به گزارش ایران اکونومیست؛ بازار جهانی نفت در مقطع کنونی در وضعیتی قرار گرفته که همزمان تحت تأثیر نیروهای متضاد اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی است. از یک سو، تشدید تحریمها، توقیف نفتکشها و حملات نظامی به زیرساختهای انرژی، ریسک اختلال در عرضه را افزایش داده و از سوی دیگر، نشانههایی از پیشرفت دیپلماتیک در مناقشات بزرگ بینالمللی، بهویژه جنگ روسیه و اوکراین، انتظارات برای افزایش عرضه در آینده را تقویت کرده است. همین همزمانی عوامل متناقض، باعث شده بازار نفت بیش از هر زمان دیگری دچار نوسان، تردید و واکنشهای هیجانی شود. بررسی دقیق رویدادهای اخیر نشان میدهد که این نوسانات صرفاً مقطعی نیستند، بلکه ریشه در تحولات ساختاری عمیقتری دارند که میتوانند مسیر بازار انرژی را در سالهای آینده شکل دهند.
۱. افزایش روزانه قیمت نفت در سایه تشدید نگرانیهای عرضه
افزایش قیمت نفت در روز جمعه بیش از آنکه ناشی از بهبود بنیادین بازار باشد، واکنشی کوتاهمدت به افزایش ریسکهای عرضه محسوب میشود. گزارشها درباره احتمال توقیف نفتکشهای بیشتر حامل نفت ونزوئلا توسط ایالات متحده، فضای بازار را به سمت احتیاط بیشتر سوق داد. معاملهگران با در نظر گرفتن این سناریو که بخشی از عرضه نفت تحریمشده ممکن است بهطور کامل از بازار حذف شود، اقدام به خرید برای جبران افتهای قبلی کردند. این رفتار نشان میدهد که بازار نفت همچنان نسبت به شوکهای ژئوپلیتیکی حساسیت بالایی دارد و حتی تهدیدهای محدود نیز میتواند به تغییر جهت کوتاهمدت قیمتها منجر شود.
۲. عملکرد قیمتی برنت و وست تگزاس اینترمدیت در یک بازار مردد
افزایش همزمان قیمت نفت برنت و نفت خام وست تگزاس اینترمدیت در پایان هفته، تصویری از تلاش بازار برای تثبیت پس از افتهای شدید روزهای قبل ارائه میدهد. با این حال، قرار گرفتن قیمتها در سطوح پایینتر نسبت به میانگینهای اخیر نشان میدهد که این رشد بیشتر ماهیت اصلاحی دارد تا آغاز یک روند صعودی جدید. کاهش شدید روز پنجشنبه و رسیدن قیمتها به کف هفتهفتهای، بیانگر آن است که نیروهای کاهشی همچنان در پسزمینه بازار فعال هستند و هر افزایش قیمتی با تردید معاملهگران همراه میشود.
۳. کاهش هفتگی قیمت نفت و غلبه عوامل کاهشی
با وجود رشد روز جمعه، بازار نفت در مسیر ثبت کاهش هفتگی قابلتوجه قرار گرفت؛ موضوعی که نشاندهنده برتری عوامل کاهشی در بازه زمانی گستردهتر است. انتظارات برای افزایش عرضه بالقوه نفت روسیه در صورت پیشرفت مذاکرات صلح، افزایش موجودیهای سوخت در ایالات متحده و نگرانیها درباره رشد اقتصادی جهانی، همگی در تضعیف قیمتها نقش داشتهاند. این روند نشان میدهد که بازار بیش از آنکه به رویدادهای روزانه واکنش نشان دهد، در حال قیمتگذاری سناریوهای میانمدت است.
۴. تشدید سیاست توقیف نفتکشها و فشار سیستماتیک بر صادرات ونزوئلا
احتمال توقیف نفتکشهای بیشتر حامل نفت ونزوئلا توسط ایالات متحده را باید فراتر از یک اقدام مقطعی یا تاکتیکی ارزیابی کرد. این سیاست در واقع بخشی از یک راهبرد سیستماتیک برای تشدید فشار اقتصادی بر دولت نیکولاس مادورو است؛ راهبردی که هدف آن نهتنها کاهش درآمدهای نفتی ونزوئلا، بلکه افزایش هزینههای مبادله و نااطمینانی در کل زنجیره صادرات این کشور است. توقیف نفتکشها پیام روشنی به مالکان کشتی، شرکتهای بیمه و واسطههای تجاری ارسال میکند: همکاری با صادرات نفت تحریمشده میتواند تبعات جدی حقوقی و مالی داشته باشد. نتیجه مستقیم این وضعیت، کاهش عملی عرضه مؤثر نفت ونزوئلا در بازار جهانی است، حتی اگر این نفت از نظر فنی قابل تولید باشد. چنین فشارهایی معمولاً باعث میشود بخشی از نفت تحریمشده بهطور کامل از بازار حذف شود یا با تخفیفهای بسیار سنگین معامله گردد؛ موضوعی که ساختار عرضه جهانی را تحت تأثیر قرار میدهد.
۵. افزایش ریسک سیستمیک بازار در پی تهدید اختلالات عرضه
تشدید تحریمها و توقیف نفتکشها تنها به معنای کاهش چند صد هزار بشکه نفت در روز نیست، بلکه موجب افزایش ریسک سیستمیک در بازار نفت میشود. بازار انرژی بهشدت به اعتماد و پیشبینیپذیری وابسته است و هر عاملی که این دو را تضعیف کند، میتواند واکنشهای زنجیرهای ایجاد کند. در چنین شرایطی، معاملهگران و سرمایهگذاران معمولاً استراتژیهای محافظهکارانهتری اتخاذ میکنند، حجم معاملات سفتهبازانه افزایش مییابد و نوسانات کوتاهمدت تشدید میشود. حتی کشورهایی که مستقیماً تحت تحریم نیستند نیز ممکن است با افزایش هزینه حملونقل و بیمه مواجه شوند، زیرا ریسک کلی بازار انرژی افزایش یافته است. بنابراین، تأثیر این اقدامات بسیار فراتر از ونزوئلا بوده و کل بازار جهانی نفت را در بر میگیرد.
۶. امید به صلح روسیه و اوکراین؛ وزنه تعادلی در برابر شوکهای عرضه
در نقطه مقابل فشارهای ناشی از تحریمها، امید به پیشرفت در مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین بهعنوان یک نیروی متعادلکننده در بازار عمل میکند. روسیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت جهان است و هرگونه کاهش تنش میتواند مسیر بازگشت تدریجی نفت این کشور به بازارهای جهانی را هموار کند. بازار نفت بهشدت آیندهنگر است و حتی احتمال تغییر در رژیم تحریمها میتواند پیش از وقوع واقعی، در قیمتها منعکس شود. به همین دلیل، هر خبر یا سیگنال مثبت از مذاکرات، فشار کاهشی بر قیمتها وارد میکند و مانع از جهشهای شدید ناشی از شوکهای عرضه میشود. این وضعیت باعث شده بازار در نوعی «تعادل شکننده» قرار گیرد که در آن، اخبار مثبت و منفی بهسرعت یکدیگر را خنثی میکنند.
۷. سناریوهای قیمتی تحلیلگران در صورت تحقق توافق صلح
برخی تحلیلگران معتقدند که در صورت دستیابی به یک توافق واقعی و پایدار میان روسیه و اوکراین، بازار نفت با یک شوک نزولی مواجه خواهد شد. بر اساس این سناریو، نفت وست تگزاس اینترمدیت میتواند تا محدوده ۵۵ دلار در هر بشکه عقبنشینی کند. این پیشبینی نشان میدهد که بخشی از قیمتهای فعلی، ناشی از «حق بیمه ژئوپلیتیکی» است؛ یعنی رقمی که بازار برای پوشش ریسک جنگ و تحریمها در قیمت لحاظ کرده است. حذف یا کاهش این حق بیمه میتواند باعث اصلاح سریع قیمتها شود. در عین حال، تحلیلگران تأکید میکنند که تحقق چنین سناریویی به عوامل متعددی از جمله پایداری توافق، سرعت بازگشت صادرات روسیه و واکنش اوپک بستگی دارد.
۸. دیپلماسی قدرتهای غربی و نقش تعیینکننده آمریکا
تماس تلفنی رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان با رئیسجمهور آمریکا نشاندهنده نقش محوری واشنگتن در مدیریت بحران اوکراین و پیامدهای آن برای بازار انرژی است. آمریکا نهتنها بازیگر اصلی در حوزه تحریمهاست، بلکه با سیاستهای پولی، ذخایر استراتژیک و نفوذ دیپلماتیک خود میتواند جهت بازار نفت را تغییر دهد. این تماسها نشان میدهد که غرب بهدنبال یک رویکرد هماهنگ برای مدیریت همزمان بحران ژئوپلیتیکی و ثبات بازار انرژی است؛ هدفی که دستیابی به آن بسیار پیچیده و پرچالش است.
۹. حملات به زیرساختهای انرژی؛ تداوم ریسکهای میدانی
حمله پهپادی اوکراین به تأسیسات نفتی روسیه در دریای خزر نشان داد که حتی در شرایط مذاکره، زیرساختهای انرژی همچنان در خط مقدم درگیری قرار دارند. توقف تولید در تأسیسات لوکاویل نهتنها عرضه فیزیکی نفت را کاهش میدهد، بلکه پیام روانی قدرتمندی به بازار ارسال میکند: اینکه ریسک اختلالات ناگهانی همچنان بالاست. چنین حملاتی باعث میشود بازار در قیمتگذاری خود جانب احتیاط را رعایت کند و از واکنشهای افراطی به اخبار مثبت خودداری نماید.
۱۰. بازنگری آژانس بینالمللی انرژی و پیام آن برای بازار
ارتقای پیشبینی رشد تقاضا و کاهش پیشبینی رشد عرضه توسط آژانس بینالمللی انرژی، نشاندهنده دیدگاهی است که بازار نفت را در میانمدت همچنان نسبتاً فشرده میبیند. این نهاد معتقد است که اقتصاد جهانی انعطافپذیرتر از انتظار عمل کرده و تحریمها مانع از افزایش سریع عرضه خواهند شد. چنین تحلیلی بهطور ضمنی از قیمتها حمایت میکند، اما در عین حال بر شکنندگی تعادل بازار تأکید دارد.
۱۱. تضاد دیدگاه اوپک و آژانس؛ منبعی برای افزایش نوسان
اختلاف نظر میان اوپک و آژانس بینالمللی انرژی درباره وضعیت عرضه و تقاضا، خود به عاملی برای افزایش نوسانات تبدیل شده است. زمانی که بازیگران اصلی بازار تصویر واحدی از آینده ندارند، تصمیمگیری برای سرمایهگذاران دشوارتر میشود و واکنشها بیشتر بر اساس اخبار کوتاهمدت شکل میگیرد. این وضعیت میتواند به نوسانات شدیدتر و رفتارهای هیجانی در بازار منجر شود.
۱۲. سقوط درآمدهای نفت و گاز روسیه و فشار مالی فزاینده
کاهش درآمدهای نفت و گاز روسیه به پایینترین سطح چند سال اخیر، نشاندهنده اثرگذاری ترکیبی تحریمها، کاهش قیمت نفت و تغییرات ارزی است. از آنجا که این درآمدها بخش مهمی از بودجه دولت روسیه را تشکیل میدهند، افت آنها فشار مستقیمی بر توان مالی کرملین وارد میکند و انعطافپذیری سیاستگذاری را کاهش میدهد.
۱۳. چالشهای بودجهای روسیه در افق میانمدت
پیشبینی کاهش ۲۵ درصدی درآمدهای سالانه نفت و گاز، زنگ خطری جدی برای ثبات مالی روسیه در سالهای آینده است. اگر قیمت نفت در سطوح پایین باقی بماند و فرضیات ارزی محقق نشود، دولت ناچار به افزایش بدهی یا کاهش هزینهها خواهد شد؛ تصمیماتی که میتواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گستردهای به همراه داشته باشد.
۱۴. نفت بهعنوان ابزار جنگ اقتصادی و فشار ژئوپلیتیکی
تحریمها و حملات به زیرساختهای انرژی نشان میدهد که نفت به یکی از اصلیترین ابزارهای جنگ اقتصادی تبدیل شده است. محدودسازی درآمدهای نفتی روسیه با هدف تضعیف توان مالی این کشور برای ادامه جنگ طراحی شده و نقش نفت را از یک کالای صرفاً اقتصادی به یک ابزار استراتژیک ارتقا داده است.
۱۵. نوسانات ساختاری بازار نفت در جهان پرریسک امروز
مجموعه رویدادهای اخیر بار دیگر ثابت کرد که نوسانات بازار نفت پدیدهای ساختاری و اجتنابناپذیر است. وابستگی همزمان نفت به ژئوپلیتیک، اقتصاد کلان، فناوری و سیاست، باعث میشود این بازار همواره مستعد شوکهای ناگهانی باشد و پیشبینی مسیر آن دشوار باقی بماند.
نتیجهگیری نهایی
بازار نفت امروز در نقطه تلاقی عدم قطعیتهای ژئوپلیتیکی، فشارهای تحریمی، تحولات دیپلماتیک و چالشهای اقتصادی قرار دارد. از توقیف نفتکشهای ونزوئلا و حملات به زیرساختهای انرژی روسیه گرفته تا امید به صلح و اختلاف نظر نهادهای بینالمللی درباره آینده عرضه، همگی عواملی هستند که به نوسانات شدید و جهتگیری نامطمئن بازار دامن میزنند. در چنین فضایی، نفت نهتنها یک کالای حیاتی برای اقتصاد جهانی، بلکه یک متغیر راهبردی در معادلات سیاسی و امنیتی باقی خواهد ماند. درک این پیچیدگی برای سیاستگذاران، سرمایهگذاران و فعالان بازار انرژی بیش از هر زمان دیگری ضروری است.
منبع: شبکه اطلاعرسانی طلا و ارز
