خواهیم شد، اما وقتی می توانیم با بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی و ایجاد محدودیت برای صدور آب مجازی در قالب میوه و تره بار مشکلات این حوزه را برطرف کنیم، هیچ نیازی به راه اندازی آب شیرین کن نخواهیم داشت زیرا منطقی نیست با هزینه زیاد آب شیرین کن راه اندازی و در مقابل هندوانه صادر کنیم چون برای هر هندوانه به طور میانگین حدود پنج مترمکعب آب مصرف شده و نباید به صادرات چنین محصولاتی افتخار کرد.
باید توجه داشت در دریای عمان و خلیج فارس حدود 37 گرم نمک به ازای هر لیتر آب وجود دارد. به این ترتیب می توان گفت شیرین کردن یک میلیارد مکعب آب (هزار میلیارد لیتر آب) 37 میلیون تن نمک در پی خواهد داشت و اگر این مقدار نمک را در هرمزگان یا کرمان تخلیه کنیم، به ریزگردهای نمکی بدل خواهد شد بنابراین باید از مسئولان پرسید چگونه می خواهند این مساله را مدیریت کنند؟
این در حالی است که باید تاکید کرد منطقی و به صرفه این است که شیرین کردن آب در مبدا انجام شود؛ اما نکته اینجاست که تخلیه و پساب آب شیرین کن ها باید در اعماق دو تا سه کیلومتری از ساحل انجام شود تا اثرات زیست محیطی کمتری در پی داشته باشد.
درباره هزینه آب شیرین کن نیز باید یادآور شد برای شیرین کردن 250 میلیون مترمکعب آب در سال تقریبا یک میلیارد دلار باید سرمایه گذاری کرد. این درحالی است که تاکنون برآورد نشده اگر این اعتبار در بخش کشاورزی و برای بهینه سازی آب اختصاص یابد چقدر آب صرفه جویی می شود.
بنابراین باید تاکید کرد قبل از هر اقدامی به مساله بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی پرداخته شود زیرا از 400 میلیارد مترمکعب ریزش جوی در کشور حدود 130 میلیارد مترمکعب مهار می شود از این مقدار30 میلیارد مترمکعب در مسیر انتقال هدر می رود و فقط یکصد میلیارد مترمکعب برای مصرف باقی می ماند؛ از این مقدار شش میلیارد مترمکعب در بخش خانگی و چهار میلیارد نیز در بخش صنعتی مصرف می شود.
این درحالی است که 90 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می شود، آن هم با بهره وری 35 درصد، بنابراین باید تاکید کرد حدود 55 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی هدر می رود و این بخش بیشترین آسیب را به منابع آب کشور می زند.
به این ترتیب برای رفع مشکل کمبود آب در کشور باید اول سیاست های صادرات آب مجازی اصلاح شده و بهره وری را نیز در مصرف آب در بخش کشاورزی افزایش دهیم و بعد از تحقق یافتن این دو مساله، اگر با کمبود آب روبه رو شدیم به دنبال تاسیس آب شیرین کن برویم.
دکتر عبدالرضا کرباسی - دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران