تابستان‌های داغ؛ سرنوشتی که باید بپذیریم

چند سالی است که دیگر از تابستان‌های گرم و خاطره‌انگیز تهران خبری نیست و هوا به معنای واقعی کلمه در تابستان، داغ است. البته در این گرمای عجیب و غیرمنتظره تنها نیستیم. برخلاف تصور، حتی شهرهای قاره اروپا نیز از این گرمای طاقت‌فرسا در امان نیست؛ به‌طوری که رکورد حداکثر و حداقل دما در طول روز در مناطق مختلفی از این قاره شکسته شده است.
برای مثال، دما در جنوب فرانسه به ۴۵.۹ درجه رسیده است. بسیاری این گرمای شدید را با گرمای سال ۲۰۰۳ مقایسه می‌کنند که جان ۱۵ هزار نفر را گرفت. این در حالی است که افزایش شدید دما تاکنون در کشورهای مختلف اروپایی سبب مرگ ده‌ها نفر شده است.
اما دلیل گرمای اخیر در تهران و برخی شهرهای کشور همچون کرج و قم چیست؟
ناصر کرمی، اقلیم‌شناس در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: تهران به‌طور متوسط به شهر گرم‌تری تبدیل شده است. این رویداد دو دلیل دارد؛ نخستین دلیل، افزایش تدریجی اثر جزیره‌ای در شهر تهران است. به عبارتی در اثر فعالیت‌های توسعه‌ای، تهران به یک شهر بلند مرتبه‌تر با منابع سوختی بیشتر تبدیل شده است.
مرکز شهر، پنج درجه گرم‌تر از محیط پیرامون
وقتی شهری بلندمرتبه می‌شود، به‌طور طبیعی امکان خودپالایی کمتری خواهد داشت و ساختمان‌ها و برج‌های بلند به‌عنوان یک بادشکن باعث می‌شوند گرما وسط شهر حبس شود. این گرمای حبس شده به اضافه منابع حرارتی که در شهر هستند سبب می‌شود بین ۳ تا ۷ درجه و به‌طور متوسط ۵ درجه، مرکز شهرها گرم‌تر از محیط پیرامون باشد.
وی ادامه داد: اما از نظر اقلیمی، به‌طور کلی، ایران به‌طور متوسط یک و نیم درجه گرم‌تر شده است. حالا این افزایش گرما ممکن است در جایی مانند جنوب غربی کشور دو درجه یا در برخی مناطق مانند شمال غرب کشور، یک درجه باشد.
این اقلیم‌شناس با بیان اینکه آنچه مسلم است، تهران گرم‌تر از قبل شده است و این نکته قابل کتمانی نیست، تصریح کرد: این روند به‌تدریج رو به افزایش است، چون هم اثر جزیره حرارتی افزایش پیدا کرده و هم اثرات تغییر اقلیم تشدید شده است.
افزایش دمای خاورمیانه دو برابر متوسط جهانی
وی متذکر شد: به‌طورکلی خاورمیانه و این کمربند جغرافیایی که در آن قرار داریم، به‌ویژه در نیمه جنوبی ایران، نزدیک دو برابر متوسط جهانی، افزایش دما داشته است. به‌عبارتی، اثرات گرمایش جهانی به‌ویژه در عرض‌های پایین پرفشار جنب حاره‌ای دو برابر است. یعنی اگر کره زمین به‌طور متوسط در انتهای قرن اخیر، سه درجه افزایش گرما دارد، منطقه ما ممکن است تا ۶ درجه افزایش دما داشته باشد.
به گفته کرمی، قطعاً تغییر اقلیم باعث گرم‌تر شدن اقلیم ایران شده است. این تغییر اقلیم، خود را به‌صورت تغییر رفتار پدیده‌ها و جریانات هوایی نشان می‌دهد. این تغییرات در کشورهای همسایه ما هم به‌خوبی قابل مشاهده است.
زمستان گرم، خطرناک‌تر از تابستان داغ
کرمی با تأکید بر اینکه باید گفت تابستان‌های داغ‌تری داریم، اما این پدیده منحصر به تابستان نیست، خاطرنشان کرد: ما در سال‌های اخیر زمستان‌های گرم‌تری نیز داشته‌ایم. اتفاقاً یکی از دلایل نگران کننده تغییر اقلیم در ایران، همین افزایش کمینه دماست. واقعیت این است که اثر این افزایش کمینه روی اکوسیستم مخرب‌تر از افزایش حداکثر دماست. چون اجازه تنفس و بازسازی را به اکوسیستم و گونه‌های گیاهی و جانوری آن نمی‌دهد.
وی در مورد تغییرات دمایی در تهران، کرج و قم و سایر شهرهای بزرگ نیز توضیح داد: شهرهای بزرگ در واقع اکوسیستم‌های مصنوعی را تشکیل می‌دهند. اکوسیستم انسان‌ساخت با علم، دانش و بودجه کافی، می‌تواند با به‌کارگیری روش‌های انطباق، خود را با شرایط وفق دهد.
این اقلیم‌شناس توضیح داد: مسئله اصلی این شهرها، آب است. اگر شما بتوانید آب کافی برای شهر فراهم کنید، تا حدود زیادی بحث انطباقش با گرما حل می‌شود. موضوع دیگر، بحث تأمین انرژی است. خنک کردن ساختمان و خانه پرهزینه‌تر از گرم کردن آن است. برای مثال، ما در تهران با هدر رفت آب و انرژی به سبب کولرهای آبی مواجهیم که رادمان مناسبی هم ندارند. آنچه مسلم است، این سه شهر باید بدانند که دارند گرم‌تر می‌شوند. از همین‌رو، نهادهای متولی باید الگوهای مصرف آب، انرژی و عایق‌بندی ساختمان‌ها برای افزایش راندمان را با شرایط جدید هماهنگ کنند.
باید این سرنوشت تازه را بپذیریم
کرمی در پاسخ به این سؤال که برای مقابله با شرایط پیش رو چه باید کرد، تأکید کرد: ما باید این شرایط را به‌عنوان سرنوشت تازه بپذیریم و خود را به آن انطباق دهیم. این بحث انطباق جنبه‌های مختلفی دارد؛ بخشی تکنیکی، بخشی اقتصادی و بخشی اجتماعی است.
الگوهای مصرف و شیوه‌های سکونت مهم‌ترین مسئله است که ما باید خود را با آن انطباق دهیم. ما دوران چند هزارساله نرمال اقلیمی را پشت سر گذاشتیم و حالا وارد دوران جدیدی شده‌ایم، پس باید الگوی معیشت و سکونت منطبق بر وضعیت تازه باشد.
البته ذکر این نکته ضروری است که ترسیم و پیش‌بینی شرایط آینده با تکیه بر مدل‌های آب و هوایی است، ولی واقعیت این است که اقلیم پدیده‌ای بسیار پیچیده است و نمی‌توان به‌صورت دقیق همه چیز را پیش‌بینی کرد.

 

منبع: ایرنا