استخرهای عمومی موج‌های خنکی یا دریای میکروب‌

شنا ممکن است فقط راهی برای گذراندن یک بعدازظهر تابستانی به نظر برسد، اما درواقع یکی از قدیمی‌ترین سرگرمی‌های بشر است. قدیمی‌ترین استخر شنا به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در تمدن دره سند بازمی‌گردد.

بعدها در قرن نوزدهم استخرهای شنا در بریتانیا و ایالات متحده پدیدار شدند؛ اما همراه با آن‌ها، چالش حفظ بهداشت نیز شکل گرفت. حتی امروز هم استخرهای عمومی و خصوصی در صورت نگهداری نادرست، می‌توانند به مکان‌هایی برای شیوع بیماری تبدیل شوند.

شنا برای اکثر افراد بسیار مفید تلقی می‌شود؛ ورزشی کامل برای کل بدن که سیستم قلبی-عروقی را تقویت می‌کند و درعین‌حال فشار کمی بر استخوان‌ها و مفاصل وارد می‌آورد. بااین‌حال در موارد نادر، استخرهای شنا با شیوع بیماری‌های گوارشی و تنفسی مرتبط بوده‌اند. حتی در استخرهایی که به‌خوبی نگهداری می‌شوند، گاهی کلر بیش ازآنچه بخواهیم بدانیم، در حال محافظت از ماست؛ اما هنگام شنای تابستانی (حداقل در نیم‌کره شمالی) چه چیزهای دیگری همراه با ما وارد آب می‌شوند.

در ۲۵ سال گذشته، استخرهای شنا رایج‌ترین مکان برای شیوع بیماری‌های عفونی روده‌ای ناشی از آب در انگلستان و ولز بوده‌اند که بزرگ‌ترین عامل آن، کریپتوسپوریدیوم است. این انگل می‌تواند باعث بروز نوعی بیماری گوارشی شود که ممکن است تا دو هفته ادامه یابد. علائم آن عبارت‌اند از: اسهال، استفراغ و درد شکم و حدود ۴۰٪ از مبتلایان پس از بهبودی اولیه، دوباره دچار عود علائم می‌شوند.

بااین‌حال به گفته جکی نی، استادیار گروه بهداشت محیط در دانشکده پزشکی گرمسیری لندن اغلب اوقات، بیماری‌های روده‌ای (آن‌هایی که باعث اسهال و استفراغ می‌شوند) در افراد سالم به‌خودی‌خود برطرف می‌شوند؛ اما این بیماری‌ها می‌توانند برای کودکان خردسال، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف، نگران‌کننده‌تر باشند.

شناگران در صورت دفع فرد آلوده در آب استخر یا با بلعیدن بقایای مدفوعی روی بدنشان، ممکن است به کریپتوسپوریدیوم مبتلا شوند. یان یانگ، استادیار دانشکده بهداشت شغلی و عمومی دانشگاه متروپولیتن تورنتو در کانادا می‌گوید: «آن فرد حتی پس از برطرف شدن علائم، ممکن است همچنان انگل را دفع کند.» شما شاید تلاش زیادی برای جلوگیری از بلعیدن آب استخر انجام دهید، اما شواهد نشان می‌دهد که مقداری از آن به هر حال وارد بدنتان می‌شود.

بر اساس پژوهشی روی استخرهای عمومی ایالت اوهایو در سال ۲۰۱۷، خون ۵۴۹ نفر، شامل بزرگ‌سالان و کودکان، پس از یک ساعت شنا در آب استخر بررسی شد. به طور میانگین، بزرگ‌سالان حدود ۲۱ میلی‌لیتر در ساعت و کودکان حدود ۴۹ میلی‌لیتر در ساعت آب استخر را بلعیده بودند. زمانی که این آب بلعیده می‌شود، میزان خطر آن برای ایجاد عفونت به شلوغی استخر بستگی دارد.

بر اساس پژوهشی دیگر، احتمال ابتلا به کریپتوسپوریدیوم زمانی که شنا در زمان‌های شلوغ انجام می‌شود، بیشتر است. پژوهشگران در تابستان سال ۲۰۱۷، به مدت ۱۰ هفته، هر هفته یک‌بار از شش استخر مختلف نمونه‌برداری کردند. آن‌ها در ۲۰ درصد از نمونه‌های آب، حضور کریپتوسپوریدیوم را تشخیص دادند و در هر شش استخر دست‌کم یک‌بار آن را یافتند. دو سوم این نمونه‌های آلوده مربوط به زمان‌های شلوغ استخر، یعنی تعطیلات مدرسه، بودند.

با این‌حال کریپتوسپوریدیوم تنها نگرانی موجود نیست. استوارت خان، استاد و رئیس دانشکده مهندسی عمران دانشگاه سیدنی در استرالیا، می‌گوید: «عفونت‌هایی که توسط باکتری‌های فرصت‌طلبی مانند استافیلوکوک ایجاد می‌شوند، می‌توانند به پوست نفوذ کنند. همچنین احتمال ابتلا به عفونت‌های قارچی در رختکن‌های استخر وجود دارد، چون این پاتوژن‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب بیشتر دوام می‌آورند.»

گوش شناگر، عفونت باکتریایی رایج دیگری که ممکن است از استخر منتقل شود. این عفونت معمولاً در اثر باقی ماندن آب در مجرای گوش خارجی برای مدت طولانی ایجاد می‌شود البته از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. هرچند نادر است، اما گروهی از انگل‌ها به نام آکانتاموبا نیز در آب زندگی می‌کنند و می‌توانند باعث عفونت چشمی بسیار خطرناک شوند که ممکن است به کوری منجر شود.

با این حال، شیوع بیشتر بیماری‌های عفونی مرتبط با استخرهای شنا بسیار نادر است. ما شیوع زیادی از بیماری‌های منتقل‌شده از آب در استخرهای عمومی نمی‌بینیم که نشان می‌دهد در بیشتر مواقع، ضدعفونی با کلر عملکرد خوبی داشته است؛ اما گاهی اوقات، برخی شیوع‌ها رخ می‌دهند.

پیش از دهه ۱۹۰۰، استخرهای شنا با هیچ ماده‌ی شیمیایی ضدعفونی نمی‌شدند. برخی افراد آب استخر را مرتب فیلتر یا تعویض می‌کردند، در حالی که بعضی استخرهای دیگر روی سطح شیب‌دار ساخته می‌شدند تا تخلیه راحت‌تر صورت گیرد، یا به نوعی ناودان مجهز بودند تا ناخالصی‌های قابل مشاهده را جمع‌آوری کنند. استوارت خان می‌گوید: «به‌طور سنتی، مکان‌های عمومی برای شنا یا در دریا بودند که آب به‌طور طبیعی تازه می‌شد، یا در آب‌های شیرین مانند رودخانه‌ها که دارای جریان جزر و مدی بودند.»

گرچه گاهی استخرهای شنا با شیوع بیماری مرتبط بوده‌اند، شنا در طبیعت نیز خطرات خاص خود را دارد. گفته می‌شود اولین بار در سال ۱۹۰۳ در استخر دانشگاه براون در ایالت رودآیلند آمریکا از کلر استفاده شد؛ در آن زمان این ماده شیمیایی به‌عنوان ضدعفونی‌کننده آب آشامیدنی توسعه یافته بود.

در موارد نادر، امکان دارد عفونت‌های باکتریایی ناشی از پاتوژن‌هایی نظیر کامپیلوباکتر، شیگلا و سالمونلا از استخرهای شنا منتقل شوند. اغلب این باکتری‌ها باعث علائم گوارشی مانند اسهال، دل‌پیچه و تب می‌شوند، اما گاهی می‌توانند عوارض جدی‌تری را به دنبال داشته باشند. خوشبختانه بخش زیادی از این خطرات با وجود کلر کاهش می‌یابد.

ویروس‌هایی مانند نوروویروس که می‌توانند باعث اسهال، حالت تهوع، استفراغ و دل‌درد شوند کمی مقاوم‌تر از اغلب باکتری‌ها هستند. گرچه موارد محدودی از شیوع این ویروس در استخرها گزارش شده است، اما معمولاً این اتفاقات ناشی از خرابی تجهیزات یا پایین بودن میزان کلر بوده‌اند. به گفته خان، کلر در حالت عادی این ویروس را به‌خوبی از بین می‌برد. برای حفظ این سطح محافظت در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها، استخر باید به‌خوبی مدیریت شود. خان توضیح می‌دهد که این کار شامل کنترل سطح pH و قلیائیت مناسب آب است تا کلر بتواند مؤثر واقع شود.

مقدار کلر موردنیاز نیز به تعداد افراد حاضر در استخر بستگی دارد. هرچه تقاضای کلر بیشتر باشد، باید مقدار بیشتری اضافه شود. مقررات مربوط به نگهداری استخرهای عمومی در کشورهای مختلف متفاوت است. در بریتانیا، قوانین خاص بهداشتی و ایمنی برای استخرها وجود ندارد، اما بهره‌برداران باید مطابق با قانون ایمنی در محل کار عمل کنند. در ایالات متحده، استخرها می‌توانند هم در سطح ایالتی و هم فدرال تحت نظارت قرار گیرند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) کدی بهداشتی برای استخرها دارد، اما اجرای آن اختیاری است.

علت مقاومت بالای کریپتوسپوریدیوم ساختار خاص آن است. خان می‌گوید: این انگل می‌تواند وارد مرحله‌ای به نام «تشکیل اسپور» شود که در آن خود را محکم می‌پوشاند و مانع از تماس هر ماده‌ای با سطح بیرونی‌اش می‌شود. به این ترتیب مقاومت آن در برابر بسیاری از چیزها افزایش می‌یابد.

خطر عفونت معمولاً از حوادث بزرگ‌تر و آشکارتر در استخر بیشتر است، اما این خطر را می‌توان با واکنش سریع کاهش داد. به گفته نی، در صورت مناسب بودن سیستم تصفیه با سرعت خوب، بهره‌برداران استخر می‌توانند با استفاده از منعقد‌کننده آب را تصفیه کنند یا از روش «ابرکلرزنی» استفاده کنند. در روش دوم، میزان بسیار بالاتری از کلر به آب اضافه می‌شود و برای مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند. با این‌ حال، در حالی‌که برخی موارد آلودگی واضح و قابل توجه‌اند، افراد می‌توانند بدون اینکه اتفاق خاصی بیفتد، به‌طور غیرفعال مواد مدفوعی از بدن خود دفع کنند.

شاید برایتان عجیب باشد که بوی مشخص و تند کلر که هنگام ورود از رخت‌کن به استخر احساس می‌کنید، درواقع بوی خود کلر نیست. استوارت خان می‌گوید: «این بو زمانی ایجاد می‌شود که کلر با مواد دیگر، به‌ویژه آمونیاک در آب، واکنش می‌دهد؛ موادی که از ادرار و عرق وارد آب می‌شوند. این آمونیاک با کلر واکنش می‌دهد و ترکیبی به نام کلرامین ایجاد می‌کند که منشأ اصلی بوی آزاردهنده است.»

با وجود تمام ناخالصی‌های ناخوشایند در آب استخر، شاید وسوسه شوید به شنا در طبیعت مثل دریا، رودخانه یا دریاچه فکر کنید؛ اما خطرات آلودگی در این محیط‌ها نیز به‌خوبی مستند شده است. برخی منابع آب حاوی فاضلاب تصفیه‌نشده هستند یا ممکن است با فضولات حیوانات آلوده شده باشند.

کلرامین‌ها در بالای سطح آب شناور می‌مانند و تنفس آن‌ها می‌تواند باعث تحریک گلو و چشم‌ها شود. یانگ می‌گوید: «این مواد شیمیایی که باعث تحریک می‌شوند و کیفیت کلر در استخر را کاهش می‌دهند، می‌توانند سلامت همه را تحت تأثیر قرار دهند. حتی مقدار کمی از این تماس هم کافی‌ است تا اثر بگذارد.»

تعداد کمی از مطالعات هم نشان داده‌اند که قرار گرفتن مداوم در معرض کلرامین مثلاً برای مربیان شنا یا نجات‌غریق‌ها می‌تواند خطر ابتلا به آسم را افزایش دهد.

برای کاهش خطر تشکیل کلرامین‌ها در بالای آب، بهتر است همه قبل از ورود به استخر دوش بگیرند؛ چون دوش گرفتن می‌تواند مواد مدفوعی را از بدن پاک کند و احتمال انتقال و ابتلا به عفونت را کاهش دهد. همچنین استفاده از تهویه مناسب در استخرها اهمیت زیادی دارد.

استخرهای شلوغ باید با دقت بیشتری تحت نظارت قرار گیرند تا از آلودگی آب جلوگیری شود. از بلعیدن آب استخر باید خودداری کرد، چون پاتوژن‌هایی که باعث اسهال می‌شوند، از طریق نوشیدن آب آلوده به مدفوع منتقل می‌شوند. همچنین در صورت مشاهده آلودگی، باید فوراً مسئولان استخر را مطلع و استخر را ترک کنید.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) پیشنهاد می‌دهد صاحبان استخرها برای کاهش خطر عفونت، به‌طور منظم آب را تخلیه و تعویض کنند، سطح کلر و pH را در محدوده مناسب نگه دارند و سطوح استخر را برای حذف لایه‌های لزج پاک‌سازی کنند. با همه‌ی این‌ها، فواید جسمی و اجتماعی شنا، بیشتر از خطر عفونت است.

استخرهایی که به‌خوبی نگهداری و ضدعفونی می‌شوند و مسئولانی دارند که در مواقع آلودگی واکنش سریع نشان می‌دهند، از نظر بیماری‌های عفونی، کم‌ترین خطر را برای سلامت دارند. پس دلایل زیادی برای شنا در تابستان وجود دارد، فقط یادتان نرود قبلش دوش بگیرید!