نتانیاهو عدد ۴۸۰ کیلومتر برای برد موشک‌های ایران را از کجا آورد؟

به گزارش ایران اکونومیست، به نقل از فرارو، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس‌نیوز که در تاریخ ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۵ منتشر شد، اعلام کرد که یکی از شروط او برای حمایت از توافق احتمالی با ایران، محدود کردن برد موشک‌های بالستیک این کشور به ۴۸۰ کیلومتر (معادل ۳۰۰ مایل) است.

این اظهارنظر توجهات زیادی را به خود جلب کرده و پرسش‌هایی درباره مبنای این عدد، ارتباط آن با معاهدات بین‌المللی و دلایل انتخاب آن توسط نتانیاهو ایجاد کرده است. در این گزارش، به بررسی مبنای این عدد، ریشه‌های احتمالی آن و دلایل استراتژیک پشت این پیشنهاد پرداخته می‌شود.

مبنای عدد ۴۸۰ کیلومتر

نتانیاهو در مصاحبه خود به "معاهدات بین‌المللی" اشاره کرده و محدودیت ۳۰۰ مایل (حدود ۴۸۲ کیلومتر) را به عنوان یک استاندارد مجاز معرفی کرده است. با این حال، هیچ معاهده بین‌المللی الزام‌آوری که به طور خاص برد موشک‌های بالستیک را به ۴۸۰ کیلومتر محدود کند، وجود ندارد. محتمل‌ترین منبع این عدد، رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) است، که یک تفاهم سیاسی غیررسمی بین ۳۵ کشور برای محدود کردن گسترش فناوری موشک‌های بالستیک و پهپادها ایجاد شده است.

رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR)

تعریف و هدف: MTCR در سال ۱۹۸۷ تأسیس شد و هدف آن جلوگیری از گسترش تسلیحات موشکی با قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین (بیش از ۵۰۰ کیلوگرم) و برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر است. این رژیم به طور خاص بر موشک‌هایی تمرکز دارد که می‌توانند کلاهک‌های غیرمتعارف (مانند هسته‌ای، شیمیایی یا بیولوژیکی) حمل کنند.

ارتباط با ۴۸۰ کیلومتر: عدد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) در MTCR به عنوان یک آستانه برای موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین تعیین شده است. با این حال، ۳۰۰ مایل (۴۸۰ کیلومتر) که نتانیاهو ذکر کرده، ممکن است نتیجه یک تبدیل تقریبی یا ارجاع به استانداردهای مشابه در اسناد دیگر باشد. این اختلاف (۳۰۰ کیلومتر در مقابل ۳۰۰ مایل) ممکن است به دلیل تفاوت در واحدهای اندازه‌گیری یا تفسیر خاص نتانیاهو باشد.

وضعیت ایران در MTCR: ایران عضو MTCR نیست و به این رژیم پایبند نیست. بنابراین، این محدودیت برای ایران از نظر حقوقی الزام‌آور نیست، اما کشورهای عضو MTCR از انتقال فناوری موشکی به ایران خودداری می‌کنند، که توسعه برنامه موشکی ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

معاهدات دیگر

هیچ معاهده بین‌المللی دیگری به طور خاص برد ۴۸۰ کیلومتر را به عنوان یک استاندارد برای موشک‌های بالستیک تعیین نکرده است. به عنوان مثال: قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل (۲۰۱۵): این قطعنامه، که به توافق هسته‌ای برجام مرتبط است، از ایران می‌خواهد تا فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را انجام ندهد. با این حال، این قطعنامه برد خاصی را مشخص نمی‌کند و به جای آن بر نوع کلاهک تمرکز دارد.

سایر رژیم‌های کنترل تسلیحات: معاهداتی مانند معاهده موشک‌های میان‌برد هسته‌ای (INF) که بین ایالات متحده و شوروی سابق امضا شد، بر موشک‌هایی با برد ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر تمرکز داشت و در سال ۲۰۱۹ لغو شد. این معاهده نیز ارتباط مستقیمی با عدد ۴۸۰ کیلومتر ندارد.

بنابراین، به نظر می‌رسد اشاره نتانیاهو به "معاهدات بین‌المللی" بیشتر به MTCR مربوط باشد، اما استفاده از عدد ۳۰۰ مایل (۴۸۰ کیلومتر) به جای ۳۰۰ کیلومتر ممکن است به دلیل تبدیل واحد یا برای تأکید بر یک محدودیت کمی بالاتر باشد.

دلایل انتخاب عدد ۴۸۰ کیلومتر توسط نتانیاهو

انتخاب عدد ۴۸۰ کیلومتر توسط نتانیاهو به احتمال زیاد به دلایل استراتژیک و ژئوپلیتیکی مرتبط است، نه صرفاً یک مبنای حقوقی بین‌المللی. این دلایل را می‌توان به شرح زیر تحلیل کرد:

۱. محدود کردن تهدید علیه اسرائیل

فاصله جغرافیایی: فاصله تقریبی بین ایران و اسرائیل حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر است، بسته به نقطه مبدأ و مقصد. موشک‌هایی با برد ۴۸۰ کیلومتر نمی‌توانند از خاک ایران به اسرائیل برسند.

کاهش تهدید مستقیم: ایران موشک‌های بالستیک متعددی با برد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر در اختیار دارد، از جمله موشک‌های سجیل (۱۹۰۰-۲۵۰۰ کیلومتر)، خیبر (۲۰۰۰ کیلومتر) و حاج قاسم (۱۴۰۰-۱۸۰۰ کیلومتر). محدود کردن برد موشک‌های ایران به ۴۸۰ کیلومتر عملاً توانایی ایران برای هدف قرار دادن اسرائیل از خاک خود را از بین می‌برد و تهدید مستقیم علیه اسرائیل را کاهش می‌دهد.

۲. فشار بر برنامه موشکی ایران

اهمیت برنامه موشکی برای ایران: برنامه موشکی ایران یکی از ارکان اصلی استراتژی دفاعی و بازدارندگی این کشور است. ایران اعلام کرده که موشک‌هایش برای اهداف دفاعی و بازدارندگی در برابر تهدیدات منطقه‌ای، از جمله اسرائیل و پایگاه‌های نظامی آمریکا، طراحی شده‌اند. محدود کردن برد موشک‌ها به ۴۸۰ کیلومتر عملاً این برنامه را تضعیف می‌کند.

مذاکرات هسته‌ای و موشکی: نتانیاهو با مطرح کردن این شرط، تلاش می‌کند برنامه موشکی ایران را به مذاکرات هسته‌ای گره بزند، در حالی که ایران بارها تأکید کرده است که برنامه موشکی‌اش غیرقابل مذاکره است. این شرط می‌تواند به عنوان یک ابزار فشار دیپلماتیک برای تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات احتمالی با قدرت‌های غربی عمل کند.

۳. همسویی با سیاست‌های ایالات متحده

مواضع دونالد ترامپ: نتانیاهو در مصاحبه خود به همسویی با دیدگاه‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اشاره کرده است. ترامپ نیز بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم و محدود کردن برنامه موشکی ایران تأکید کرده است. پیشنهاد ۴۸۰ کیلومتر می‌تواند تلاشی برای ایجاد یک جبهه مشترک با ایالات متحده در مذاکرات احتمالی باشد.

حمایت از سامانه‌های دفاعی اسرائیل: اسرائیل به سامانه‌های دفاعی پیشرفته‌ای مانند گنبد آهنین، فلاخن داوود و ختس وابسته است. با این حال، موشک‌های دوربرد ایرانی با قابلیت مانور بالا، مانند موشک‌های هایپرسونیک فتاح، می‌توانند چالش‌هایی برای این سامانه‌ها ایجاد کنند. محدود کردن برد موشک‌ها به ۴۸۰ کیلومتر، فشار بر سامانه‌های دفاعی اسرائیل را کاهش می‌دهد.

۴. پیام سیاسی و روانی

ایجاد فشار روانی: مطرح کردن عدد ۴۸۰ کیلومتر می‌تواند بخشی از یک استراتژی روانی برای تحت فشار قرار دادن ایران و جلب توجه افکار عمومی بین‌المللی به برنامه موشکی ایران باشد. این عدد به اندازه کافی پایین است که عملاً برنامه موشکی ایران را بی‌اثر کند، اما به اندازه کافی بالا است که به نظر منطقی و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی بیاید.

مشروعیت‌بخشی به اقدامات نظامی: نتانیاهو در مصاحبه خود به حملات اخیر اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای و موشکی ایران اشاره کرده و ادعا کرده است که این حملات برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ضروری بوده است. تأکید بر محدودیت ۴۸۰ کیلومتر می‌تواند به عنوان توجیهی برای اقدامات نظامی آینده علیه برنامه موشکی ایران مطرح شود.

پاسخ ایران به پیشنهاد محدودیت ۴۸۰ کیلومتر

ایران به طور مداوم تأکید کرده است که برنامه موشکی‌اش برای اهداف دفاعی است و غیرقابل مذاکره است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به اظهارات نتانیاهو اعلام کرد که مذاکرات احتمالی با قدرت‌های غربی تنها به برنامه هسته‌ای محدود خواهد بود و برنامه موشکی در دستور کار قرار ندارد. این موضع با اظهارات قبلی مقامات ایرانی، از جمله سخنگوی وزارت امور خارجه در مذاکرات مسقط در آوریل ۲۰۲۵، همخوانی دارد.