حرکت شتابنده عربستان در فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی/ ریاض به دنبال چیست؟

به گزارش ایران اکونومیست؛ حرکت عربستان سعودی به سوی مدرن سازی اقتصادی این کشور شتاب بالایی به خود گرفته است. تدوین و ابلاغ سند چشم انداز ۲۰۳۰ منسوب به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و طرح های بلند پروازانه وی همچون احداث شهر هوشمند نئوم، به پاشنه آشیل ریاض در توسعه این کشور تبدیل شده است. در همین راستا، وب سایت تحلیلی مشهور «اویل پرایس» طی گزارشی به تحرکات عربستان در زمینه تنوع بخشی به اقتصاد، فاصله گرفتن از سوخت های فسیلی و حرکت گسترده به سمت انرژی های تجدیدپذیر و البته سرمایه گذاری کلان در حوزه زیرساخت های ارتباطات و فناوری اطلاعات پرداخته که متن کامل این گزارش در ادامه تقدیم حضور می گردد.

چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی به‌عنوان راهبرد ملی توسعه، مسیر تازه‌ای را برای بزرگترین اقتصاد جهان عرب ترسیم کرده است. دولت عربستان هدف اصلی خود از ترسیم این چشم انداز را تنوع ‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از طریق گسترش بخش‌های غیرنفتی و توسعه‌ی انرژی‌های پاک عنوان کرده است.

دولت سعودی با سرمایه ‌گذاری در صنایعی مانند ساختمان سازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و گردشگری، درصدد ایجاد منابع درآمدی پایداربوده و در عین حال، تنوع‌ بخشی به منابع انرژی را نیز به ‌عنوان راهی برای تضمین امنیت بلندمدت انرژی این کشور دنبال می‌کند.

عربستان همچنان با همچنان با تولید روزانه بیش از ۱۲ میلیون بشکه و ذخایر اثبات‌شده‌ی ۲۶۶.۵ میلیارد بشکه ای، دومین صادر کننده نفت جهان به حساب می آید. این ارقام نشان می‌دهد عربستان قادر است برای چند دهه آینده نیز به استخراج نفت ادامه دهد. اما ریاض در راستای کاهش اتکای اقتصادی به سوخت‌های فسیلی، طی سال‌های اخیر سرمایه‌ سنگینی به توسعه سایر منابع انرژی تخصیص داده است.

دولت عربستان طی دو دهه گذشته با پروژه «برنامه توسعه سازمان ملل متحد» همکاری خود را ادامه داده تا راهبردی بلندمدت و پایدار برای انرژی‌های تجدیدپذیر خود تدوین کند. در همین راستا، برنامه ملی بهره‌ وری انرژی با بودجه‌ ۱۰۰ میلیون دلاری تدوین شده و بر همین اساس، «مرکز بهره‌ وری انرژی عربستان» تاسیس و به‌ صورت رسمی آغاز به کار کرده است. ریاض در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۵۰ درصد از برق مورد نیاز عربستان، معادل ۱۳۰ گیگاوات را از طریق منابع تجدیدپذیر تأمین کرده و تا سال ۲۰۶۰ به انتشار صفر در تولید کربن برسد.

طی سال‌های اخیر، بخش انرژی خورشیدی عربستان رشد چشمگیری را تجربه کرده است. نخستین نیروگاه خورشیدی بزرگ متصل به شبکه با ظرفیت ۳۰۰ مگاوات به نام «ساکاکا» در نوامبر ۲۰۱۹ توسط شرکت «آکوا پاور» راه‌اندازی شد. امروز عربستان ۱۰.۲ گیگاوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر را در شبکه برق خود مورد استفاده قرار داده و بیش از ۳۳ گیگاوات دیگر در مراحل توسعه قرار دارد. این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، تولید سالانه حدود ۲۰ گیگاوات ظرفیت جدید انرژی پاک را از طریق مناقصه واگذار کند تا اهداف مربوط به تنوع‌ بخشی در منابع انرژی خود را محقق سازد.

خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان به تازگی اعلام کرده که کشورش در حال ایجاد مراکز داده در مقیاسی است که از نظر هزینه و گستردگی در جهان بی‌نظیر است

 

برای پشتیبانی از این بخش، عربستان در حال اجرای طرح گسترده‌ای برای توسعه‌ سامانه‌های ذخیره‌ سازی انرژی مبتنی بر باطری در مقیاس بالا (BESS) است. هم‌اکنون ۸ گیگاوات ‌ساعت (۲ گیگاوات) ظرفیت عملیاتی شده و ۲۲ گیگاوات‌ ساعت دیگر (۵.۵ گیگاوات) نیز در حال توسعه بوده تا هدف ملی دستیابی به ۴۸ گیگاوات‌ ساعت انرژی تا سال ۲۰۳۰ محقق شود. البته در کنار این پروژه، منابع انرژی دیگری همچون بادی، گرمایی زمین و تولید هیدروژن سبز نیز در حال گسترش است.

پروژه‌ی بلند پروازانه «نئوم» با ارزش ۹ تریلیون دلار، یکی از محرک‌های اصلی این دگرگونی اقتصادی به شمار می‌رود. پروژه‌ هیدروژن سبز نئوم قرار است به بزرگترین تاسیسات تجاری تولید هیدروژن جهان بدل شود که کاملاً با انرژی‌های تجدیدپذیر تغذیه خواهد شد. این پروژه‌ی ۸.۴ میلیارد دلاری شامل ۳.۹ گیگاوات انرژی حاصل از خورشید، باد و ذخیره ‌سازی برق در باطری است و پس از بهره‌برداری، روزانه ۶۰۰ تُن هیدروژن پاک تولید خواهد کرد. دولت عربستان قصد دارد انرژی مورد نیاز کل پروژه شهر هوشمند نئوم را با انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کند.

بر اساس داده‌های رسمی، حدود ۵۰.۶ درصد از اقتصاد عربستان اکنون از وابستگی به نفت رها شده است

 

مهرماه گذشته، شرکت خرید برق عربستان (SPPC) اعلام کرد که راه اندازی پنج پروژه‌ی انرژی تجدیدپذیر با مجموع ظرفیت ۴.۵ گیگاوات و ارزشی بیش از ۲.۴ میلیارد دلار را به شرکت‌های بین‌المللی واگذار کرده است. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به نیروگاه خورشیدی ۱.۴ گیگاواتی نجران و نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی «الضرب» از شرکت مصدر امارات، نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی «سمته» با همکاری شرکت برق عربستان و «EDF» فرانسه، نیروگاه ۴۰۰ مگاواتی «سفون» از مشارکت شرکت «الجمیح انرژی و آب» و «توتال انرژی»، و پروژه‌ی بادی ۱.۵ گیگاواتی «داودمی» در استان ریاض اشاره کرد که با همکاری شرکت برق کرهجنوبی (KEPCO)، شرکت نسما و شرکت آب و برق اتحاد عجمان اجرا می‌شود.

در کنار توسعه انرژی‌های نو، بخش فناوری اطلاعات عربستان نیز با سرعتی بی‌سابقه در حال گسترش است. «دیجیتال ‌سازی» به‌عنوان ستون اصلی سیاست چشم‌انداز ۲۰۳۰ معرفی شده و زمینه‌ جذب سرمایه‌گذاران خارجی را نیز فراهم کرده است. خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان به تازگی اعلام کرده که کشورش در حال ایجاد مراکز داده در مقیاسی است که از نظر هزینه و گستردگی در جهان بی‌نظیر است. وی همچنین با اشاره به نقش هوش مصنوعی در این فرآیند افزود: «طی سه تا چهار سال اخیر، هوش مصنوعی به ‌سرعت به عامل تعیین‌کننده‌ اقتصاد جهانی بدل شده است. کشورهایی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، آینده را در اختیار خواهند داشت و آنهایی که عقب بمانند، بازنده میدان خواهند بود.»

بر اساس داده‌های رسمی، حدود ۵۰.۶ درصد از اقتصاد عربستان اکنون از وابستگی به نفت رها شده است. همچنین در سال ۲۰۲۴، رشد ۱.۳ درصدی تولید ناخالص داخلی برای این کشور به ثبت رسید که عمدتاً ناشی از رشد ۴.۳ درصدی در بخش‌های غیرنفتی بود./ بازار