خط و نشان تهران برای ترامپ در زنگزور؛ فصل دشمنی بسته شده؟

 به گزارش اکوایران، یک مقام ایرانی نسبت به طرح کریدور ترامپ که در توافق صلح آذربایجان و ارمنستان پیش‌بینی شده است هشدار داد. 

 

۱۹ مرداد ۱۴۰۴

به نوشته خبرگزاری رویترز، یک مقام ایرانی روز شنبه تهدید کرد که کریدوری را که تحت یک توافق منطقه‌ای تحت حمایت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در قفقاز جنوبی برنامه‌ریزی شده، مسدود خواهد کرد. این مسئله پرسش‌های جدیدی را در مورد طرح صلحی که به عنوان یک تغییر مهم استراتژیک مورد توجه قرار گرفته، ایجاد کرده است.

یک قدم تا توافق نهایی؛ تغییر ژئوپلیتیک منطقه؟

یک دیپلمات ارشد آذربایجانی پیش از این گفته بود که این طرح که روز جمعه توسط ترامپ اعلام شد، تنها یک قدم تا توافق نهایی صلح بین کشورش و ارمنستان فاصله دارد و این کشور حمایت خود را از این طرح تکرار کرد.

مسیر پیشنهادی ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی (TRIPP) از جنوب ارمنستان عبور می‌کند و به آذربایجان مسیر مستقیمی به منطقه خودمختار نخجوان و به نوبه خود به ترکیه می‌دهد. بر اساس توافق اعلام شده، ایالات متحده از حقوق انحصاری توسعه این کریدور برخوردار خواهد بود. کاخ سفید گفته است این گذرگاه صادرات بیشتر انرژی و سایر منابع را تسهیل می‌کند.

هنوز مشخص نشده که ایران، که با این منطقه هم‌مرز است، چگونه قصد دارد این گذرگاه را مسدود خواهد کرد، اما بیانیه علی اکبر ولایتی، سوالاتی را در مورد امنیت آن مطرح کرد. او گفت که رزمایش‌های نظامی انجام شده در شمال غربی ایران، آمادگی و عزم جمهوری اسلامی را برای جلوگیری از هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی نشان می‌دهد. ولایتی گفت: «این کریدور به گذرگاهی متعلق به ترامپ تبدیل نخواهد شد، بلکه به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل خواهد شد».

یدالله جوانی معاون سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم گفته: «اگر الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان و پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان، به پیامدهای تصمیم خود مبنی بر کشاندن پای آمریکا، انگلیس و ناتو به منطقه قفقاز، اندکی تأمل می‌کردند؛ هرگز فریب ترامپ قمارباز را نمی‌خوردند. مقامات این دو کشور، بدون توجه به واقعیت‌های حوزه قفقاز و منافع دیگر کشورهای منطقه، تحت تأثیر وعده‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی و چند کشور اروپایی، ناشیانه دست به اقدامی ماجراجویانه و هزینه‌ساز برای کشورهای خود زدند». او افزود: «کاری که سران دو کشور آذربایجان و ارمنستان در کاخ سفید انجام دادند و طی قراردادی، ایجاد کریدور زنگه زور را به شکل انحصاری و به مدت ٩٩ سال به‌صورت اجاره در اختیار آمریکایی‌ها قرار دادند؛ چندین کشور مهم منطقه را در برابر خود قرار دادند».

 علی باقری کنی، عضو شورای راهبردی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در گفتگو با صدا و سیما گفت جمهوری اسلامی به راحتی از موضوع زنگزور نمی‌گذرد. باقری کنی با اعلام آنکه روسیه «موضع جدی» در این باره اتخاذ کرده است، گفت سایر کشورهای منطقه نیز به راحتی از این موضوع نمی‌گذرند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پیش از این از این توافق «به عنوان گامی مهم به سوی صلح پایدار منطقه‌ای» استقبال کرد، اما نسبت به هرگونه مداخله خارجی در نزدیکی مرزهای خود که می‌تواند «امنیت و ثبات پایدار منطقه را تضعیف کند» هشدار داد. ناظران در حال بررسی این موضوع هستند که ایران، که تحت فشار فزاینده ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای خودد است، از چه ابزاری برای مسدود کردن احتمالی این کریدور استفاده می‌کند.

جای خالی میانجی سنتی 

ترامپ روز جمعه از الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، در کاخ سفید استقبال کرد و شاهد امضای بیانیه مشترک آنها با هدف پایان دادن به درگیری‌های چند دهه‌ای آنها بود.

روسیه، میانجی سنتی و متحد ارمنستان در منطقه مهم استراتژیک قفقاز جنوبی که با خطوط لوله نفت و گاز در هم آمیخته است، با وجود استقرار مرزبانانش در مرز بین ارمنستان و ایران، در این نشست حضور نداشت.

 

 

در حالی که مسکو اعلام کرد از این اجلاس حمایت می‌کند، پیشنهاد داد که «راه‌حل‌های توسعه یافته توسط خود کشورهای منطقه با حمایت همسایگان نزدیکشان - روسیه، ایران و ترکیه» اجرا شود تا از آنچه که آن را «تجربه غم انگیز» تلاش‌های غرب برای میانجیگری در خاورمیانه می‌نامد، جلوگیری شود. ترکیه، متحد نزدیک آذربایجان و عضو ناتو، از این توافق استقبال کرد.

باکو و ایروان از اواخر دهه ۱۹۸۰، زمانی که قره‌باغ کوهستانی در آذربایجان که اکثر ساکنان آن ارمنی تبار هستند، با حمایت ارمنستان از آذربایجان جدا شد، با هم اختلاف داشته‌اند. آذربایجان در سال ۲۰۲۳ کنترل کامل این منطقه را پس گرفت و باعث شد تقریباً تمام ۱۰۰۰۰۰ ارمنی تبار این منطقه به ارمنستان فرار کنند.

فصل دشمنی بسته شده؟

الین سلیمانوف، سفیر آذربایجان در بریتانیا، با پیش‌بینی اینکه رفاه و ارتباطات حمل و نقل منطقه به سمت بهتر شدن تغییر خواهد کرد، گفت: «فصل دشمنی بسته شده است و اکنون ما به سمت صلح پایدار حرکت می‌کنیم». سلیمانوف، که به عنوان فرستاده سابق در واشنگتن که قبلاً در دفتر رئیس جمهور علی‌اف کار می‌کرد، یکی از ارشدترین دیپلمات‌های کشورش است، گفت: «این یک تغییر الگو است.» با این حال، سلیمانوف از گمانه‌زنی در مورد زمان امضای توافق نهایی صلح خودداری کرد و خاطرنشان کرد که علی‌اف گفته است که می‌خواهد این اتفاق به‌ زودی رخ دهد.

سلیمانوف گفت تنها یک مانع باقی مانده است و آن اصلاح قانون اساسی ارمنستان برای حذف اشاره به قره باغ کوهستانی است. او گفت: «آذربایجان آماده است هر زمان که ارمنستان به تعهد اساسی خود مبنی بر حذف ادعای ارضی علیه آذربایجان در قانون اساسی خود عمل کند، آن را امضا کند».

پاشینیان امسال خواستار همه‌پرسی برای تغییر قانون اساسی شد، اما هنوز تاریخی برای آن تعیین نشده است. ارمنستان قرار است انتخابات پارلمانی را در ژوئن 2026 برگزار کند و انتظار می‌رود قانون اساسی جدید قبل از رأی‌گیری تدوین شود. رهبر ارمنستان در شبکه اجتماعی ایکس گفت که اجلاس واشنگتن راه را برای پایان دادن به دهه‌ها درگیری و ایجاد ارتباطات حمل و نقل آزاد که فرصت‌های اقتصادی استراتژیک را فراهم می‌کند، هموار کرده است.

سلیمانوف در پاسخ به این سوال که چه زمانی مسیر ریلی ترانزیتی آغاز به کار خواهد کرد، گفت که این امر به همکاری بین ایالات متحده و ارمنستان بستگی دارد که به گفته او در حال حاضر در حال مذاکره هستند.

پیروزی آسان و پرسش‌های بی‌پاسخ

جاشوا کوچرا، تحلیلگر ارشد قفقاز جنوبی در گروه بین‌المللی بحران، گفت که ترامپ ممکن است به پیروزی آسانی که امیدوار بود، دست نیافته باشد، زیرا این توافقات بسیاری از سوالات را بی‌پاسخ گذاشته است.

 

رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، امیدوار بود که نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان، و رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، الهام علی‌اف، در دیدار روز جمعه خود در کاخ سفید آماده صلح باشند.

مسئله قانون اساسی ارمنستان همچنان تهدیدی برای از مسیر خارج کردن این روند بود و مشخص نبود که کریدور حمل و نقل جدید در عمل چگونه کار خواهد کرد.

به گفته کوچرا: «جزئیات کلیدی از جمله نحوه عملکرد بازرسی‌های گمرکی و امنیتی و ماهیت دسترسی متقابل ارمنستان به خاک آذربایجان مشخص نیست. اینها می‌توانند موانع جدی باشند».