اختلال روانی بدریختی عامل اصلی اعتیاد به جراحی های زیبایی غیرضروری

یکی از شدیدترین اختلالات سلامت روان، بیماری به نام اختلال بدریختی بدن است که بر اساس آن فرد همواره احساس نگرانی و اضطراب دارد و تصور می کند بخش یا بخش هایی از بدنش بدشکل است و از نظر فیزیکی و ظاهری اشکال دارد. 

در این بیماری، شایع ترین قسمت هایی که تحت این تفکر و تصور قرار می گیرند، ناحیه صورت به ویژه بینی، پهلوها، شکم و ران ها هستند و در برخی موارد نیز برخی افراد تصور بدریختی در قسمت مچ پای خود دارند که در چنین مواردی اقدام به تزریق ژل در این ناحیه می کنند. 
اختلال بدریختی سبب می شود که حتی برخی افراد به انجام چندین باره اعمال جراحی در قسمت های مختلف بدن خود اقدام و مبالغ هنگفتی را برای این منظور هزینه کنند. هزینه های سنگین اعمال جراحی زیبایی برای افرادی که تمکن مالی چندان مناسبی ندارند سبب بروز مشکلات اقتصادی سنگینی می شود که در برخی موارد بنیان خانواده ها را نیز فرو می پاشد. 
دکتر غلامرضا حاجتی روان پزشک و عضو انجمن روان پزشکان ایران در این باره در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار کرد: در بسیاری از موارد پزشکان و جراحان پس از انجام بررسی های لازم متوجه می شوند که فرد مراجعه کننده و متقاضی جراحی زیبایی، بدریختی واقعی ندارد و حتی از یک ظاهر خوب و بالاتر از خوب برخوردار است و تصور می کند که ظاهرش مناسب نیست و به دلیل تفکراتی که ناشی از اختلال روانی بدریختی است خواهان انجام جراحی شده است. 
وی افزود: افرادی که دچار اختلال بدریختی هستند، در مورد ظاهر یک یا چند قسمت از بدن خود، اشتغال ذهنی دارند که در حد شدید و بیمارگونه است و برای رفع این تصور اشتباه خود به اعمال جراحی متعدد روی می آورند. 
 
** اختلال وسواس 
وی اختلال وسواس را از دیگر عوامل گرایش افراد به جراحی های زیبایی غیرضرور دانست و گفت: این اختلال با اختلال بدریختی هم پوشانی دارد؛ افرادی که دچار اختلال وسواس هستند، به صورت وسواس گونه در مورد قسمت های بدن خود تفکرات وسواسی دارند و تصور می کنند که شکل ظاهر و بدنشان باید به گونه دیگری باشد تا جذاب تر و زیباتر شوند. 
این درحالی است به گفته دکتر سید ابوالحسن امامی رییس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، فقط 30 درصد ایرانی ها در صورت تمایل نیاز به جراحی بینی دارند، 20 درصد ایرانی ها بینی متناسب دارند و 50 درصد دیگر نیز فقط ایراد کوچکی در بینی خود دارند اما این ایراد صفت مشخصه آنها نیست و الزامی به جراحی بینی ندارند. 
 
** اختلال بی اشتهایی عصبی 
گروهی از افراد نیز تصور نادرستی در مورد وزن خود دارند که از آن به عنوان اختلال بی اشتهایی عصبی نام برده می شود. 
تصویری که این افراد از خود در آینه می بینند، تصویر واقعی خودشان نیست بلکه تصویر بدتری از خودشان می بینند و احساس می کنند که بسیار چاق هستند و برای رفع این تصور نادرست، به روش های مختلف لاغر شدن مانند رژیم های سخت لاغری یا روش های تهاجمی مانند اعمال سخت جراحی (لیپوساکشن، لیپولیز، لیپوماتیک) روی می آورند. 
به گفته حاجتی، این افراد اشتغال ذهنی دایم در مورد وزن خود دارند و مرتب کارهایی می کنند که وزنشان کاهش یابد و گاهی این رفتار غیرعادی می شود مثلا غذا که می خورند داخل دهان خود دست می کنند تا تهوع ایجاد کنند یا مسهل می خورند تا غذا سریع از بدنشان دفع شود و جذب نشود. 
وی افزود: این افراد فقط در مورد وزن خود اشتغال ذهنی دارند و مشغولیت ذهنی در مورد ظاهر و صورت خود ندارند. 
امروزه زندگی ماشینی و به دنبال آن کم تحرکی، سبب تجمع چربی در قسمت های مختلف بدن و تغییر شکل اندام های مختلف بدن در بیشتر افراد و در نتیجه منجر به افزایش گرایش به جراحی های لاغری شده است به ویژه در افرادی که بدن آنها به رژیم های غذایی لاغری جواب نمی دهد. 
رییس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران در مورد جراحی های زیبایی مانند فرم دادن به بدن با کاهش چربی های زاید توضیح داد: افرادی که با اعمال جراحی مقدار بسیار زیادی از وزن خود را کم می کنند با مشکلاتی مانند افتادگی بازوها، شکم و غبغب مواجه می شوند که در نهایت ناچار به انجام اعمال جراحی پلاستیک و صرف هزینه های مضاعف می شوند. 
 
** علل گرایش به جراحی های زیبایی 
به طور کلی در بررسی های روان شناسی مشخص شده است بسیاری از افرادی که به جراحی های زیبایی روی می آورند، دارای تفکرات و مشکلات روحی روانی مانند کاهش اعتماد به نفس و افسردگی به عنوان زیربنای اختلالات بدریختی، وسواس و بی اشتهایی عصبی هستند. 
به گفته عضو انجمن روان پزشکان ایران، علاوه بر کاهش اعتماد به نفس و بیماری های روحی مانند افسردگی، تشویق دیگران و اطرافیان به انجام جراحی زیبایی، یکی از عوامل گرایش افراد به انجام اینگونه جراحی ها است؛ انسان ها از اینکه از آنها تعریف شود خوششان می آید و حاضرند برای این منظور حتی به اعمال جراحی سنگین زیبایی نیز تن دهند. 

حاجتی افزود: در واقع در چنین مواردی عامل اصلی گرایش به این نوع جراحی ها، برگشت به مکانیسم های دفاعی دوران کودکی است که از آن به عنوان پس رفت عقیده نام برده می شود؛ مانند دوران کودکی که وقتی به کودک گفته می شود اگر موهایت را شانه کنی زیباتر می شوی، در بین بزرگسالان نیز زمانی که به فردی گفته می شود اگر مثلا بینی ات را جراحی کنی زیباتر می شوی، به جراحی روی می آورد. 
وی ادامه داد: این درحالی است که فرد باید ابتدا دقت کند که چه کمبودی در تفکر و احساسش وجود دارد و ابتدا به دنبال رفع آن رود چراکه اگر اینگونه مشکلات رفع شود، دیگر احساس رضایتمندی را در اینگونه جراحی ها نخواهد یافت. 
 
** لزوم آگاهی جامعه نسبت به عوامل روان شناختی گرایش به جراحی های زیبایی 
متخصص روان پزشکی با تاکید بر شناخت عوامل روان شناختی در گرایش به انجام جراحی های زیبایی غیرضرور اظهار کرد: جامعه باید نسبت به این عوامل آگاهی داشته باشد و در صورتی که تمایلی نابه جا و غیرضروری برای انجام جراحی های زیبایی در فردی از اطرافیان ایجاد شد، در راستای رفع عامل آن که در بیشتر موارد کاهش اعتماد به نفس است، به منظور جلوگیری از انجام اینگونه جراحی های غیرضروری به او کمک کند. 

حاجتی افزود: همچنین لازم است نظام سلامت کشور و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای پزشکانی که این جراحی ها را انجام می دهند، قوانینی را تعیین کنند که آنها پیش از اینکه این جراحی ها را انجام دهند، یک ارزیابی روان شناختی از متقاضیان جراحی زیبایی انجام دهند زیرا در بسیاری اوقات اگر با آنها صحبت می شود، متوجه می شوند که مراجعه آنها به دلیل عواملی مانند افسردگی، اضطراب و وسواس بوده که اگر درمان شود، تفکر فرد در مورد جراحی های زیبایی به ویژه در مواردی که هیچ ضرورتی ندارد، تغییر می یابد. 

وی در توضیح عدم آگاهی کافی پزشکان در مورد بیماری های روان شناختی و لزوم توجه به آنها در درمان بیماری ها گفت: مطالعات نشان داده است که 50 درصد موارد افسردگی توسط پزشکان عمومی تشخیص داده نمی شود چراکه آنها در مورد علایم آن و لزوم بررسی روان شناختی بیماران در درمان آگاهی کافی ندارند و در این مورد دچار غفلت می شوند. 
بنابراین به گفته حاجتی به نظر می رسد که خانواده ها و نظام سلامت کشور باید در مورد این موضوع هوشیارتر و دقیق تر عمل کنند چراکه عوارضی که به دلیل جراحی های زیبایی غیرضروری و بار سنگینی که به سیستم بهداشتی و درمانی کشور وارد می شود، قابل توجه است.