نبود سیستم و سازماندهی واحد، معضل اصلی ارتباط صنعت و دانشگاه

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایران اکونومیست، ارتباط دانشگاه با صنعت به دلیل نبودِ نگاه سیستمی و گاه اجرایی، برخی طرح‌های ارائه شده در این خصوص تنها روی کاغذ مانده است و کمتر از میزان مورد انتظار به‌ویژه با توجه به توان علمی دانشگاه‌ها و دانشجویان و استادان است؛ اما مشکل کجاست، دانشگاه، صنعت یا دولت؟

چرا که نقش و نوع ارتباط بین مراکز علمی و دانشگاهی با بخش‌های مختلف صنعتی که بیشتر فعالیت آنها عملی است در طول دهه‌های گذشته، عامل پیشرفت کشورهای توسعه‌یافته در حوزه نوآوری و فناوری است و به طور کلی، نوع رابطه میان دو بخش صنعت و دانشگاه، نقش سرنوشت‌سازی در دستیابی کشورها به توسعه و پیشرفت دارد.

بر همین اساس و به منظور شناسایی مسائل و چاره‌جویی رفع مشکل ارتباطی حوزه صنعت و دانشگاه، جمعی از اساتید و روسای دانشکده‌ها و دانشجویان دانشگاه تهران اخیرا برنامه‌ای به منظور بازدید از شهرک‌های صنعتی و گفت‌وگوی رو در رو با صنعتگران تعریف کرده‌اند.

۲۹ دی‌ماه امسال بود که یک هیات از استادان و پژوهشگران دانشگاه تهران با هدف آشنایی با مسائل و مشکلات مربوط به ارتباط دانشگاه و صنعت به شهرک صنعتی شمس‌آباد در جنوب استان تهران رفته و با تعدادی صنعتگران فعال در این شهرک از جمله یک واحد فعال در صنعت فولاد به گفت‌وگو نشستند و از نزدیک در جریان مسائل واحدهای صنعتی و فناوری‌های مورد نیاز آنها و البته فرآیند کار در صنعت فولاد قرار گرفتند و این برنامه در قالب یک گزارش توسط ایران اکونومیست با عنوان «صنعت و دانشگاه و ارتباطی که همچنان برقرار نیست؛ کدامیک مقصر است؟» انتشار یافت.

به دنبال آن و در راستای سلسله بازدیدهای اساتید دانشگاه تهران از کارخانجات صنعتی، اخیرا جمعی از روسای دانشکده‌ها و دانشجویان این دانشگاه با هماهنگی سرپرست مرکز تخصصی صنعت فولاد دانشگاه تهران از شهرک صنعتی صفادشت در غرب تهران، بازدید کردند.

در این بازدید، مهدی ملکان؛ رئیس دانشکده مهندسی متالورژی و مواد دانشگاه تهران از منظر مواد ورقه‌های فولاد، فرآیندهای جوشکاری، بهینه‌سازی، فریبرز جولای؛ رئیس دانشکده مهندسی صنایع از منظر خطوط تولیدی کارخانجات و برنامه‌ریزی سازمانی مربوط به تولیدکنندگان، سید مصطفی رضوی؛ رئیس پردیس بین‌المللی کاسپین از منظر امکان ادامه تحصیل صنعتگران در دانشگاه تهران، کاظم فولادی رئیس دانشکده مهندسی دانشکدگان فارابی، عبدالرضا سیف؛ رئیس بسیج اساتید دانشگاه تهران و شماری از دانشجویان کارشناسی ارشد و اعضای سازمان نظام مهندسی استان تهران حضور داشتند.

۱۶۰۰ همت ارزش محصولات تولیدی فولاد در کشور

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در حاشیه این بازدید در گفت‌وگو با خبرنگار ایران اکونومیست با بیان اینکه به‌طور متوسط سالانه ۴۰ میلیون تن فولاد در کشورمان تولید و قیمت متوسط هر کیلو آهن نیز ۴۰ هزار تومان است، افزود: حاصل‌ضرب این دو برابر با حدود ۱۶۰۰ همت ارزش محصولات تولیدی فولاد در کشور است.

امیررضا قیامی‌آزاد با بیان این‌که این حجم عظیم از ارزش‌آفرینی صنعت فولاد با تولید سالانه بدون ارتباط و تعامل با نهاد علم و دانشگاه امکان‌پذیر نیست، اضافه کرد: دانشگاه تهران که به‌عنوان نماد آموزش‌عالی کشور شناخته شده است در ارتباط با صنعت می‌تواند با تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر در محیط دانشگاه و صنعت نیازهای فناورانه و نوآورانه صنعت برای هر چه سریع‌تر رسیدن به توسعه پایدار را فراهم کند.

این دکترای مهندسی عمران با بیان این نکته که فولاد پس از نفت دومین صنعت کشور است، ادامه داد: سالانه ۴۰ میلیون تن فولاد که میزان مصرف آن در ساخت‌وساز، چهار میلیون تن است در ایران تولید می‌شود و این میزان مصرف، جدا از میزان مصرف در مواردی همچون کشتیرانی، ساخت ناوشکن‌ها، صنعت هوا فضا و خودروسازی است.

استفاده از تکنولوژی روز دنیا برای توسعه، مستلزم همراهی صنعتگران با دانشگاهیان

سرپرست مرکز تخصصی صنعت فولاد دانشگاه تهران در ادامه، ساخت پل و راهسازی را محل دیگری برای مصرف فولاد تولیدی کشور برشمرد و با بیان اینکه، ایران جزء ۱۰ کشور نخست تولید فولاد در دنیاست، افزود: رتبه جهانی ایران ۸ تا ۹ و رتبه جهانی ترکیه با میزان تولید ۵۰ تا ۶۰ میلیون تن در سال ۶ و ۷ است اما به‌لحاظ تکنولوژی، ترکیه بسیار جلوتر است.

قیامی آزاد ادامه داد: به‌عنوان مثال در ترکیه در صنعت پل‌های فولادی، سازه‌های فولادی پل با دهانه ۲۰۲۳ متر دارند در حالی‌که در ایران در بهترین شرایط، دهانه پل‌های فولادی ۲۶۰ متر است این فاصله زیاد جز با ارتباط دانشگاه و صنعت و انتقال تکنولوژی برطرف نمی‌شود.

سرپرست مرکز تخصصی صنعت فولاد دانشگاه تهران با بیان این‌که پل‌های کابلی معلق همه فولادی هستند، گفت: اما ایران هنوز نتوانسته این سیستم را داشته باشد، این فاصله تکنولوژی تنها از طریق دانشگاه و نیروهای کارآزموده صنعتی قابل حل است، این پل‌ها از یک‌صد سال پیش در دنیا وجود داشته است که نمونه بارز آن پل گلدن گیت در سانفرانسیسکو با ارتفاع دهانه ۱۲۸۰ متر که در سال ۱۹۳۷ ساخته و تکمیل شد.

وی استفاده از تکنولوژی روز دنیا برای داشتن توسعه را مستلزم همراهی صنعتگران با دانشگاهیان دانست و خاطرنشان کرد که ایران فولاد را به دیگر کشورها هم صادر می‌کند، با حضور صنعتگران در دانشگاه و دانشگاهیان و دانشجویان در محیط صنعتی در قالب کارآموزی و پایان‌نامه این ارتباط و تعامل بیشتر خواهد شد.

افزایش کیفیت ساخت‌وساز با ارتباط دانشگاه، صنعت و سازمان نظام مهندسی

عضو هیأت مدیره نظام مهندسی استان تهران نیز در حاشیه این بازدید در گفت و گو با ایران اکونومیست، ارتباط دانشگاه و صنعت را از موارد مهم از نگاه توسعه دانست و اظهارکرد: امروزه در ساخت و سازهای کلان‌شهرهایی همچون تهران که از شهرهای مادر و پایه کشور است در مقایسه با دهه ۷۰ شمار مهندسان ناظر افزایش چشمگیری داشته است و امروز نظام مهندسی بیش از ۱۳۰ هزار مهندس در گرایش‌های هفت‌گانه عضو دارد.

مهران قنبری مطلق از شاخص‌های مهم در صنعت ساختمان‌سازی را توسعه این صنعت و پایداری ساختمان می‌داند و معتقد است ساخت و سازها باید از حالت‌های عمومی عام، خارج و به پایداری لازم برسند اما این در حالی است که از نگاه شهرسازی، ساختار بافت‌های شهری ما شرایط ایده‌آلی ندارد به‌ویژه اینکه در دهه ۷۰ با تهاجم و افزایش جمعیت شهری، ساختارهای آشفته و درهم تنیده‌ای در کلان‌شهرها ایجاد شد.

وی با اعتقاد به اینکه با بهره‌وری از صنایع فولاد و با تکنولوژی‌های پیشرفته صنعتی می‌توان ساختمان‌هایی با عمر مفید بیشتری داشت، تاکید کرد: ارتباط دانشگاه، صنعت و سازمان نظام مهندسی علاوه‌بر افزایش کیفیت ساختمان‌سازی، امکان اشتغال برای مهندسان جوان به دنبال خواهد داشت.

آمیختگی تخصص و تجربه و افزایش بهره‌وری، اشتغال و درآمدزایی مهندسان

عضو هیأت مدیره نظام مهندسی استان تهران همچنین اظهار کرد:مهندسانی که به‌تازگی وارد سازمان مهندسی می‌شوند طی یک دوره ۳ ساله، تجربه‌ای را کسب می‌کنند که ما کنترلی بر آن‌ها نداریم اگر با توافق دانشگاه و وزارت راه و شهرسازی، مهندسان در این دوره از این مراکز بازدیدی داشته باشند با کارکردی حرفه‌ای وارد بازار کار خواهند شد.

قنبری‌مطلق در ادامه، آمیختگی تخصص و تجربه را یک عامل بسیار مهم برای افزایش بهره‌وری، اشتغال، درآمدزایی مهندسان و همچنین بهره‌مندی مردم از ساختمان‌های با کیفیت‌تر عنوان کرد.

حضور دانشجویان در بخش صنعت یک ضرورت است

در نخستین بازدید از یک کارخانه صنعت فولادی با حیطه فعالیت در طراحی، ساخت و نصب سازه‌های فولادی اعم از ساختمانی، اسکلت‌های خاص سوله و صنعتی، مدیرعامل این کارخانه صنعتی، از بی‌رغبتی دانشجویان از ورود به صنعت اظهار تاسف کرد و ارتباط و تعامل دانشگاه و صنعت را ضعیف دانست.

رضا سیدصدر افزود: دانشجویان در محیط صنعتی با کار آشنا می‌شوند و این موضوع به فهم بیشتر و بهتر دانش آنها کمک می‌کند.

وی با بیان این‌که متأسفانه تاکنون تجربه موفقی از ارتباط با دانشگاه نداشته است، گفت: در صنعت فولاد نیازهای فناورانه و نوآورانه در بخش تجهیزات، نمود بیشتری پیدا می‌کند هر چند در بخش جوشکاری و جنس ورقه فولاد و بهینه‌سازی تولیدات می‌شود از توان متخصصان دانشکده متالورژی و مواد استفاده کرد و در بحث ایمنی کارگاه و نکات مربوط به HSE و ایمنی کارخانه، از ظرفیت متخصصان دانشکده مهندسی صنایع بهره گرفت.

صدر، نخستین خواسته خود از دانشگاه را تربیت نیروی متخصص و کارآمد به‌لحاظ دانشی و مهارتی عنوان کرد و گفت: به طور حتم، این مهم در سایه ارتباط تنگاتنگ دانشگاه و صنعت و حضور دانشجو در محیط صنعت به‌دست می‌آید.

پایان‌نامه‌های دانشجویی به‌سمت مشکلات صنعتی و کار عملی در صنعت سوق یابد

در ادامه این بازدید، یکی از مدیران عامل یک شرکت صنعتی فولاد واقع در شهرک صنعتی صفادشت با پروانه بهره‌برداری سالانه ۶۲ هزار تن و تولید ماهانه ۲۲۰۰ تن خروجی برای انواع سازه‌های مسکونی، صنعتی و پتروشیمی، مهم‌ترین دغدغه خود را ارتباط و تعامل دانشگاه و صنعت برشمرد که هنوز محقق نشده است.

محمد حبیبی که مجموعه تولیدی او در ساخت و نصب تیرآهن‌هایی به ارتفاع سه متر تخصص دارد، می‌گوید: وسعت این کارخانه ۴ هکتار است که انواع سازه‌ها اعم از مسکونی بلند مرتبه، پل‌های آزادراهی، راه‌آهن و استراکچر پتروشیمی و پالایشگاهی و نفتی را می‌سازد.

وی افزود: چنانچه دانشجویان در این محیط صنعتی، کارآموزی خود را بگذرانند و یا پایان‌نامه خود را در این محیط صنعتی تعریف کنند، افزون‌ بر آشنایی با مشکلات صنعت، فراگیری دانش مورد نیاز هم به‌راحتی برای آنها تسهیل خواهد شد.

این صنعتگر معتقد است آن‌چه که امروز مهندسان این شرکت طراحی می‌کنند طبق تکنولوژی ۲۰ سال گذشته کشورهای دیگر نظیر آیین‌نامه ۲۸۰۰ است که همه این موارد باید به‌روز شود.

حبیبی، تعامل دانشگاه و صنعت را نیازمند نه دخالت سیاستگذاران در سطح کلان بلکه در گرو سوق یافتن پایان‌نامه‌های دانشجویی توسط اساتید دانشگاه‌ها به‌سمت مشکلات صنعتی و کار عملی در محیط صنعتی دانست.

دو سال از ۴ سال تحصیل دانشجویان کارشناسی باید به کار دربخش صنعت اختصاص یابد

صنعت‌گر موفق دیگر و از شرکت‌های فعال در حوزه ابنیه و سازنده انواع سازه‌های سنگین فلزی صنعت پل، ظرفیت تولیدی این مجموعه صنعتی را بر اساس مجوز دریافتی ۹۰ هزار تن تولید سالانه عنوان و حجم خروجی ماهانه این واحد تولیدی را ۳ تا ۴ هزار تن اعلام کرد.

فربد حیدریان از دانشجویان دانشگاه تهران به عنوان نخبگان کشور یاد کرد و افزود: اگر دانشجو در محیط صنعتی کار نکند مهارتی هم کسب نمی‌کند و نمی‌تواند نیاز صنعت را برطرف ‌کند و پس از فارغ‌التحصیلی هم سرخورده می‌شود و تنها راه‌حل را مهاجرت و جلای وطن می‌داند که به نفع دانشجو، خانواده و کشور نیست.

وی معتقد است از نیمی از دوران چهار ساله تحصیل دانشجویان مقطع کارشناسی (رشته‌های مرتبط) باید به کار در بخش صنعت اختصاص یابد ولی متأسفانه تاکنون هیچ ارتباط سازمان‌یافته‌ای میان دانشگاه و صنعت برقرار نشده است.

حیدریان همه بخشنامه‌ها، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها را برآمده از دل صنعت با مشارکت دانشگاه می‌داند که می‌تواند در نهایت به به‌روز شدن صنایع به کمک دانش جامعه دانشگاهی منجر شود.

آمادگی دانشکده مهندسی متالورژی و مواد دانشگاه تهران برای همکاری با صنعت فولاد

رئیس دانشکده مهندسی متالورژی و مواد دانشگاه تهران نیز در حاشیه این بازدید در گفت و گو با ایران اکونومیست، بحث فرآیندی و ساخت را مهم دانست و گفت: عمده بحث برش‌کاری و جوشکاری این صنعت در حیطه تخصصی دانشکده متالورژی و مواد است و این دانشکده به چندین آزمایشگاه فعال و منحصر به فرد در منطقه مجهز است و اساتید مجربی هم در تدریس جوشکاری در آن مشغول هستند.

مهدی ملکان از آمادگی دانشکده مهندسی متالورژی و مواد دانشگاه تهران برای همکاری تنگاتنگ با صنعت فولاد در زمینه جوشکاری، بازرسی‌ها و انجام انواع تست‌های مکانیکی خبر داد.

وی با بیان این‌که کارکرد شرکت‌های صنعت فولادی فعال در حوزه ساخت و ساز، تهیه ورقه اولیه مرغوب و در فرآیند ساخت عمدتاً جوشکاری است، تأکید کرد: در حوزه طراحی، فرآیند، بهینه‌سازی و کنترل جوشکاری در مهندسی مواد قابل بررسی است و بهینه‌سازی فرآیندهای جدید، نتایجی همچون مصرف کمتر انرژی، نیروی کار ساده‌تر، اپراتوری راحت‌تر به دنبال خواهد داشت.

نکات ایمنی ساده‌ هم در برخی کارخانجات رعایت نمی‌شود

رئیس دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه تهران نیز با اعتقاد به این‌که در بحث ایمنی و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از منابع در صنعت فولاد باید بررسی بیشتری شود و در برخی کارخانه‌های مورد بازدید موارد ایمنی ساده‌ای چون عدم استنشاق بوهای خارج از استاندارد رعایت نمی‌شد.

فریبرز جولای معتقداست: تنها با یک مشاهده ساده نمی‌توان عارضه‌یابی کرد باید فکت‌ها، آمار و ارقام مطالعه و بررسی شود.

جای خالی هوش مصنوعی در صنعت فولاد

رئیس دانشکده مهندسی دانشکدگان فارابی نیز در حاشیه این بازدید در گفت و گو با ایران اکونومیست با بیان اینکه، در نگاه نخست آنچه در این کارخانجات صنعت فولاد به چشم می‌خورد، مسائل مربوط به HSE و ایمنی و حفاظت افراد است که نسبت به استاندارد فاصله دارد، تردد افراد بدون کلاه ایمنی و استنشاق بوهای خارج از استاندارد را از آن جمله نام برد و افزود: این بحث‌ها به دلیل اینکه هزینه‌بر است به طور معمول توسط کارفرما دراولویت قرار نمی‌گیرد.

کاظم فولادی، مساله دیگری که در جریان این بازدید به آن رسیده است را جای خالی بهره‌مندی از فناوری هوش مصنوعی در صنعت فولاد کشور عنوان کرد و افزود: صنایع ما تا رسیدن به این تکنولوژی فاصله بسیار دارند اما دانشگاهیان می‌توانند برای رسیدن به بهره‌وری بیشتر این فاصله را کوتاه‌تر کنند.

اما نقطه اشتراک همه اساتید، کارشناسان و صنعتگران در این بازدید سه ساعته آن است که تنها راه دستیابی به توسعه و قرار گرفتن در تراز کشورهای جهان اول، رفع معضل اساسی ارتباط صنعت و دانشگاه و تعریف یک سیستم واحد و جلوگیری از هرگونه پراکنده‌کاری در این زمینه است و این مهم جز با تلاش جامعه دانشگاهی و همراهی صنعت و البته سازماندهی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری امکان‌پذیر نخواهد شد.