بازتاب تجاوز رژیم صهیونی به ایران در احزاب ترکیه؛ اجماع محکومیت در قالب‌ اختلاف دیدگاه‌ها

به گزارش خبرنگار بین الملل ایران اکونومیست؛ در پی آغاز تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ ( سحرگاه جمعه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ )، فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه به‌شدت تحت تأثیر این رویداد قرار گرفت.

تحولات پرشتاب منطقه‌ای در سال‌های اخیر، بار دیگر نشان داده‌اند که موقعیت ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیک کشورها، آن‌ها را ناگزیر از موضع‌گیری در برابر بحران‌های فرامنطقه‌ای می‌کند.

حمله رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران در تیرماه ۱۴۰۴، نه‌فقط یک رویداد نظامی، بلکه زلزله‌ای سیاسی بود که واکنش‌های گوناگونی را در سطح منطقه‌ای و جهانی برانگیخت. ترکیه، به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در منطقه، جایگاه خاصی در این معادله پیدا کرد؛ کشوری با تنوع سیاسی گسترده، بدنه‌ای اجتماعی فعال و تاریخچه‌ای پیچیده از روابط با رژیم صهیونیستی و جمهور اسلامی ایران.

در چنین بستری، کنشگران ترکیه‌ای از احزاب سیاسی گرفته تا نهادهای مدنی و شخصیت‌های فرهنگی؛ هرکدام با چارچوب ارزشی و سیاسی خاص خود به این بحران واکنش نشان دادند.

برخی با بیانیه‌هایی صریح و مستقیم، در دفاع از حق ایران برای مقابله با تجاوز، صف‌آرایی کردند؛ برخی دیگر با زبان دیپلماسی و ملاحظات استراتژیک، بر لزوم حفظ تعادل منطقه‌ای و اجتناب از تنش‌های بیشتر تأکید کردند.

این تنوع در موضع‌گیری، درعین‌حال که بازتاب‌دهنده شکاف‌های سیاسی در ترکیه است، از سطحی فراتر، نشان‌دهنده نوعی وفاق ملی در محکومیت تجاوز اسرائیل و تأکید بر حاکمیت ملی کشورهاست.

در ادامه، تلاش شده است تصویری دقیق و منسجم از این واکنش‌ها ارائه شود؛ واکنش‌هایی که در عین تمایز، بر یک نقطه مشترک تأکید دارند.

نفی قانون‌گریزی اسرائیل و دفاع از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل و ثبات منطقه‌ای. این تحلیل، نه‌تنها وضعیت کنونی ترکیه را روشن می‌کند، بلکه درک بهتری از جایگاه منطقه‌ای این کشور در تحولات آتی ارائه می‌دهد.

حزب عدالت و توسعه؛ دفاع مشروع ایران حق طبیعی است

حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه با صراحت تمام، حملات رژیم صهیونیستی را محکوم و از حق ایران در دفاع مشروع حمایت کرده است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اقدامات اسرائیل را «تروریسم دولتی» و «راهزنی بین‌المللی» خوانده و تأکید کرده که ترکیه تحولات منطقه را به‌دقت زیر نظر دارد. در همین راستا، پارلمان ترکیه نیز با حمایت این حزب، قطعنامه‌ای در محکومیت اسرائیل به تصویب رساند.

حزب حرکت ملی‌گرا؛ دشمنان خارجی، تهدیدی برای ترکیه

این حزب که متحد اصلی عدالت و توسعه در ائتلاف حاکم است، نیز به‌طور کلی از موضع جمهوری اسلامی دفاع کرده و حملات اسرائیل را محکوم نموده است.

با این حال، رهبر حزب، دولت باغچلی، ضمن اتخاذ لحن محتاط‌تر، تأکید کرده است که دشمنان خارجی می‌توانند ترکیه را نیز هدف قرار دهند.

حزب جمهوری‌خلق؛ خواستار برخورد سخت‌تر با اسرائیل

اپوزیسیون اصلی ترکیه نیز با محکومیت شدید تجاوز نظامی رژیم اسرائیل به منازل و شهروندان ایرانی، از دولت خواسته است موضعی شفاف‌تر و قاطعانه‌تر اتخاذ کند.

رئیس این حزب، اوزگور اوزل، عملکرد اسرائیل را «غیرقانونی و دیوانه‌وار» توصیف کرده و نسبت به نقش پایگاه‌های نظامی ترکیه در حمایت احتمالی از این حملات هشدار داده است.

حزب سعادت؛ دفاع از ایران، دفاع از جهان اسلام

حزب سعادت با گفتمان اسلامی و نگاه ضدصهیونیستی، موضعی بسیار صریح و تندی علیه تجاوزات رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است.

رهبر این حزب، محمود آریکان، حملات اسرائیل را «بزدلانه» و «بی‌رحمانه» توصیف کرده و آن را تهدیدی برای کل امت اسلامی دانسته است. او با اشاره به حمایت غرب از تل‌آویو، خواستار تشکیل جبهه مقاومت اسلامی و جهانی علیه تجاوزات ددمنشانه رژیم صهیونیستی علیه ملت های مسلمان شد.

حزب خوب؛ ترجیح دیپلماسی بر مداخله‌گری مستقیم

حزب خوب از احزاب فعال ترکیه نیز تاکنون موضع رسمی مستقلی اعلام نکرده، اما بر اساس دیدگاه‌های گذشته‌اش، می‌توان موضعی محافظه‌کارانه و متکی بر منافع ملی ترکیه برای آن متصور شد.

این حزب بر ثبات منطقه‌ای و حل‌وفصل دیپلماتیک تنش‌ها تأکید دارد و از درگیری‌های جانبدارانه فاصله گرفته است.

احزاب سوسیالیست؛ صریح و ضدامپریالیستی

ائتلافی از احزاب سوسیالیست ترکیه نیز در جریان حملات 23 خرداد 1404 رژیم صهیونیستی به ایران با حمایت دولت آمریکا که منجر به شهادت جمعی از دانشمندان ، فرماندهان ارشد نظامی و دهها تن از شهروندان ایران شد، با انتشار بیانیه‌ای مشترک، آمریکا و اسرائیل را به «تجاوز امپریالیستی» متهم کرده و آشکارا از نظام و ملت ایران حمایت کرده‌اند.

این احزاب حملات اخیر را ادامه نسل‌کشی در غزه دانسته و شعارهایی با محوریت پیروزی ملت‌های مقاوم منتشر کرده‌اند.

حزب ترکیه مستقل و حزب وطن؛ انتقاد شدید از اسرائیل

حزب ترکیه مستقل، با رهبری حسین باش، حملات اسرائیل را نقض آشکار حقوق بین‌الملل و تهدیدی برای امنیت منطقه دانسته است.

همچنین حزب وطن با برگزاری تجمعات خیابانی و فعالیت رسانه‌ای، موضعی حمایتی از جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده و بر لزوم اقدام هماهنگ در سطح منطقه‌ای تأکید داشته است.

کنشگری‌های مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد؛ از مواضع صریح تا سکوت محتاطانه

نهادهایی نظیر Mazlum-Der، İHH و AGD با محکومیت شدید حملات اسرائیل، این تجاوز را تهدیدی علیه جهان اسلام ارزیابی کرده‌اند.

آنان خواستار همبستگی منطقه‌ای و وحدت اسلامی در برابر پروژه‌های توسعه‌طلبانه صهیونیستی شده‌اند.

سازمان‌های امدادی و زیست‌محیطی؛ تمرکز بر بحران انسانی و اجتماعی

سازمان‌هایی چون Kızılay، AKUT و TEMA موضع سیاسی نگرفته‌اند اما آمادگی خود را برای مدیریت بحران انسانی و حمایت از پناه‌جویان اعلام کرده‌اند.

این نهادها همچنین نسبت به تأثیرات بلندمدت جنگ بر سلامت عمومی و محیط زیست هشدار داده‌اند.

جریان‌های چپ‌گرا؛ مخالفت با سلطه‌گری غرب و ناتو

گروه‌هایی نظیر Halkevleri و TGB با گفتمان ضدامپریالیستی، خواستار قطع همکاری ترکیه با ناتو و غرب شده‌اند. آن‌ها با جنبش‌های مقاومت در فلسطین و سوریه اعلام همبستگی کرده‌اند، گرچه حمایت مستقیمی از ایران ابراز نکرده‌اند.

شخصیت‌های تأثیرگذار؛ بازتاب‌های رسانه‌ای و فرهنگی از طیف‌های مختلف

طیف متنوعی از علما، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان ترکیه نیز در فضای رسانه‌ای، مواضع خود را نسبت به جنگ 12 روزه رژیم صهیونی اعلام کرده‌اند.

علاوه بر جریان های سیاسی شناسنامه دار و فعال ترکیه برخی از نهادها و شخصیت های حقیقی و حقوقی این کشور نیز با انتشار بیانیه‌هایی در حمایت از ملت ایران، خواستار وحدت اسلامی و مقابله با تجاوزات صهیونیستی شده‌اند. در مقابل، برخی دیگر نیز با نگاهی محتاط‌تر بر ضرورت حل‌وفصل دیپلماتیک و حفظ ثبات منطقه‌ای تأکید کرده‌اند.

به‌رغم تفاوت‌های ایدئولوژیک، احزاب و نهادهای مختلف ترکیه در یک اصل هم‌صدا بوده‌اند. محکومیت تجاوز رژیم جعلی و سفاک صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران و دفاع از اصول حقوق بین‌الملل.

در حالی که احزاب حاکم ترکیه بیشتر بر مشروعیت دفاعی جمهوری اسلامی ایران تأکید داشته‌اند، احزاب اپوزیسیون خواهان رویکردی تهاجمی‌تر علیه اسرائیل شده‌اند. جریان‌های چپ‌گرا و اسلام‌گرا نیز هر یک با زبان خاص خود، تجاوز اسرائیل را بخشی از پروژه سلطه‌گری بین‌المللی دانسته‌اند. با وجود این اجماع نسبی، دغدغه‌هایی چون ثبات منطقه، بحران انرژی و موج‌های مهاجرتی، در اغلب مواضع به چشم می‌خورد.