در شرایط فعلی، هیچ کشور تولیدکننده نفتی، فکر بازگشت نفت صد دلاری را به ذهنش راه نمی دهد و همه به نفت 40 تا 50 دلاری عادت کرده اند. در واقع، اوضاع بازار جهانی نفت به حدی نامطلوب و ناامیدکننده است که صادرکنندگان نفت امیدوار هستند بازار نفت، کاهش بیشتری نداشته باشد و به زیر 40 دلار سقوط نکند.
تا پاییز سال گذشته، تولیدکنندگان نفت خام که بخش عمده ای از درآمد ارزی خود را از فروش این محصول تامین می کنند، قیمت صد دلار را خط قرمزی می دانستند که باید حفظ شود. حتی در اجلاس 166 اوپک که سال 2014 تشکیل شد، برخی اعضا، همکاری برای بازگشت قیمت ها به بشکه ای صد دلار را خواستار شدند، اما با گذشت زمان، سطح توقع اعضای اوپک پایین آمد و خط قرمز نفت را 80 و 70 دلار اعلام کردند. سپس شرایط نامساعد بازار و عرضه فراوان نفت، قیمت را هر چه بیشتر در روند نزولی قرار داد به طوری که قیمت به 50 و 40 دلار رسید و حتی در مقطعی کوتاه نیز به زیر 40 دلار سقوط کرد و با قیمت حدود 35 دلار معامله شد.
نگاهی به ذی نفعان تولید نفت در دنیا یعنی دولت ها و شرکت های بین المللی نشان می دهد آنها با ناامید شدن از بازگشت قیمت ها به حدود صد دلار، به تغییر عمده برنامه های خود اقدام و برنامه ریزی های خود را بر اساس نفت 40 تا 50 دلاری تدوین کرده اند.
ناامیدی دولت های نفتی از افزایش قیمت ها
دولت های تولید و صادرکننده نفت نیز در مواجهه با افت شدید قیمت ها و با توجه به ناامیدی از افزایش دوباره قیمت ها در میان مدت، سیاست های اقتصادی خود را تغییر و با کاهش هزینه ها، سهم نفت را در بودجه خود نیز کاهش داده اند.
دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه در این خصوص می گوید: قیمت های جهانی نفت خام در بلندمدت در سطوح پایین باقی خواهد ماند. از آنجا که احتمال می رود سطوح پایین قیمت ها در بلندمدت ادامه داشته باشد، روسیه باید به زودی اقتصاد خود را از وابستگی به نفت و گاز به دیگر محرکه های رشد اقتصادی تغییر دهد. بر این اساس، روسیه اعلام کرده است بودجه سال آینده خود را بر مبنای نفت ٥٠ دلاری تنظیم می کند.
نگاهی به برنامه های توسعه سایر تولیدکنندگان نفتی نیز نشان می دهد آنها نیز نگاه خوشبینانه ای به افزایش قیمت ها نداشته و بودجه سالانه خود را با نفت بشکه ای 50 دلار و حتی کمتر تدوین کرده اند. ایران، عراق، نیجریه، عربستان و ونزوئلا ازجمله کشورهایی هستند که از نفت گرانقیمت قطع امید کرده و برای نفت زیر 50دلار حساب باز کرده اند.
کاهش سود غول های نفتی
براساس گزارش مراجع بین المللی، میزان سود شرکت های بزرگ نفتی در ماه های اخیر کاهش یافته به طوری که سود خالص توتال، دومین شرکت بزرگ نفتی اروپا در نیمه نخست 2015، پنج میلیارد و ٧٠٠ میلیون دلار بوده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ١٢ درصد کاهش نشان می دهد. بر این اساس، این شرکت اعلام کرده است در نظر دارد سرمایه گذاری های خود را از رقم ٢٦ میلیارد و ٤٠٠ میلون دلار در سال ٢٠١٤ به ٢٣ تا ٢٤ میلیارد دلار سال ٢٠١٥ برساند.
در حالی که سهام توتال از زمان افت شدید قیمت های جهانی نفت خام در ژوئن ٢٠١٤ با ٢٠ درصد افت روبه رو بوده، اما این شرکت در مقایسه با شرکت های بزرگ نفتی دیگر ازجمله اکسون موبیل، شورون، شل و بی پی عملکرد بهتری داشتند.
سود شرکت شورون ـ که دومین شرکت نفتی بزرگ آمریکاست ـ نیز در سه ماه دوم سال 2015 حدود ٩٠ درصد کاهش یافت که این رقم بسیار پایین از پیش بینی تحلیلگران بود. جان واتسون، مدیرعامل شورون در این خصوص گفته است: نتایج فعالیت های مالی این شرکت در سه ماه دوم امسال ضعیف بوده است و ما در پی کاهش شدید هزینه های سرمایه گذاری خود هستیم.
درآمد خالص شورون در این دوره مورد بررسی ۵٧١ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که پنج میلیارد و ۶٧٠ میلیون دلار بود، افت خیره کننده ای را نشان می دهد. هر سهم شورون در این دوره زمانی حدود ٣٠ سنت معامله شد، در حالی که در نیمه دوم سال ٢٠١۴ هر سهم شرکت به طور میانگین ٢ دلار و ٩٨ سنت بود.
شرکت نفتی انگلیسی بی پی نیز چندی پیش از کاهش 64 درصدی سودش در سه ماهه دوم سال جاری میلادی، عمدتا به دلیل افت قیمت های جهانی نفت خام خبر داد. این شرکت اعلام کرده است سود تعدیل شده این شرکت در سه ماهه دوم سال جاری میلادی، یک میلیارد و 300 میلیون دلار (841 میلیون پوند) بوده در حالی که این مقدار در مدت مشابه سال گذشته میلادی سه میلیارد و 600 میلیون دلار بوده است.
میزان کل درآمد شرکت بی پی در نیمه نخست سال 2015 میلادی نیز با 38 درصد کاهش، بالغ بر 116 میلیارد و 720 میلیون دلار بوده که این رقم در زمان مشابه سال گذشته 188 میلیارد و 800 میلیون دلار اعلام شده بود. شرکت نفتی انگلیسی بی پی، یکی از بزرگ ترین شرکت های انرژی در جهان به شمار می رود؛ اما به دلیل مشکلات مالی، ضمن کاهش میزان سرمایه گذاری هایش در طرح های بزرگ نفتی، اقدام به کاهش نیروهای خود کرده است.
سود رپسول اسپانیا نیز در سه ماه دوم امسال در پی افت قیمت های جهانی نفت خام مانند دیگر شرکت های بزرگ نفت و گاز جهان با افت قابل توجهی روبه رو شد. سود این شرکت اسپانیایی در سه ماه دوم 2015 نسبت به مدت مشابه سال گذشته ٤٤ درصد کاهش داشته است. سود خالص این شرکت در بازه زمانی آوریل تا ژوئن ٢٩٢ میلیون یورو (٣٢٢ میلیون دلار) بود، در حالی که این رقم در دوره مشابه سال گذشته، ٥٢٠ میلیون یورو بوده است.
کاهش بی سابقه سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز
با توجه به تداوم کاهش قیمت نفت و ناامیدی از افزایش قیمت ها، دولت ها و شرکت های بزرگ بین المللی قصد دارند سرمایه گذاری های خود را کاهش دهند، به طوری که پیش بینی می شود سرمایه گذاری های جهانی در بخش نفت و گاز امسال ٢٠ درصد کاهش داشته باشد که در تاریخ این صنعت بی سابقه است.
تخمین زده شده برخی شرکت های بزرگ نفتی جهان به دنبال کاهش مجدد بهای نفت خام، اجرای برخی طرح های جدید خود را به ارزش 200 میلیارد دلار به تعویق انداخته اند. این طرح های نفتی و گازی به تعویق افتاده، متعلق به گروه های بزرگ انرژی ازجمله شرکت های انگلیسی بی پی، هلندی ـ انگلیسی رویال داچ شل، نروژی استات اویل، آمریکایی شورون و استرالیایی وودساید پترولیوم هستند.
شرکت های فعال در حوزه نفت و گاز برای جبران ضرر های ناشی از کاهش قیمت نفت، به دنبال راه هایی به منظور کاهش هزینه های خود هستند که اخراج کارکنان از مهم ترین آنهاست. علاوه بر تعدیل نیرو، کاهش حجم سرمایه گذاری و پرهیز از اجرای طرح های جدید، راهکار دیگر این شرکت ها برای کاهش هزینه هاست. همچنین بسیاری از شرکت های بین المللی، فعالیت های اکتشافی در آب های عمیق را که بسیار پرهزینه است، کاهش داده اند.
امیدواری نفتی
در حال حاضر، شرایط بازار به حدی بدبینانه شده که تولیدکنندگان نفت، بازگشت نفت صد دلاری را ناممکن می دانند و بیشترین آرزویشان این است که قیمت ها در همان محدوده 40 تا 50 دلار باقی بماند و در حالت خوشبینانه امیدوار هستند قیمت ها اندکی از مرز 50 دلار فراتر برود تا شاید بتوانند بخشی از کسری بودجه خود را جبران کنند.
