فرصتی طلایی برای اصلاحات ساختاری در اقتصاد

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تحریم برای ایرانی‌ها موضوع جدیدی نیست و طی ۴۰ سال گذشته هدف سخت‌ترین و شدیدترین تحریم کشورهای غربی و حتی همجوار قرار گرفته اند. شاید در مقاطعی فشار تحریم ها کمتر شد اما سایه تحریم ها هرگز کنار نرفت.
هر چند آثار مستقیم و شوم تحریم ها بر کشورمان و زندگی مردم  انکارناپذیر است اما تکرار آن باعث شد تا راه دور زدن تحریم ها را به لطف متخصصان داخلی بسازیم. در هر دوره با تغییر مسیر و شکل تحریم ها، ضربه گیرهای ایرانی جهت کاهش آثار تحریم های جدید هم تغییر کرد.
با خروج آمریکا از برجام،‌ تحریم های جدید مهم ترین منبع درآمدی کشور را نشانه گرفت و نقشه آمریکایی ها این بار به صفر رساندن صادرات نفت ایران بود. در این دوره که برای اولین بار فروش نفت ایران به حداقل میزان خود می رسید، نگرانی بابت کاهش درآمدها، کاهش ذخایر ارزی و اختلال در تنظیم بازار و ... ایجاد شد اما همین اقدام دولت آمریکا با همراهی برخی از  کشورها باعث شد دستاوردهایی غیرقابل انکار هم رقم بخورد.
رهایی از اقتصاد نفتی،‌ مهم ترین برنامه نظام و دولت های پس از انقلاب محسوب می شود در حالی که تاکنون هیچ دولتی نتواست برنامه و دستور رهبری مبنی بر اقتصاد بدون نفت را محقق سازد، عدو سبب خیر شد و با تحریم های نفتی، ایران را وارد اقتصاد بدون نفت کرد.
این توفیق اجباری باعث شد تا حوزه های درآمدی و پولساز در کشورمان فعال شوند از همه مهم تر اینکه مدیریت منابع در ستاد اقتصادی دولت و سایر نهادها بازتعریف شود به طوری طبق گفته رییس سازمان برنامه و بودجه، دولت برنامه صرفه جویی بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومانی را در هزینه های خود در دستور کار داده و منابع جدید برای تامین بودجه کشور در نظر گرفته شده که تمام این عوامل باعث شد تا برای اولین بار بودجه سال آینده بدون نفت تنظیم و تدوین شود. 
در اولویت قرار گرفتن صنایع و بنگاه های تولیدی برای ارتقای توان خوداتکایی و کاهش وابستگی در تامین کالاهای وارداتی به ویژه کالاهای اساسی و استراتژیک، کاهش خام فروشی ها،‌ جلوگیری از فرارهای مالیاتی، افزایش شفاف سازی و تعریف پایه های مالیاتی جدید، گسترش بازار صادرات خرد از جمله دستاوردهای تحریم ها به ویژه تحریم های نفتی است که برخی از این پروژه و طرح ها آغاز و در دست اجرا هستند و برخی دیگر در آستانه اجرا قرار دارند. کنار این برنامه، مهم ترین سیاست دولت برای جبران کاهش درآمدهای نفتی اصلاح نظام بودجه ریزی،‌ ایجاد درآمدهای پایدار و ایجاد ثبات در اقتصاد است.   
اتخاذ این سیاست ها در دوران اوج تحریم ها باعث افزایش نرخ رشد اقتصادی و کند شدن شیب تورم و کاهش آن شده است به طوری که طبق اعلام بانک مرکزی در سه ماه اول سال ۹۸، بخش غیرنفتی که بخش مولد اقتصاد است، حدود ۰.۴ درصد نسبت به مدت مشابه ۹۷ رشد داشته است. البته هرچند این رشد کمتر از توان بالقوه است اما با توجه به رشد منفی سه فصل قبل از آن و در کنار شروع کاهش تورم، امیدوار کننده است و تمام نهادها و موسسه های اقتصادی داخلی و خارجی پیش بینی های روشنی از آینده اقتصادی ایران دارند.     
درآمدزایی ۱۳۵ هزار میلیارد تومانی دولت با اجرای سه برنامه ضد تحریمی
«هادی قوامی» نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره سود تحریم های نفتی برای ایران در برنامه بلند مدت‌، گفت: دولت سه برنامه مهم و راهبردی برای استفاده از شرایط تحریمی و کاهش آثار آن دنبال می کند. یکی از این برنامه های دولت ایجاد درآمد پایدار است و یکی از راه های تحقق این سیاست اصلاحات نظام مالیاتی خواهد بود.      
وی ادامه داد: دومین برنامه،‌ اصلاح یارانه حامل های انرژی است. در حال حاضر ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می شود که اگر بتوانیم ۱۰ درصد آن را اصلاح کنیم به این معنا است که می توان ۹۰ هزار میلیارد تومان آن استفاده کرد یا اینکه به این میزان صرفه جویی داشت.     
قوامی افزود: از دیگر برنامه های دولت، انجام اصلاحات در ساختار بودجه در دستگاه های مختلف است که بخشی ازاین سیاست از طریق دارایی مولد دولت می تواند محقق شود.
این نماینده مجلس با بیان اینکه مجموع این عوامل باعث درآمدزایی ۱۳۵ هزار میلیارد تومانی  می شود، گفت: با این سه برنامه که اصلاحات ساختاری اقتصاد محسوب می شوند، می توان ۱۳۵ هزار میلیارد تومان از کسری بودجه ناشی از کاهش درآمدهای نفتی را جبران کرد. 
به گفته قوامی، مهم ترین اثر کاهش فروش نفت ایران کسری بودجه است که با این برنامه و سیاست ها می توان تاثیر نفت در بودجه را خنثی کرد. اگر تنها دولت در اجرای این سه برنامه موفق باشد یک اقدام تاریخی در اقتصاد ایران ثبت خواهد شد که بخشی از آن را می توان دستاورد تحریم ها دانست. 
نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به تبدیل تهدید تحریم به فرصت اظهار داشت: افزایش تولید کالاهای مشابه وارداتی و در نهایت کاهش واردات و کاهش خروج ارز می تواند فرصتی باشد که از تحریم به دست بیاید. ممنوع شدن واردات و تولید داخلی، زنجیره های ارزش را فعال می کند که این هم منجر به رشد اشتغال در کشور خواهد شد.    
قوامی گفت: وقتی متکی به درآمدهای نفتی نباشیم سایر منابع پولساز فعال خواهد شد که یکی از این منابع می تواند صادرات محسولات کشور و نفوذ برند ایران در بازارهای جهانی باشد.   
تحریم،‌ فرصتی برای پایان دادن به خام فروشی ها
در تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه ایران، علاوه بر تحریم مراوادات بانکی و نقل و انتقادات بانکی، مهم ترین و سختگیرانه ترین تحریم ها متوجه  مبادلات مواد خام و نیمه‌خام از جمله نفت است. در حالی عادت به خام فروشی در همه زمینه ها چه نفت و چه مواد معدنی و...پیدا کرده ایم که  همواره در برنامه های توسعه و سایر سیاست های تکلیفی بر ضرورت کاهش خام فروشی و  کاهش وابستگی دولت به منابع حاصل از فروش نفت خام تاکید شده است.
 در این شرایط تحریم فروش نفت خام ایران می تواند فرصتی باشد تا به صورت اجباری، کشور را به سمت کاهش خام ‌فروشی و افزایش ظرفیت پالایش نفت خام سوق دهد و اجرای پروژه هایی مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس تکرار شود.
نباید فراموش کنیم که قرار نیست که این شرایط تحریمی برای ایران ماندگار بماند و به طور قطع این روزها را هم پشت سر می گذاریم و باز هم درآمدهای نفتی کشور افزایش می یابد. اما نکته مهم این است بتوانیم از تهدیدی که با تحریم ایجاد کرده اند فرصتی برای ایجاد منابع جدید درامدی که توانایی فعالیت در شرایط تحریم را دارند،  فراهم کنیم.
با رشد روز افزون توانایی شرکت های دانش بنیان،  دستیابی به فناوری های روز دنیا و با احترام به نیروی انسانی موجود در کشور تحقق این سیاست ها دور از ذهن نمی تواند باشد.  

 

 

نازیلا مهدیانی

 ایرنا